Hồn quê trên miền “đất gió”

Hà Minh Hưng - 12:07, 10/11/2021

Khi nhắc đến huyện Than Uyên (Lai Châu) mọi người thường nghĩ đến cánh đồng Mường Thanh trù phú, được người Thái xếp hạng “Nhất Thanh, nhị Lò, tam Than, tứ Tấc”, đứng thứ ba trong tứ đại cảnh đẹp của Tây Bắc. Nếu nói đến dân ca, dân vũ ở vùng đất này, người ta sẽ nghĩ ngay đến hát then - đàn tính, múa xòe của đồng báo Thái. Nhưng nếu ai đã một lần ghé thăm làng văn hóa khu 8 - thị trấn Than Uyên, huyện Than Uyên sẽ biết thêm về một làng quê vùng chiêm trũng của đồng bằng Bắc Bộ "thu nhỏ" với những điệu hát chèo da diết.

12-07-2021Khởi dựng vở chèo “Chuyện tình một quân vương”
29-12-2020Miền quê yêu tiếng hát chèo

Cổng làng văn hóa Khu 8 hôm nay (trước kia gọi là làng Xuân Khiêng).

Mối tơ duyên Xuân Hồng - Xuân Khiêng

Đi từ hướng thành phố Lai Châu về đến cửa ngõ của thị trấn Than Uyên, sát quốc lộ 32C có một cổng làng mô phỏng theo dáng cổng làng xưa “Thượng thu, hạ thách”. Mái cổng lợp bằng ngói đất nung, kiểu mũi hài, ở giữa là cửa chính rộng, hai bên gồm bốn cột trụ, liền sát bên ngoài là hai cửa phụ mang tính tượng trưng. Trong làng tuy không có hình ảnh mái đình, cây đa đi cùng, nhưng không gian cảnh trí làm cho người ta liên tưởng đến vẻ bình yên của một làng quê Việt.

Trẻ con nơi đây truyền khẩu những câu hát chèo như một bài đồng dao: “Hỡi cô thắt dải lưng xanh/Có về Nam Định với anh thì về/Nam Định có bến đò Chè/Có sông tắm mát có nghề cửu canh…”. Những câu ấy vẫn thường được mở màn cho một chương trình văn nghệ của bà con và được các “nghệ sĩ” làng Xuân Khiêng đặt lời cho một làn điệu chèo nhằm thỏa nỗi nhớ quê.

Những năm 60 của thế kỷ XX, hưởng ứng phong trào “Khai hoang xây dựng vùng kinh tế mới”, 30 hộ gia đình, 162 nhân khẩu của làng Hành Thiện (xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, Nam Định), tình nguyện viết đơn xin lên miền núi cùng với các đồng bào dân tộc Tây Bắc. Hôm nay, mỗi khi nhắc lại ngày chia tay quê hương đi xây dựng vùng kinh tế mới, nhiều người còn bồi hồi, xúc động. Ông Đặng Hùng Gia (84 tuổi) - nguyên Chủ nhiệm Hợp tác xã (HTX) Xuân Khiêng đầu tiên nhớ lại: “Ngày 1/4/1965 (tức ngày 3/2 năm Ất Tỵ), bà con nhân dân xã Xuân Hồng tập trung kín sân kho HTX. Những cái bắt tay như không muốn rời, những cái ôm chặt đến nghẹt thở, cảnh chia tay bịn rịn nhiều người không cầm được nước mắt…

Sau 8 ngày ròng rã, người vai gánh, đầu đội, tay xách, nách đeo, ngày đi, đêm nghỉ, lội suối trèo đèo, cuối cùng Đoàn đã đặt chân tới bản Khiêng vào ngày 8/4/1965 tức ngày (7/3 năm Ất Tỵ) và ngày 7 tháng 3 hằng năm được chọn là ngày hội truyền thống của làng”.

