Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghi lễ nhập Kut của người Chăm

Bá Minh Truyền - 07:41, 05/04/2024

Người Chăm theo chế độ mẫu hệ, đồng bào nhận diện nhau không chỉ bằng sợi dây huyết thống mà còn dựa vào yếu tố cùng chung nguồn gốc dòng tộc. Mỗi dòng tộc của người Chăm có một nhà Kut giống như nghĩa trang. Những thành viên trong cùng một dòng tộc không được quan hệ hôn nhân với nhau, cho dù đã trải qua nhiều thế hệ. Người Chăm khi chết sẽ làm lễ hoả táng, sau đó, họ chỉ giữ lại 9 miếng xương vùng trán được cắt nhỏ bằng hình đồng xu để làm lễ nhập Kut. Đó là nét đặc trưng cơ bản trong sinh hoạt tín ngưỡng của cộng đồng Chăm Bàlamôn giáo.

Một dòng tộc người Chăm trên đường đến nhà Kut
Một dòng tộc người Chăm trên đường đến nhà Kut

Biểu tượng hàng đá Kut

Không gian nhà Kut được xây dựng ở những nơi xa khu vực sinh sống của con người. Địa điểm chọn đất làm Kut thường ở giữa cánh đồng, bãi đất trống có mặt bằng rộng, ở trong rừng ít có người qua lại. Những vùng đất gò, đồi cao hoặc những nơi gần nguồn nước sạch. Trước đây, nhà Kut được xây dựng đơn giản, ở bên ngoài có vòng thành bằng đá, hoặc được che chắn bằng các cây bụi dại, cây xương rồng để ngăn chặn động vật và con người xâm phạm vào vùng đất thiêng. Ngày nay, nhà Kut được xây cất ngày càng khang trang, có vòng tường thành bao quanh, tại các hàng đá Kut có lợp mái che.

Kut dòng tộc phun Makia (cây Thị) nằm giữa cánh đồng
Kut dòng tộc phun Makia (cây Thị) nằm giữa cánh đồng

Nhà Kut chỉ có một lối đi vào duy nhất được mở cửa ở phía Nam. Các hàng đá Kut cũng quay mặt về phía Nam. Những phiến đá được chọn để dựng Kut phải được khai thác ở những con sông, con suối, khai thác ở biển. Tuỳ theo, vị thế của từng dòng tộc, đá Kut được điêu khắc, đục, đẽo trang trí một số hoa văn. Nhưng, hoa văn điêu khắc phổ biến nhất là bông hoa 4 cánh, hoa văn hình ngọn lửa và hoa văn hoạ tiết cách điệu như vương miện.

Những hàng đá Kut được sắp xếp theo một trình tự nhất định, có những hàng đá Kut dành người có địa vị xã hội, các tầng lớp chức sắc, tình trạng lúc chết, thuộc giới tính nam hay nữ. Việc nhập cốt vào các hàng đá Kut cũng được phân loại kỹ lưỡng. Nếu việc nhập Kut không tuân thủ theo quy định sẽ làm ảnh hưởng đến cuộc sống của các thành viên của dòng tộc và các thế hệ mai sau. Do đó, người Chăm rất tôn trọng, chấp hành và tuân thủ theo quy định của tập tục, tín ngưỡng nhằm tránh những rủi ro, không may mắn.

Kut có điêu khắc hoa văn quay mặt về phía Nam.
Kut có điêu khắc hoa văn quay mặt về phía Nam.

Những nghi lễ nhập Kut

Từ đặc trưng của chế độ mẫu hệ, người con gái có quyền đi cưới chồng và sau hôn nhân người con trai về chung sống với gia đình bên nhà vợ. Tuy nhiên, không được gia nhập vào thành viên dòng tộc bên vợ. Người chồng, người cha vẫn duy trì dòng tộc theo huyết thống mẹ, trong tiếng Chăm gọi là talei kamei. Điều này có nghĩa là khi chết đi, người đàn ông sẽ phải quay trở về nhập Kut theo dòng tộc chính thống của mình. Vì vậy, người Chăm có câu thành ngữ: “Daok hadiip ngap mbeng ka urang/ Tel matai ba talang ka amaik”. Dịch nghĩa: “Còn sống thì đi tạo dựng của cải cho người dưng/ Đến khi chết đi mang xương trả về cho mẹ”.

Hộp Klaong đựng những mảnh xương trán được đậy kín bằng sáp ong
Hộp Klaong đựng những mảnh xương trán được đậy kín bằng sáp ong

Để tiến hành nghi lễ nhập Kut, sau lễ hoả táng người Chăm giữ lại 9 miếng xương vùng trán có hình dạng đồng xu được đựng trong hộp kim loại bằng chất liệu đồng, bạc hoặc vàng, tiếng Chăm gọi là Klaong. Sau một thời gian khoảng 15-30 năm, dòng tộc sẽ tổ chức lễ nhập Kut. Những hộp Klaong đựng cốt được khiêng trên chiếc kiệu mang đến nhà Kut. Gần đến nhà Kut, các hộp Klaong được đặt trong cơi trầu (Nduen Hala), một người phụ nữ sẽ đội cơi trầu bên trong có hộp Klaong đi vào nhà Kut.

Dãy đá Kut của dòng tộc nơi chôn những mảnh xương trán.
Dãy đá Kut của dòng tộc nơi chôn những mảnh xương trán.

