Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Lễ tế Tổ rằm tháng Giêng - Nét đẹp văn hóa truyền thống của nhiều miền quê

Minh Nhật - 4 giờ trước

Tế Tổ là nét đẹp văn hoá của người dân Nam Định, Nghệ An, Thanh Hóa... Tục lệ này có từ lâu đời, nhằm tưởng nhớ, tri ân đến ông bà tổ tiên, những người đã khuất.

Lễ tế Tổ dịp rằm tháng Giêng - Nét đẹp văn hóa truyền thống của nhiều miền quê
Lễ tế Tổ dịp rằm tháng Giêng - Nét đẹp văn hóa truyền thống của nhiều miền quê

Thờ cúng tổ tiên là một nét đẹp trong văn hóa truyền thống của người Việt, chính vì thế dòng họ nào, chi tộc nào cũng xây dựng nhà thờ làm nơi để cho con cháu tưởng nhớ, tri ân tổ tiên. Vào ngày Rằm tháng Giêng, các dòng họ của nhiều miền quê lại tổ chức nghi thức tế Tổ. Không chỉ người ở gần mà hầu hết con cháu trong dòng họ trên mọi miền đất nước đều ghi nhớ truyền thống này, trở về nhà thờ họ để thắp hương, bày cỗ dâng lên tổ tiên. Ngoài ra, đây còn là dịp để cầu an yên đầu năm, mong cho quốc thái dân an, gia đình, dòng họ đắc yên, đắc tài, đắc phúc lộc.

Ở nhiều vùng quê của Nam Định, Nghệ An, Thanh Hóa… sau Tết Nguyên Đán, Rằm tháng Giêng được xem là ngày lễ trọng để cháu con tụ hội, tìm về để cùng dự lễ tế tổ đầu năm.

Họ Phan ở Nam Định có truyền thống yêu nước từ ngàn xưa, dòng họ có ngài Phan Tây Nhạc Đại Vương đã giúp Vua Hùng đời thứ 18 (Hùng Duệ Vương) đánh Thục Phán xâm lược. Trải qua các thời kỳ chống giặc ngoại xâm, họ Phan đã cống hiến nhiêu nhân tài cho đất nước.

 Đặc biệt ở Nam Định có Phan Cung, Phan Lượng là hai anh em làm tướng cho Hai Bà Trưng đánh quân xâm lược nhà Hán. Họ Phan, xóm 2, xã Hải Minh theo căn cứ vào bản sắc phong, bia ký hiện hữu tại từ đường họ Phan thì di tích thờ Thủy tổ Phan Huệ Tài là người có công khai khẩn đất đai, tạo dựng làng xóm, đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển dòng họ.

Đông đảo con cháu tề tựu tại lễ tế Tổ dịp Rằm tháng Giêng của dòng họ Phan ở xã Xuân Giang, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định
Đông đảo con cháu tề tựu tại lễ tế Tổ dịp Rằm tháng Giêng của dòng họ Phan ở xã Xuân Giang, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định

Thủy tổ Huệ Tài cùng các con cháu và các tổ dòng họ tham gia đắp đê khai khẩn đất đai, thau chua rửa mặn, cải tạo đồng ruộng tại khu vực Cầu Gia (ngày nay là Trực Cát, Trực Ninh). Sau đó Thủy tổ họ Phan đã cùng các tổ họ Mai, Phạm, Nguyễn vượt sông Trường Giang (sông Ninh Cơ ngày nay) đến năm 1511 lập làng Kim Đê (nay thuộc xã Hải Minh). Họ Phan với nhiệm vụ định phần cứ ấp, các tổ đồng tâm hiệp lực, mở mang bờ cõi về đồng ruộng. 

Sau khi mất Thủy tổ họ Phan được triều đình ban tặng sắc phong, Nhân dân địa phương suy tôn làm Thành Hoàng làng có bài vị thờ tại đền thờ tứ tổ xã Hải Anh. Các vị tổ kế thành họ Phan cũng là những người có công lớn trong sự nghiệp khai hoang lấn biển, phát triển dòng họ và có 2 vị cũng được vua ban sắc.

Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, họ Phan Sáng thủy có 41 liệt sĩ, 15 thương binh, 5 đại tá, 5 thượng tá, 13 trung tá Quân đội Nhân dân, 2 tiến sĩ, 5 thạc sĩ ngành Y, hàng trăm người có trình độ đại học và doanh nhân tiêu biểu...con cháu trong dòng họ có hàng nghìn đinh ở khắp mọi miền đất nước, dù ở đâu con cháu dòng họ Phan cũng luôn đoàn kết, thi đua lao động sản xuất và có rất nhiều con cháu thành đạt trên các lĩnh vực.