Đến nơi ai cũng mệt mỏi rã rời chân tay. Nhưng chứng kiến cảnh bà con bản Khiêng đón tiếp nồng nhiệt, cờ, băng zôn, biểu ngữ giăng đỏ đường đón chào đoàn, vậy là cái lạ lẫm, đói, mệt bỗng tan biến.

Ngày đầu, mỗi hộ được bố trí ở trong một gia đình bà con bản Khiêng. Sau một tháng thì người dân được nhận mặt bằng để định cư và ổn định sản xuất. Để nhớ cái ơn đùm bọc của bà con bản Khiêng, sau khi ổn định cuộc sống trên vùng đất mới, bà con quyết định đặt tên làng là Xuân Khiêng (lấy tên đầu của xã Xuân Hồng ghép với tên bản Khiêng), sau này HTX Xuân Khiêng từ đó mà thành lập.

Mang hát chèo lên quê mới

Mỗi khi nhắc đến gánh hát Xuân Khiêng, bà con ở khu 8 đều nhớ đến ông Đặng Nguyên Thử, nguyên Đội trưởng Đội văn nghệ, thầy giáo vỡ lòng đầu tiên của làng Xuân Khiêng. Mặc dù ông đã về với tổ tiên nhưng những đóng góp của ông để lại cho hậu thế luôn được người làng nhớ đến và trân trọng.

Ngôi nhà của ông Thử xây dựng theo lối kiến trúc vùng nông thôn Bắc Bộ, khung nhà làm bằng cột gỗ, mái ngói tường trát vách xi măng đơn sơ nhưng ấm cúng. Trên bốn bức tường của căn nhà là hàng chục tấm bằng khen, giấy khen, giấy chứng nhận, những thành tích của ông và Đội văn nghệ HTX Xuân Khiêng. Anh Đặng Thanh Tuấn, con trai ông Thử mỗi khi nhắc về cha, về gánh hát, lại rưng rưng kể về những kỉ vật một thời của cha mình. Đó là cây đàn tam đã nhẵn thín, mòn tẹt chỗ tay, kia cây sáo trúc sẫm như màu bồ hóng, thanh la đã lõm vết chạm, đôi guốc mộc, áo tứ thân… mọi thứ được anh gìn giữ như báu vật.

Một tiết mục chèo bà con Khu 8 trong ngày hội truyền thống của làng

Gia tài ông Thử để lại cho hậu thế là trên 20 vở chèo, hoạt cảnh do chính ông biên soạn. Trong những thập niên từ 60 đến 80 của thế kỷ trước, mỗi khi nhắc đến cái tên chiếu chèo Xuân Khiêng, bà con ai cũng háo hức đón chờ như chờ một làn gió mát giữa đêm hè oi bức. Vào các dịp lễ hội của làng, sau những tiết mục văn nghệ, những trò chơi dân gian, mọi người lại vây kín lấy ông Thử để nghe kể chuyện về gánh hát, hay những ngày đầu lên miền núi khai hoang xây dựng kinh tế... Những lúc khỏe khoắn, ông Thử dành thời gian truyền dạy cho con cháu những làn điệu chèo cổ của quê hương.

Bà con khu 8 kể, ngày xưa thời ấu thơ, cậu bé Thử say chèo như điếu đổ, hễ cứ nghe trống chèo thi nhịp ở đâu là ông và lũ bạn lại chuẩn bị đóm, đuốc để tối đi xem, có hôm bỏ cả cơm tối đến thật sớm vì sợ không có chỗ. Lớn lên vì quá yêu môn nghệ thuật truyền thống này, ông xin vào gánh hát chèo của làng Hành Thiện. Ban đầu chỉ là chân anh gánh hòm đồ, trải chiếu sân đình phục vụ gánh hát. Sau này, ông được các nghệ nhân truyền dạy, với niềm say mê, yêu chèo và năng khiếu bẩm sinh, dần dần ông trở thành kép chính có hạng của phường chèo Xuân Hồng.