Tại nhà Kut, những hộp Klaong đựng cốt được mang ra làm nghi lễ Patrip talang kapuel. Các thầy Basaih mở nắp Klaong được đậy kín bằng sáp ong ra, lấy từng miếng xương đặt trên lá chuối rồi làm nghi lễ tắm xương bằng nước có pha cát lồi (Amu). Sau đó, những mảnh xương được bỏ vào Klaong trở lại. Lễ vật chính để thực hiện nghi thức Patrip talang kapuel là một con dê, một con gà, một hộp cơm (lisei hop), một mâm bánh gồm có bánh tết cặp, bánh tết đòn, bánh ít, bánh sakaya, bánh ginraong laya, bánh ngọt, trái cây, nải chuối lapa, chuối sứ, hạt nổ, rượu, trứng và trầu cau. Ngoài ra, có thể bổ sung thêm một số món sào, thịt vịt, đồ hải sản tuỳ theo gia đình.

Phó Cả sư Lưu Sanh Thanh đang lấy cốt từ hộp Klaong bỏ vào túi đựng bằng vỏ cây tràm
Phó Cả sư Lưu Sanh Thanh đang lấy cốt từ hộp Klaong bỏ vào túi đựng bằng vỏ cây tràm
Những hộp Klaong đã được phân loại thành từng nhóm
Những hộp Klaong đã được phân loại thành từng nhóm

Sau đó, gia đình sẽ giao hộp Klaong được phân theo giai cấp, địa vị xã hội, tình trạng chết xấu, chết tốt và theo giới tính được nhóm thành một nhóm. Các chức sắc Bàlamôn sẽ thực hiện nghi thức Patrip talang haram lần cuối cùng trước khi nhập vào Kut. Lúc này, các hộp Klaong đã được phân loại và đổ dồn chung vào một túi đựng được làm bằng vỏ cây tràm. Túi đựng cốt có hình dạng chữ nhật chiều dài khoảng 20 - 30cm và được buộc chặt bằng những sợi chỉ trắng. Lần lượt các chức sắc mang những túi đựng cốt chết xấu vào chôn trước, rồi đến các dãy hàng đá Kut chết tốt.

Các thầy Basaih đọc kinh lúc nhập Kut
Các thầy Basaih đọc kinh lúc nhập Kut

Sau khi các chức sắc Basaih nhập Kut xong, những hàng đá Kut được tắm, rửa sạch sẽ, mặc trang phục mới và thắp sáng lên những ngọn nến làm bằng sáp ong. Chức sắc Kadhar và Pajau tiếp tục hát lễ và múa lễ mừng sự kiện trong đại của dòng tộc đã hoàn thành. Khi ông Kadhar hát lễ đến vị thần Po Cei Tathun, bà Pajau thường lên đồng thông báo với dòng tộc việc nhập Kut đã thành công, tổ tiên luôn luôn phù hộ độ trì cho con cháu trong dòng tộc.

Nhập Kut - Sợi dây kết nối dòng tộc

Kut của người Chăm là nơi chôn cất những mảnh xương trán giống như một nghĩa trang của dòng tộc. Các thành viên của dòng tộc sinh thời có thể sinh sống bất kỳ nơi nào nhưng cuối đời trở về yên nghỉ tại nhà Kut của dòng tộc. Những thành viên của dòng tộc họ nhận diện nhau không chỉ bằng huyết thống mà còn dựa vào nguồn gốc dòng tộc, tạo nên mạng lưới kết nối lẫn nhau qua các thế hệ.

Con cháu khấn nguyện tổ tiên mừng lễ nhập Kut
Con cháu khấn nguyện tổ tiên mừng lễ nhập Kut

Thậm chí, do một số nguyên nào đó, từ một cội nguồn dòng tộc, chia tách Kut mới, đặt tên Kut mới nhưng người Chăm vẫn không cho phép quan hệ hôn nhân. Họ cho rằng, con cháu có cùng tổ tiên, có gốc chung dòng tộc thì không nên có không hệ hôn nhân, sợ làm thần linh nổi giận làm ảnh hưởng đến cả dòng tộc. Chính vì vậy, sợi dây vô hình kết nối, cố kết cội nguồn thêm bền chặt không một thế lực nào có thể ngăn chặn sự liên hệ một cách tự nhiên giữa những người trong một dòng tộc.

Hơn thế nữa, các giá trị văn hoá, phong tục tập quán, tín ngưỡng được nuôi dưỡng, phát triển và lưu truyền cho các thế hệ mai sau. Những kinh nghiệm lao động sản xuất, nghề thủ công truyền thống được các dòng tộc bảo tồn và phát huy tạo nguồn sinh kế cho gia đình và gia tộc. Niềm tự hào về văn hoá dòng tộc tạo động lực cho các dòng tộc ý thức nguồn cội, trân trọng gìn giữ những giá trị bản sắc văn hoá truyền thống, tạo bước tiền đề cho quá trình hội nhập và phát triển chung trong xã hội hiện đại.

Không gian hát lễ và múa mừng ngày nhập Kut
Không gian hát lễ và múa mừng ngày nhập Kut

Kut một biểu tượng để tưởng niệm về ông bà, tổ tiên những người đã quá cố, để thế hệ con cháu noi gương bảo tồn các nề nếp của văn hoá gia đình và gia tộc. Với nét đặc trưng của chế độ mẫu hệ, thể hiện qua tín ngưỡng thờ đá Kut người Chăm bảo tồn nhiều tín ngưỡng, văn hoá truyền thống góp phần làm phong phú và đa dạng văn hoá tộc người.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.