Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chiếu Chèo giữa chốn non cao

Phí Trường Giang - 10:32, 24/03/2025

Xưa nay, Chèo cổ Bắc Giang nổi danh trong “chiếng Chèo Bắc” với những vùng Chèo truyền thống như Hoàng Mai (Việt Yên), Tư Mại (Yên Dũng), Đồng Quan (TP. Bắc Giang). Ít ai ngờ rằng, giữa chốn non cao của tỉnh Bắc Giang cũng có một chiếu Chèo lâu đời tại thôn Thanh Trà, xã Lệ Viễn, huyện Sơn Động.

Buổi tập luyện của CLB Chèo thôn Thanh Trà.
Buổi tập luyện của CLB Chèo thôn Thanh Trà

Duyên nợ chèo giữa miền sơn cước

Cách thị trấn An Châu khoảng 6km, vượt qua những cung đường men theo triền núi, đây đó là những ngầm nước uốn lượn, chúng tôi đến thôn Thanh Trà, nơi được bao bọc bởi những dãy núi non trùng điệp. Nhà văn hóa thôn Thanh Trà nằm tựa lưng vào dãy núi rừng xanh bát ngát; xung quanh là những ngọn núi đồi nhấp nhô, hòa quyện cùng những làn mây trắng lững lờ, tất cả như được in vào nền trời xanh thẳm. Từ xa, chúng tôi đã nghe thấy tiếng trống, tiếng hát chèo ngân vang giữa núi rừng. Đó là buổi sinh hoạt thường kỳ của Câu lạc bộ (CLB) Chèo thôn Thanh Trà.

Đứng trước Nhà văn hóa thôn Thanh Trà, anh Nguyễn Văn Thức, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Sơn Động nói: “Giữa chốn non cao thuộc xã Lệ Viễn này là nơi tụ cư của 13 dân tộc cùng sinh sống, trong đó có tới 70% là người dân tộc Sán Chí. Từ rất lâu đời, đồng bào DTTS nơi đây đã lưu truyền tố chất, năng khiếu nổi trội trong thể hiện loại hình nghệ thuật đặc trưng của dân tộc mình như: múa Tắc Xình (múa cầu mùa của dân tộc Sán Chí), hát soong hao (dân ca Cao Lan), hát sọong cô (dân ca Sán Chí)…

Đặc biệt, đan xen cùng nét văn hóa đặc trưng của đa số đồng bào DTTS là 80% người dân tộc Kinh sinh sống tại thôn Thanh Trà, họ cũng mang trong mình tố chất, năng khiếu về loại hình nghệ thuật đặc trưng của dân tộc mình, đó là nghệ thuật chèo. Chính vì thế, xã Lệ Viễn nói chung và thôn Thanh Trà nói riêng đã trở thành điểm sáng trong phong trào văn hóa - văn nghệ của huyện Sơn Động”.

Vậy cơ duyên nào đã đưa chèo về với vùng đất này? Để tìm câu trả lời, chúng tôi tham dự buổi sinh hoạt của CLB Chèo thôn Thanh Trà. Vừa được thưởng thức những làn điệu chèo mượt mà, đằm thắm, chúng tôi vừa hiểu thêm về lịch sử hình thành và phát triển của chiếu Chèo giữa chốn non cao này.

Các thành viên CLB Chèo thôn Thanh Trà chụp hình sau buổi sinh hoạt.
Các thành viên CLB Chèo thôn Thanh Trà chụp hình sau buổi sinh hoạt

Bà Hoàng Thị Hiệu, Chủ nhiệm CLB Chèo thôn Thanh Trà, năm nay ngoài 60 tuổi, kể rằng từ đời ông bà của bà, vào khoảng những thập niên đầu của thế kỷ XX, người dân nơi đây đã đam mê hát chèo. Hiện, chưa có công trình nghiên cứu nào khẳng định về lịch sử hình thành phong trào hát chèo tại đây, nhưng có một bằng chứng khá thuyết phục về sự xuất hiện của tiếng hát chèo trên mảnh đất này. Đó là từ khi dòng họ Vũ di cư từ tỉnh Hải Dương lên đây khai hoang, lập nghiệp, họ đã mang theo chèo làm lời ca, tiếng hát.

Khoảng 6 đời trước, cụ Vũ Văn Phúc (sinh năm 1924, hiện đã mất) được coi là hậu duệ gần nhất của dòng họ Vũ sinh sống tại đây. Hiện, các con, cháu, chắt của cụ vẫn tiếp tục đam mê và giữ gìn nghệ thuật chèo. Nòng cốt của CLB Chèo thôn Thanh Trà hiện nay có nhiều người mang họ Vũ như các ông, bà: Vũ Sử, Vũ Thác, Vũ Hồng, bà Vũ Thị Hoàn là con gái cụ Vũ Văn Phúc, bà Ngô Thị Tỵ là con dâu và em Vũ Phương Vy là chắt nội của cụ Phúc - đều là những nghệ nhân hát chèo rất hay.

