Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chiếu Chèo giữa chốn non cao

Phí Trường Giang - 10:32, 24/03/2025

Xưa nay, Chèo cổ Bắc Giang nổi danh trong “chiếng Chèo Bắc” với những vùng Chèo truyền thống như Hoàng Mai (Việt Yên), Tư Mại (Yên Dũng), Đồng Quan (TP. Bắc Giang). Ít ai ngờ rằng, giữa chốn non cao của tỉnh Bắc Giang cũng có một chiếu Chèo lâu đời tại thôn Thanh Trà, xã Lệ Viễn, huyện Sơn Động.

Buổi tập luyện của CLB Chèo thôn Thanh Trà.
Buổi tập luyện của CLB Chèo thôn Thanh Trà

Duyên nợ chèo giữa miền sơn cước

Cách thị trấn An Châu khoảng 6km, vượt qua những cung đường men theo triền núi, đây đó là những ngầm nước uốn lượn, chúng tôi đến thôn Thanh Trà, nơi được bao bọc bởi những dãy núi non trùng điệp. Nhà văn hóa thôn Thanh Trà nằm tựa lưng vào dãy núi rừng xanh bát ngát; xung quanh là những ngọn núi đồi nhấp nhô, hòa quyện cùng những làn mây trắng lững lờ, tất cả như được in vào nền trời xanh thẳm. Từ xa, chúng tôi đã nghe thấy tiếng trống, tiếng hát chèo ngân vang giữa núi rừng. Đó là buổi sinh hoạt thường kỳ của Câu lạc bộ (CLB) Chèo thôn Thanh Trà.

Đứng trước Nhà văn hóa thôn Thanh Trà, anh Nguyễn Văn Thức, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Sơn Động nói: “Giữa chốn non cao thuộc xã Lệ Viễn này là nơi tụ cư của 13 dân tộc cùng sinh sống, trong đó có tới 70% là người dân tộc Sán Chí. Từ rất lâu đời, đồng bào DTTS nơi đây đã lưu truyền tố chất, năng khiếu nổi trội trong thể hiện loại hình nghệ thuật đặc trưng của dân tộc mình như: múa Tắc Xình (múa cầu mùa của dân tộc Sán Chí), hát soong hao (dân ca Cao Lan), hát sọong cô (dân ca Sán Chí)…

Đặc biệt, đan xen cùng nét văn hóa đặc trưng của đa số đồng bào DTTS là 80% người dân tộc Kinh sinh sống tại thôn Thanh Trà, họ cũng mang trong mình tố chất, năng khiếu về loại hình nghệ thuật đặc trưng của dân tộc mình, đó là nghệ thuật chèo. Chính vì thế, xã Lệ Viễn nói chung và thôn Thanh Trà nói riêng đã trở thành điểm sáng trong phong trào văn hóa - văn nghệ của huyện Sơn Động”.

Vậy cơ duyên nào đã đưa chèo về với vùng đất này? Để tìm câu trả lời, chúng tôi tham dự buổi sinh hoạt của CLB Chèo thôn Thanh Trà. Vừa được thưởng thức những làn điệu chèo mượt mà, đằm thắm, chúng tôi vừa hiểu thêm về lịch sử hình thành và phát triển của chiếu Chèo giữa chốn non cao này.

Các thành viên CLB Chèo thôn Thanh Trà chụp hình sau buổi sinh hoạt.
Các thành viên CLB Chèo thôn Thanh Trà chụp hình sau buổi sinh hoạt

Bà Hoàng Thị Hiệu, Chủ nhiệm CLB Chèo thôn Thanh Trà, năm nay ngoài 60 tuổi, kể rằng từ đời ông bà của bà, vào khoảng những thập niên đầu của thế kỷ XX, người dân nơi đây đã đam mê hát chèo. Hiện, chưa có công trình nghiên cứu nào khẳng định về lịch sử hình thành phong trào hát chèo tại đây, nhưng có một bằng chứng khá thuyết phục về sự xuất hiện của tiếng hát chèo trên mảnh đất này. Đó là từ khi dòng họ Vũ di cư từ tỉnh Hải Dương lên đây khai hoang, lập nghiệp, họ đã mang theo chèo làm lời ca, tiếng hát.

Khoảng 6 đời trước, cụ Vũ Văn Phúc (sinh năm 1924, hiện đã mất) được coi là hậu duệ gần nhất của dòng họ Vũ sinh sống tại đây. Hiện, các con, cháu, chắt của cụ vẫn tiếp tục đam mê và giữ gìn nghệ thuật chèo. Nòng cốt của CLB Chèo thôn Thanh Trà hiện nay có nhiều người mang họ Vũ như các ông, bà: Vũ Sử, Vũ Thác, Vũ Hồng, bà Vũ Thị Hoàn là con gái cụ Vũ Văn Phúc, bà Ngô Thị Tỵ là con dâu và em Vũ Phương Vy là chắt nội của cụ Phúc - đều là những nghệ nhân hát chèo rất hay.

