Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Người Ơ-đu ở Nghệ An: Nẻo về nguồn cội (Bài 2)

Mạnh Cường - Hiếu Anh - 09:44, 24/06/2020

Trong số báo 1632, ra ngày 19/6, Báo Dân tộc và Phát triển đã phản ánh ở bản Đửa, xã Lượng Minh, huyện Tương Dương (Nghệ An) từng có người Ơ-đu sinh sống. Tuy nhiên, số lượng thống kê người Ơ-đu ở địa phương này thường xuyên biến động. Điều này xuất phát từ lịch sử của tộc người dẫn đến các rào cản tâm lý trong việc xác nhận lại dân tộc gốc.

Người Ơ-đu thường sống xen kẽ trong cộng đồng người Thái, hoặc Khơ-mú (Ảnh chụp tại xã Lượng minh, huyện Tương Dương, Nghệ An)
Người Ơ-đu thường sống xen kẽ trong cộng đồng người Thái, hoặc Khơ-mú (Ảnh chụp tại xã Lượng minh, huyện Tương Dương, Nghệ An)


Lịch sử của tộc người

Trong cuốn “Địa chí huyện Tương Dương” (Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc, xuất bản năm 2012) của cố PGS. Ninh Viết Giao (được Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập “Người có nhiều công trình nghiên cứu nhất về văn hóa dân gian xứ Nghệ”) ghi lại, xưa kia người Ơ-đu khá đông đúc. Họ có cả ở Việt Nam và Lào. Người Ơ-đu làm ruộng rẫy để sinh sống, lại có thêm nghề đãi cát lấy vàng, đánh cá buôn bán dọc sông suối, nên đời sống kinh tế khá sung túc, xã hội phát triển đến trình độ cao. 

Thế rồi những năm đầu thế kỷ trước, người Ơ-đu bị dồn tới các vùng đất hẻo lánh, hoang vu. Trong cộng đồng người Ơ-đu xưa vẫn còn lưu lại câu chuyện, họ bị dồn vào nơi hẻo lánh không phải là do thế lực yếu, mà do quá thật thà. Chuyện kể rằng, khi các làn sóng di cư của một số dân tộc khác tới vùng đất của người Ơ-đu, họ đã chống trả quyết liệt. Hai bên tranh giành đất sống qua một thời gian dài, bất phân thắng bại. Cuối cùng, các bên giáo ước với nhau là bắn 3 phát tên vào lèn đá. Nếu tên cắm được vào đá thì được xem là bắn trúng và được cư trú dọc sông suối. Nếu tên bắn không trúng, không cắm vào đá thì phải ở trong xó núi. Nỏ của người Ơ-đu thật tốt, nỏ bằng sắt, tên bằng đồng, bắn liền 3 phát trúng vào lèn đá, nhưng tên không cắm nên bị coi là bắn trượt. Phía bên kia làm nỏ nhỏ hơn, tên bằng tre, mũi tên có gắn 1 chất nhựa. Mũi tên bắn ra cả 3 đều trúng vào lèn đá. 

Người Ơ-đu thua cuộc phải vào ở trong các nơi hẻo khuất lưu vực sông Nậm Mộ, Nậm Nơn, Hội Nguyên… Không phục nên người Ơ-đu tìm kế trả thù. Họ mật hẹn với nhau, vào một đêm tối trời, mỗi người một gậy, một đuốc đến bản Xằng ở Mỹ Lý (huyện Kỳ Sơn ngày nay) để bất ngờ giành lại đất. Tuy nhiên, phía những người thắng cuộc biết được âm mưu đó nên mời người Ơ-đu vào bản chuốc rượu cho thật say rồi khiêng ra thuyền, bơi thuyền về bản Xốp Tam, một trung tâm của người Ơ-đu lúc bấy giờ. Mờ sáng, khi tỉnh dậy, tù trưởng người Ơ-đu còn chếnh choáng hơi men đã hô hào mọi người xông vào đốt, giết. Khi trời sáng rõ, họ mới hay là đã đốt bản mình, giết người của mình. Quá buồn nên người Ơ-đu bỏ vào Khe Com thuộc xã Kim Đa, huyện Tương Dương. 

Rào cản tâm lý

Cũng theo cố PGS. Ninh Viết Giao, từ Kim Đa, người Ơ-đu di cư lẻ tẻ và sống xen kẽ với dân tộc Thái, Khơ-mú ở xã như Mai Sơn, Luân Mai, Nhôn Mai, Yên Na, Yên Hòa, Xá Lượng… Có một thời, dân tộc này bị gọi là Tày Hạt. Theo ngôn ngữ Thái, Tày Hạt nghĩa là đói rách (Tày là người; Hạt là đứt). 

Cũng chính vì lịch sử đã tạo lên rào cản tâm lý trong cộng đồng người Ơ-đu. Mặc dù trong sâu thẳm, họ rất ý thức về tộc người, vẫn luôn mong muốn nhận là người Ơ-đu. Thế nhưng, để tránh nguy cơ bị diệt vong, trước đây một bộ phận người Ơ-đu đã phải bỏ tiếng nói, tên gọi, phong tục, tập quán của mình, sống đan xen và nhận mình là người Thái, Khơ-mú.

Điều này khiến cho con số thống kê về người Ơ-đu thường xuyên có sự thay đổi. Theo thống kê sớm nhất của Albert Louppe (người Pháp), năm 1934, có 34 người Ơ-đu ở Tương Dương. Theo điều tra dân số năm 1982, dân số Ơ-đu có 240 người. Đến 31/12/1999, dân số người Ơ-đu là 386 người. Còn theo Niên giám thống kê của huyện Tương Dương, năm 2014, trên địa bàn có 855 người Ơ-đu; năm 2015 con số này là 395, năm 2016 là 416 và 2017 là 347 người. 

Từ năm 2004, sau khi di dời người dân trong vùng lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, đồng bào dân tộc Ơ-đu được đưa về định cư tập trung tại bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương (Nghệ An) với 103 hộ, 445 nhân khẩu. Ngoài ra, một số hộ đồng bào Ơ-đu đã được xác định sống rải rác ở các xã: Lượng Minh, Thạch Giám (huyện Tương Dương), xã Thanh Sơn (huyện Thanh Chương). 

Tuy nhiên, theo ông Vy Mỹ Sơn, Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An, một trong những người trực tiếp khảo sát người Ơ-đu ở Nghệ An, việc xác định thành phần dân tộc người Ơ-đu trên thực tế gặp rất nhiều khó khăn. Do rào cản tâm lý, khi thì họ nhận mình là người Ơ-đu, khi thì họ nhận mình là người Thái, Khơ-mú.

Ngày 27/5/2020, Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An đã có Công văn số 259/BDT-CSDT gửi UBND huyện Tương Dương cũng như một số xã trong huyện về việc hướng dẫn, giúp đỡ đồng bào Ơ-đu xác định lại thành phần dân tộc. Việc giúp đỡ, hỗ trợ đồng bào Ơ-đu nhận lại nguồn cội là cơ sở quan trọng để thực hiện có hiệu quả các chính sách đầu tư phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS rất ít người ở tỉnh Nghệ An. 

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dung này trong số báo tiếp theo.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.