Sau khi Thủy tổ qua đời, các con cháu đã xây dựng ngôi từ đường để thờ phụng và ghi ân công đức, đồng thời trùng tu tôn tạo và đóng góp công sức, nhiều hiện vật quý. Từ những giá trị về lịch sử và kiến trúc nghệ thuật, di tích là nơi ghi nhận công lao của Thuỷ tổ họ Phan cùng con cháu trong công cuộc khai hoang lấn biển. Ngày 11/10/2021 Từ đường Thủy tổ họ Phan, xóm 2, xã Hải Minh, huyện Hải Hậu được UBND tỉnh Quyết định xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Tế Tổ - nghi thức được các dòng họ thực hiện dịp Rằm tháng Giêng - nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc
Tế Tổ - nghi thức được các dòng họ thực hiện dịp Rằm tháng Giêng - nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc

Đã trở thành thông lệ, cứ vào ngày 14 tháng Giêng, nhà thờ dòng họ Phan xã Xuân Giang, huyện Xuân Trường (Nam Định) lại tề tựu đông đủ con cháu. Không chỉ người ở gần mà hầu hết con cháu trong dòng họ trên mọi miền đất nước đều ghi nhớ truyền thống này. Đây còn là dịp để tôn vinh các gia đình đã có những đóng góp, làm rạng danh dòng họ. Lễ tế tổ được tổ chức trang nghiêm, tỏ lòng tri ân, tưởng nhớ tổ tiên.

Anh Phan Văn Chuyền - một người con của dòng họ Phan xã Xuân Giang, huyện Xuân Trường (Nam Định), hiện đang sinh sống tại Hà Nội chia sẻ: “Chúng tôi tâm niệm, lễ tế tỗ đầu năm là dịp để con cháu tìm về cội nguồn, tri ân tổ tiên, nên năm nào gia đình tôi cũng về”.

Đối với ông Phan Văn Đô - Trưởng họ ở xóm 22, xã Xuân Giang, huyện Xuân Trường (Nam Định) thì: “Lễ tế Tổ đầu năm là dịp để nhớ về cội nguồn, qua đó giáo dục bản thân và con cháu".

Cũng như họ Phan, họ Hà, họ Nguyễn, họ Vũ Nam Định, nhiều dòng họ khác ở Nghệ An vẫn giữ truyền thống tế tổ dịp đầu năm như một trong những nghi thức quan trọng nhất trong năm. Toàn huyện Diễn Châu có trên 900 chi, nhánh dòng họ, trong đó có trên 600 dòng họ đã xây dựng được nhà thờ họ khang trang và đã có 350 dòng họ đạt danh hiệu dòng họ Văn hóa. Vào dịp Rằm tháng Giêng hàng năm, tất cả các dòng họ ở Diễn Châu đều tổ chức lễ tế Tổ đầu năm.

Ông Vũ Hào - Hội đồng Gia tộc dòng họ Vũ, xã Diễn Kỷ cho rằng: “Nét đẹp của việc tế Tổ đầu năm, theo tôi thì các cụ đưa lên thành một truyền thống, ăn sâu vào tâm khảm và trí óc của mỗi người, mỗi tộc viên, cái đó thể hiện lòng nhớ ơn sinh thành của các cụ tổ tiên, đồng thời nhớ đến dòng họ của mình. Qua việc này, chúng tôi tổ chức khen thưởng các cháu học giỏi, đỗ đạt, nhắc nhở các cháu thực hiện nghiêm túc luật pháp của Nhà nước để xây dựng quê hương, xây dựng dòng họ ngày càng phát triển”.

Từ đời này sang đời khác, thờ cúng tổ tiên là một tín ngưỡng, một nét đẹp văn hoá của dân tộc. Hai yếu tố đạo lý và tín ngưỡng đã xây dựng nền tảng cho việc thờ cúng tổ tiên.

Quan điểm của ông Hoàng Minh Đạo - Nguyên Phó chủ nhiệm khoa Ngữ văn, Trường Đại học Vinh: “Người dân lấy ngày Rằm tháng Giêng (ngày Rằm đầu tiên của năm) gắn với lễ tế Tổ tức là gắn truyền thống của dân tộc để khởi đầu năm mới. Con cháu nhớ đến Rằn tháng Giêng là nhớ đến cội nguồn cha ông đã xây dựng nên đất nước”.