Từ những dữ kiện lịch sử đó, có thể thấy sự giao thoa văn hóa rất thú vị: giao thoa giữa “chiếng Chèo Bắc” - tỉnh Bắc Giang và “chiếng Chèo Đông” - tỉnh Hải Dương; sự giao thoa giữa hai miền văn hóa Việt cổ với đại diện là nghệ thuật chèo và văn hóa các DTTS với đại diện là các loại hình dân ca, dân vũ đặc trưng.

Giữ lửa tiếng chèo giữa đại ngàn

Các thành viên cao niên trong CLB Chèo thôn Thanh Trà đều bồi hồi nhớ lại những ký ức gắn bó với nghệ thuật chèo. Đó là những dấu ấn khó phai mờ về một giai đoạn khó khăn, khi mà cái ăn còn chưa đủ no, cái mặc còn thiếu thốn, nhưng những bậc tiền nhân vẫn say mê tiếng hát chèo. Vào những đêm trăng thanh, gió mát, sau những giờ lao động mệt nhọc, từng tốp gia đình lại tụ hội để cùng nhau ngân lên tiếng hát chèo. Từ năm này qua năm khác, hết đời này đến đời khác, nghệ thuật chèo đã bám rễ, bén sâu vào đời sống văn hóa của người dân nơi đây.

Thành viên CLB tự trang điểm cho nhau trước giờ biểu diễn
Thành viên CLB tự trang điểm cho nhau trước giờ biểu diễn

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật dân gian này, năm 2013, CLB Chèo thôn Thanh Trà được UBND xã Lệ Viễn quyết định thành lập. Đến nay, CLB duy trì hoạt động với 20 diễn viên, nhạc công. Họ đều là những người nông dân cần cù lao động sản xuất, nhưng mỗi khi rảnh rỗi, các thành viên lại tập trung để uốn nắn cho nhau từng câu hát, nhịp đàn, nhịp trống. CLB còn tổ chức truyền dạy cho các em học sinh vào ngày nghỉ cuối tuần.

Đáng mừng là các thành viên CLB không chỉ biểu diễn các vở chèo cổ như Lưu Bình Dương Lễ, Quan Âm Thị Kính, Đào Hữu, Du Xuân, Đò Đưa…, mà còn tự viết kịch bản chèo bằng cách đặt lời mới trên nền chèo cổ để tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Các tiểu phẩm như Chống ép duyên con, Ông cả nghiện, Người con của núi rừng… được bà con nhiệt tình đón nhận.

Anh Nguyễn Văn Hoè, Chủ tịch UBND xã Lệ Viễn, chia sẻ: “CLB Chèo thôn Thanh Trà đã góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của người dân địa phương, trở thành sợi dây gắn kết tình làng, nghĩa xóm, đồng thời phục vụ nhiệm vụ chính trị của xã, của huyện”.

Chia tay chiếu chèo giữa chốn non cao, chúng tôi vẫn nghe văng vẳng những câu hát chèo ngân nga bên những rải núi, vạt đồi. Đó là niềm tự hào không chỉ của người dân Thanh Trà mà còn là niềm tự hào của nghệ thuật chèo Bắc Giang – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Gia Lai: Truyền dạy kỹ thuật chế biến rượu ghè truyền thống của người Gia Rai

Gia Lai: Truyền dạy kỹ thuật chế biến rượu ghè truyền thống của người Gia Rai

Trong 2 ngày 22 - 23/4, tại xã Ia Trok, huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai), Nhà hát ca múa nhạc tổng hợp Đam San phối hợp Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Ia Pa tổ chức lớp bồi dưỡng, tập huấn “Truyền dạy kỹ thuật chế biến rượu ghè truyền thống của người Gia Rai”.
Tin nổi bật trang chủ
Vì sao tình trạng cháy rừng khắp nơi ngày càng phức tạp và nghiêm trọng? Cảnh báo từ cơ quan chức năng

Vì sao tình trạng cháy rừng khắp nơi ngày càng phức tạp và nghiêm trọng? Cảnh báo từ cơ quan chức năng

Môi trường sống - Minh Nhật - 15 phút trước
Đánh giá của Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm cho thấy, trong 13 năm qua, chưa khi nào diễn biến các vụ cháy rừng ở các tỉnh phía Bắc lại phức tạp và nghiêm trọng như thời điểm hiện nay.
Cơ cấu đơn vị hành chính cấp xã ở Nghệ An trước thềm xóa bỏ cấp trung gian