Từ những dữ kiện lịch sử đó, có thể thấy sự giao thoa văn hóa rất thú vị: giao thoa giữa “chiếng Chèo Bắc” - tỉnh Bắc Giang và “chiếng Chèo Đông” - tỉnh Hải Dương; sự giao thoa giữa hai miền văn hóa Việt cổ với đại diện là nghệ thuật chèo và văn hóa các DTTS với đại diện là các loại hình dân ca, dân vũ đặc trưng.

Giữ lửa tiếng chèo giữa đại ngàn

Các thành viên cao niên trong CLB Chèo thôn Thanh Trà đều bồi hồi nhớ lại những ký ức gắn bó với nghệ thuật chèo. Đó là những dấu ấn khó phai mờ về một giai đoạn khó khăn, khi mà cái ăn còn chưa đủ no, cái mặc còn thiếu thốn, nhưng những bậc tiền nhân vẫn say mê tiếng hát chèo. Vào những đêm trăng thanh, gió mát, sau những giờ lao động mệt nhọc, từng tốp gia đình lại tụ hội để cùng nhau ngân lên tiếng hát chèo. Từ năm này qua năm khác, hết đời này đến đời khác, nghệ thuật chèo đã bám rễ, bén sâu vào đời sống văn hóa của người dân nơi đây.

Thành viên CLB tự trang điểm cho nhau trước giờ biểu diễn
Thành viên CLB tự trang điểm cho nhau trước giờ biểu diễn

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật dân gian này, năm 2013, CLB Chèo thôn Thanh Trà được UBND xã Lệ Viễn quyết định thành lập. Đến nay, CLB duy trì hoạt động với 20 diễn viên, nhạc công. Họ đều là những người nông dân cần cù lao động sản xuất, nhưng mỗi khi rảnh rỗi, các thành viên lại tập trung để uốn nắn cho nhau từng câu hát, nhịp đàn, nhịp trống. CLB còn tổ chức truyền dạy cho các em học sinh vào ngày nghỉ cuối tuần.

Đáng mừng là các thành viên CLB không chỉ biểu diễn các vở chèo cổ như Lưu Bình Dương Lễ, Quan Âm Thị Kính, Đào Hữu, Du Xuân, Đò Đưa…, mà còn tự viết kịch bản chèo bằng cách đặt lời mới trên nền chèo cổ để tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Các tiểu phẩm như Chống ép duyên con, Ông cả nghiện, Người con của núi rừng… được bà con nhiệt tình đón nhận.

Anh Nguyễn Văn Hoè, Chủ tịch UBND xã Lệ Viễn, chia sẻ: “CLB Chèo thôn Thanh Trà đã góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của người dân địa phương, trở thành sợi dây gắn kết tình làng, nghĩa xóm, đồng thời phục vụ nhiệm vụ chính trị của xã, của huyện”.

Chia tay chiếu chèo giữa chốn non cao, chúng tôi vẫn nghe văng vẳng những câu hát chèo ngân nga bên những rải núi, vạt đồi. Đó là niềm tự hào không chỉ của người dân Thanh Trà mà còn là niềm tự hào của nghệ thuật chèo Bắc Giang – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Quảng Ngãi: Cháy dữ dội, khói lửa bao trùm kho phế liệu

Quảng Ngãi: Cháy dữ dội, khói lửa bao trùm kho phế liệu

Trang địa phương - Ngọc Chí - 22:43, 14/09/2025
Ngọn lửa bùng phát và cháy dữ dội, kho phế liệu tại phường Đăk Cấm, tỉnh Quảng Ngãi đã bị thiêu rụi hoàn toàn.
Khẳng định vị thế cơ quan thông tấn quốc gia, cơ quan thông tin chiến lược của Đảng, Nhà nước

Khẳng định vị thế cơ quan thông tấn quốc gia, cơ quan thông tin chiến lược của Đảng, Nhà nước

Thời sự - PV - 15:21, 14/09/2025
Sáng 14/9, tại Hà Nội, Thông tấn xã Việt Nam tổ chức Lễ đón nhận Huân chương Hồ Chí Minh và kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống (15/9/1945 - 15/9/2025). Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu.
Ứng dụng bằng VNeID và sinh trắc học trong quy trình thủ tục hàng không từ tháng 12/2025