Cũng như rất nhiều dòng họ khác, người dân làng biển Thanh Hóa chọn ngày Rằm tháng Giêng để tổ chức nghi thức tế tổ, bởi đầu xuân, ánh trăng Rằm sáng tỏ làng quê, là dịp tốt để con người ta hoài niệm vẻ đẹp văn hóa truyền thống của nơi mình sinh ra.

Lễ tế Tổ dịp rằm tháng Giêng của dòng họ Hoàng Đức, xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc(Thanh Hóa)
Lễ tế Tổ dịp rằm tháng Giêng của dòng họ Hoàng Đức, xã Ngư Lộc, huyện Hậu Lộc(Thanh Hóa)

Là một dòng họ lớn của huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa, dòng họ Hoàng Đức đã duy trì truyền thống tế Tổ ngày Rằm tháng Giêng suốt hàng trăm năm nay. Thông thường, mỗi năm, gia tộc sẽ bầu ra một gia đình “đăng cai”, gia đình này có trách nhiệm đi mời anh em trong họ đến nhà mình họp họ và chuẩn bị công tác “hậu cần”, đó là việc tính toán chi phí, phân công các công việc cần thiết cho ngày chính thức tế tổ.

Sáng ngày Rằm, sau khi cỗ bàn được chuẩn bị xong thì lấy hai mâm cỗ đầy đủ nhất, một mâm cúng ở nhà “đăng cai”, còn một mâm cỗ kia thì phải gánh đến nhà thờ ông Tổ họ, thắp hương tại nghĩa trang, mời tổ tiên và các bậc tiền nhân về từ đường. Tối trước, dòng họ lại tổ chức lễ cúng túc yết. Mục đích là cho con cháu trong dòng họ tụ họp trước ngày Rằm tháng giêng, để không khí trong từ đường thêm ấm cúng, tránh tình trạng cúng xong ai về nhà nấy, nhà thờ không có người trông nom. 

Đến sáng ngày Rằm đông đảo con cháu quy tụ tại nhà thờ tổ để thực hiện lễ chính tế. Đến đây, ai ai cũng thắp một nén hương lên ban thờ tổ tiên, cầu chúc cho anh linh những người đã khuất được siêu thoát, phù hộ độ trì cho quê hương, cho con cháu dòng tộc những điều tốt đẹp nhất.

Ngoài những dòng họ lớn như: Hoàng, Nguyễn, Tăng... nhiều dòng họ khác ở miền biển vẫn còn giữ nếp đi lễ nhà thờ họ dịp đầu năm như một trong những nghi thức quan trọng nhất trong năm. Tuy nhiên vì ít người, con cháu đi làm ăn xa, cách thức tổ chức lại có phần giản đơn.

Lễ tế Tổ đầu năm ở Việt Nam nói chung đã tồn tại hàng nghìn năm nay. Trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, thay đổi của cuộc sống, lễ tế Tổ vào rằm tháng Giêng vẫn được các họ tộc lưu giữ. Đó là cách để con cháu bày tỏ lòng thành kính, biết ơn đối với tổ tiên, nguồn cội của mình để từ đó phấn đấu tốt hơn trong công việc, học hành.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Cao nguyên Mộc Châu trắng trời hoa mận đầu Xuân

Cao nguyên Mộc Châu trắng trời hoa mận đầu Xuân

Media - Cao Thiên - Anh Đức - Thùy Mai - 2 giờ trước
Hoa mận trắng muốt như những bông tuyết đã trở thành “thương hiệu du lịch” đầy hấp dẫn của Mộc Châu (tỉnh Sơn La) đối với du khách khắp mọi miền. Trong những ngày này, khi đến đây du khách có thể thỏa sức đắm mình trong những vườn mận ngập tràn sắc trắng và lưu lại những khoảnh khắc tuyệt đẹp của mùa Xuân.
Sắc Xuân ở làng Lô Lô Chải

Sắc Xuân ở làng Lô Lô Chải

Du lịch - Hà Linh - 2 giờ trước
Xuân về, làng Lô Lô Chải như thức giấc với những gam màu rực rỡ. Ánh nắng Xuân xua tan những ngày Đông rét buốt. Hoa đào, hoa lê, hoa anh đào… đua nhau khoe sắc bên những mái nhà trình tường, thấp thoáng sau hàng rào đá… Cảnh vật dường như đã hòa vào với trời đất, làm say mê bao du khách.
Bình Dương: Nhiều cách làm mới để nâng cao chất lượng tuyển quân

Bình Dương: Nhiều cách làm mới để nâng cao chất lượng tuyển quân

Trang địa phương - Duy Chí - 2 giờ trước
Cùng với Hội trại Tòng quân, tiễn thanh niên lên đường nhập ngũ; nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Bình Dương có cách làm mới, thiết thực nhằm nâng cao chất lượng tuyển quân, thắt chặt tình quân dân và thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội.
Dưới những mái nhà xưa cũ của người Mông