Cơ cấu đơn vị hành chính cấp xã ở Nghệ An trước thềm xóa bỏ cấp trung gian

Xã hội - An Yên - 17 phút trước
Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Nghệ An vừa thông qua Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã. Đây là cơ sở, là tiêu chí để các đơn vị làm căn cứ, lên phương án sắp xếp, tinh giảm, sáp nhập bộ máy.
Cú hích chiến lược làm thay đổi diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số: Tạo động lực phát triển bền vững từ nền tảng bản sắc văn hóa – Bài 4

Cú hích chiến lược làm thay đổi diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số: Tạo động lực phát triển bền vững từ nền tảng bản sắc văn hóa – Bài 4

Dân tộc - Tôn giáo - Hà Anh - 1 giờ trước
Một trong những dấu ấn nổi bật của Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi chính là cách tiếp cận không tách rời phát triển kinh tế với gìn giữ bản sắc văn hóa. Trong đó, các yếu tố như nghi lễ và lễ hội truyền thống, trang phục… vốn là linh hồn của cộng đồng, đang từng bước được phục hồi và bảo tồn một cách có hệ thống, bài bản và hiệu quả.
Làng nghề tre trúc Xuân Lai

Làng nghề tre trúc Xuân Lai

Media - BDT - 1 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 22/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Bảo tồn văn hóa cồng chiêng ở Cư Pơng. Làng nghề tre trúc Xuân Lai. Trò chơi, trò diễn dân gian - Nguồn tài nguyên cho du lịch. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Ngôi Chùa linh thiêng Giữa lòng Tây Đô

Ngôi Chùa linh thiêng Giữa lòng Tây Đô

Media - BDT - 1 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 23/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Ngày hội Ẩm thực và Triển lãm ảnh Văn hóa - Du lịch Gia Lai . Ngôi Chùa linh thiêng Giữa lòng Tây Đô. Bà Thanh giữ gìn văn hóa dân tộc. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Gia Lai: Truyền dạy kỹ thuật chế biến rượu ghè truyền thống của người Gia Rai

Gia Lai: Truyền dạy kỹ thuật chế biến rượu ghè truyền thống của người Gia Rai

Tin tức - Ngọc Thu - 1 giờ trước
Trong 2 ngày 22 - 23/4, tại xã Ia Trok, huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai), Nhà hát ca múa nhạc tổng hợp Đam San phối hợp Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao huyện Ia Pa tổ chức lớp bồi dưỡng, tập huấn “Truyền dạy kỹ thuật chế biến rượu ghè truyền thống của người Gia Rai”.
Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai năm 2025

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai năm 2025

Tin tức - Vũ Mừng - 1 giờ trước
Trong khuôn khổ các hoạt động của Lễ hội Chợ Phong lưu Khâu Vai năm 2025, sáng nay (23/4) tại thị trấn Mèo Vạc, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã diễn ra Giải chạy việt dã - Du lịch xanh và Hội thi tiếng hót chim họa mi. Hai sự kiện đã thu hút sự tham gia của đông đảo người dân và du khách.
Tổng hợp luyện diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tổng hợp luyện diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Photo - Tào Đạt - CTV - 1 giờ trước
Tối 22/4, tại trục đường Lê Duẩn (Quận 1, TP. Hồ Chí Minh), Tiểu ban diễu binh, diễu hành trong Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) tổ chức tổng hợp luyện lần cuối trước khi sơ duyệt và tổng duyệt cấp Nhà nước của các lực lượng tham gia diễu binh, diễu hành trong Lễ kỷ niệm.
Quân đội Lào và Campuchia hợp luyện diễu binh cho Kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Quân đội Lào và Campuchia hợp luyện diễu binh cho Kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tin tức - Tào Đạt - 1 giờ trước
Tối 22/4, hơn 10.000 người từ nhiều lực lượng Quân đội, Công an đã tổng hợp luyện diễu binh, diễu hành lần cuối cùng qua đường phố trung tâm TP. Hồ Chí Minh. Sự kiện trở nên đặc biệt, khi có sự tham gia của khối chiến sĩ Vương quốc Campuchia và Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.
Bình Định: Triển khai thực hiện Đề án “Hỗ trợ hợp tác xã do phụ nữ tham gia quản lý, tạo việc làm cho lao động nữ”

Bình Định: Triển khai thực hiện Đề án “Hỗ trợ hợp tác xã do phụ nữ tham gia quản lý, tạo việc làm cho lao động nữ”

Kinh tế - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
UBND tỉnh Bình Định vừa ban hành kế hoạch về việc triển khai thực hiện Đề án “Hỗ trợ hợp tác xã do phụ nữ tham gia quản lý, tạo việc làm cho lao động nữ” trên địa bàn tỉnh năm 2025.