Ứng dụng bằng VNeID và sinh trắc học trong quy trình thủ tục hàng không từ tháng 12/2025

Ứng dụng - Sáng tạo - Minh Nhật - 15:02, 14/09/2025
Từ ngày 1/12/2025, các cảng hàng không chỉ làm thủ tục tại quầy đối với hành khách có hành lý ký gửi và hành khách đặc biệt. Hành khách không thuộc diện trên thực hiện thủ tục thông qua công nghệ sinh trắc học, xác thực điện tử VNeID.
Công bố Bảo vật Quốc gia Tượng Avalokitesvara Bắc Bình tại Lâm Đồng

Công bố Bảo vật Quốc gia Tượng Avalokitesvara Bắc Bình tại Lâm Đồng

Tìm trong di sản - Minh Nhật - 14:55, 14/09/2025
Tượng Avalokitesvara Bắc Bình vừa được công nhận Bảo vật Quốc gia, là nguồn tư liệu quý về nghệ thuật điêu khắc và tôn giáo văn hóa Chăm-pa.
Ngoại hạng Anh: Chelsea đánh rơi chiến thắng phút cuối trên sân Brentford

Ngoại hạng Anh: Chelsea đánh rơi chiến thắng phút cuối trên sân Brentford

Thể thao - Hoàng Minh - 11:41, 14/09/2025
Chelsea có chuyến làm khách đến sân Gtech Community Stadium của Brentford trong khuôn khổ vòng 4 Ngoại hạng Anh mùa giải 2025/2026. Dù đã dẫn ngược 2-1 nhờ sự tỏa sáng của Cole Palmer và Moisés Caicedo, nhưng đoàn quân của HLV Enzo Maresca chỉ rời sân với 1 điểm khi để đối thủ gỡ hòa ở phút bù giờ cuối cùng.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Thanh Hóa: Khởi tố vụ trốn thuế “khủng” hơn 11 tỷ đồng

Thanh Hóa: Khởi tố vụ trốn thuế “khủng” hơn 11 tỷ đồng

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 11:39, 14/09/2025
Bà Lê Thị Thanh Thủy - nữ giám đốc Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Bình Minh - đơn vị quản lý chợ đầu mối Thanh Hóa, đã bị Công an khởi tố
Ngoại hạng Anh: Zubimendi lập cú đúp giúp Arsenal thắng đậm Nottingham Forest

Ngoại hạng Anh: Zubimendi lập cú đúp giúp Arsenal thắng đậm Nottingham Forest

Thể thao - Hoàng Minh - 11:35, 14/09/2025
Arsenal có trận tiếp đón Nottingham Forest trên sân Emirates trong khuôn khổ vòng 4 Ngoại hạng Anh 2025/26. Đoàn quân của HLV Mikel Arteta giành chiến thắng thuyết phục 3-0, trong đó tân binh Martín Zubimendi tỏa sáng rực rỡ với cú đúp bàn thắng.
Những trường hợp chưa có thẻ bảo hiểm y tế vẫn được thanh toán khám chữa bệnh

Những trường hợp chưa có thẻ bảo hiểm y tế vẫn được thanh toán khám chữa bệnh

Xã hội - Minh Nhật - 11:34, 14/09/2025
Theo Nghị định 188/2025, người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) trong 5 trường hợp sau vẫn được quỹ BHYT thanh toán chi phí khám chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi và mức hưởng, dù chưa có hoặc chưa xuất trình thẻ.
Tạm giữ người đàn ông ngoại quốc dùng súng dằn mặt người khác tại quán Bar

Tạm giữ người đàn ông ngoại quốc dùng súng dằn mặt người khác tại quán Bar

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 11:32, 14/09/2025
Ngày 13/9, Công an TP. Đà Nẵng cho biết, vừa ra quyết định tạm giữ hình sự đối với ông Vernazz Joseph Alexander (SN 1988, quốc tịch nước ngoài) để tiếp tục điều tra, làm rõ hành vi tàng trữ vũ khí quân dụng trái phép.
Ngoại hạng Anh: Bước ngoặt thẻ đỏ, Tottenham thắng đậm West Ham 3-0

Ngoại hạng Anh: Bước ngoặt thẻ đỏ, Tottenham thắng đậm West Ham 3-0

Thể thao - Hoàng Minh - 11:31, 14/09/2025
Tottenham Hotspur giành chiến thắng 3-0 trước West Ham United ngay tại London Stadium trong khuôn khổ vòng 4 Ngoại hạng Anh 2025/26. Kết quả này giúp Spurs duy trì phong độ ấn tượng, trong khi đội chủ nhà tiếp tục chìm sâu vào khủng hoảng.