Dưới những mái nhà xưa cũ của người Mông

Phóng sự - An Yên - Việt Lê - 2 giờ trước
Nếu ai đã từng đặt chân lên các bản làng miền biên viễn xứ Nghệ, thì đều dễ nhận ra nét riêng của những nếp nhà người Mông trên đỉnh núi cao. Nếp nhà ấy, thâm nâu như những phận người nắng mưa dầu dãi; chất chứa bao mặn chát của những cuộc mở đất dựng bản, lập mường… để làm nên cội nguồn, bản sắc của một tộc người.
Chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh khôi của hoa cà phê trên Tây Nguyên

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh khôi của hoa cà phê trên Tây Nguyên

Du lịch - Ngọc Thu - 2 giờ trước
Dịp đầu năm mới, hoa cà phê trên cao nguyên Gia Lai nói riêng và Tây Nguyên nói chung lại khẽ bung mình nở trắng xóa cả vạt đồi, nương rẫy. Cả đất trời cao nguyên được phủ lên tấm áo trắng tinh khôi, hương thơm nồng nàn. Mùa hoa cà phê Gia Lai đã trở thành một điểm nhấn du lịch khiến bất kỳ ai từng ghé chân phải lưu luyến, nhớ nhung.
Chiềng Cọ - Mùa hoa mận khoe sắc

Chiềng Cọ - Mùa hoa mận khoe sắc

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 12/2/2025, có những thông tin đáng chú ý sau: Chiềng Cọ - Mùa hoa mận khoe sắc. Nét đẹp lễ hội đầu Xuân. “Người rừng” trên đỉnh Phia Chang. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
TP. Hồ Chí Minh đón đoàn 200 du khách Ấn Độ, mở màn cho du lịch MICE năm 2025

TP. Hồ Chí Minh đón đoàn 200 du khách Ấn Độ, mở màn cho du lịch MICE năm 2025

Du lịch - Tào Đạt - 2 giờ trước
Theo Sở Du lịch TP. Hồ Chí Minh, từ ngày 9 - 12/2, TP. Hồ Chí Minh đã tổ chức đón đoàn 200 khách du lịch MICE (hội nghị kết hợp du lịch) từ Tập đoàn Cryptriva (Ấn Độ) do ông Pattiyil Aneesh, Giám đốc chi nhánh Cryptriva Nam Ấn Độ làm Trưởng đoàn. Đây là đoàn khách mở màn cho du lịch MICE trong năm 2025.
Kiên Giang: Thả con giống tái tạo nguồn lợi thủy sản

Kiên Giang: Thả con giống tái tạo nguồn lợi thủy sản

Môi trường sống - Chính Tâm - Tào Đạt - 2 giờ trước
Sáng 12/2/2025, tại Tp. Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang, Ban Tổ chức Lễ hội kỷ niệm 289 năm thành lập Tao đàn Chiêu Anh Các (1736 - 2025) đã thả con giống tái tạo nguồn lợi thủy sản trên đầm Đông Hồ, nhằm phát động đến toàn thể Nhân dân trong và ngoài thành phố cùng chung tay giữ gìn, phát triển nguồn lợi thủy sản, bảo vệ môi trường sinh thái.
Lộc Bình (Lạng Sơn): Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Dinh Chùa năm 2025

Lộc Bình (Lạng Sơn): Nhiều hoạt động sôi nổi tại Lễ hội Dinh Chùa năm 2025

Sắc màu 54 - Minh Anh - 2 giờ trước
UBND huyện Lộc Bình (Lạng Sơn) tổ chức khai mạc Lễ hội Dinh Chùa năm 2025 tại xã Tú Đoạn, huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn. Đây là lễ hội được lựa chọn là lễ hội điểm của huyện Lộc Bình.
Họp báo Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025

Họp báo Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025

Tin tức - Văn Hoa - 2 giờ trước
Ngày 12/2/2025, tại Hà Nội, UBND tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức buổi Họp báo Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9, năm 2025, với chủ đề “Buôn Ma Thuột - Điểm đến của cà phê thế giới”.
Thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu phải kết nối dữ liệu với Bộ Công Thương

Thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu phải kết nối dữ liệu với Bộ Công Thương

Kinh tế - Minh Anh - 2 giờ trước
Bộ Công Thương đang lấy ý kiến dự thảo Thông tư quy định chi tiết một số điều của nghị định mới về kinh doanh xăng dầu.