Lên vùng đất mới, anh kép Thử cùng bà con luôn trong tình cảnh chạy giặc Mỹ rải bom. Ngày bà con sơ tán vào rừng trú ẩn, đêm đến lại đốt đuốc ra đồng. Lớp học vỡ lòng của thầy Thử được dựng ở ngay bìa rừng, chỉ là tranh tre nứa lá, bàn học cũng là những cây rừng ghép lại. Trong những ngày tối tăm, gian khổ ấy, người ta vẫn thấy lanh lảnh vang lên tiếng trẻ đọc bài.

Để mang đến niềm vui tinh thần cho bà con, sau những buổi lao động sản xuất tập thể, anh giáo Thử lại mượn những nhân vật trong chèo để pha trò, mang đến tiếng cười cho bà con. Mọi người hòa theo, nhập cuộc bằng những câu chèo. Cái mệt, cái buồn tự dưng tan biến. Đội văn nghệ HTX Xuân Khiêng ra đời trong hoàn như thế.

Ngoài những vở chèo cổ, ông Thử biên kịch những vở chèo mới phù hợp với hoàn cảnh bà con lúc bấy giờ như vở: “Con lợn sổng chuồng”, “Ông Đưỡng về quê”, Cánh cửa sổ…” dựa trên làn điệu chèo truyền thống, ông Thử cải biên theo theo lối tích xưa, chuyện nay, mang hơi thở và tâm sự cuộc sống của bà con trong những ngày đầu bỡ ngỡ. Nhưng đồng thời nói lên tinh thần cách mạng, xây dựng xã hội chủ nghĩa, niềm tin vào Đảng vào Bác Hồ. Ngày ấy cứ vào tối thứ Năm và Chủ nhật, chiếu chèo Xuân Khiêng vẫn trải đều đặn phục vụ bà con. Ngày tập, đêm diễn, không lúc nào làng Xuân Khiêng ngơi tiếng trống, tiếng phách… tất cả cứ tưng bừng náo nhiệt. Làng lại vui như mở hội.

Tại nhà văn hóa, ông Phạm Trường Sơn, Bí thư Chi bộ khu 8 giới thiệu cho chúng tôi về những hình ảnh của khu qua những bức ảnh đã úa màu theo thời gian. Phía cuối nhà văn hóa là nơi cất giữ những nhạc cụ và trang phục diễn chèo. Ông Sơn cho chúng tôi biết: “Hằng năm, khi làng tổ chức các hoạt động văn nghệ, những tiết mục chèo của các cụ vẫn thu hút đông bà con xem nhất. Đến nay, những lớp diễn viên của đội chèo Xuân Khiêng không còn nhiều, nhưng bà con sẽ cố gắng lưu giữ một phần nhỏ vốn chèo cổ như một niềm tự hào của quê hương Nam Định”.

Hơn 50 năm qua, người còn người mất, nhưng chưa khi nào điệu chèo vắng bóng trong đời sống sinh hoạt của bà con khu 8.

Miền quê yêu tiếng hát chèo

hồn quê hát chèo

Ý kiến độc giả

Gửi ý kiến độc giả

Họ và tên

Địa chỉ email

Nội dung

Mã bảo mật

Nhập lại Gửi bình luận

Miền Tây xứ Nghệ - Những chuyện buồn hôn nhân: “Mò mẫm” tìm lời giải (Bài 3)

Có thể là hơi quá khi đặt ra vấn đề: “mò mẫm” tìm lời giải cho bài toán tảo hôn nơi miền biên viễn xứ Nghệ. Song từ thực tế đã cho thấy, mục tiêu đẩy lùi hủ tục trong vùng đồng bào DTTS và miền núi, trong đó là phòng chống tảo hôn đã được đặt ra và triển khai từ lâu, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, bằng rất nhiều giải pháp… nhưng, đối với huyện Kỳ Sơn (Nghệ An) đang không mấy hiệu quả.

“Làng nghiện rượu” nói không với rượu

Những chuyện ghi được từ miền biên viễn: Quân với dân như ruột thịt (Bài 3)

Miền Tây xứ Nghệ - Những chuyện buồn hôn nhân: Cơ hội tuổi trẻ bị đánh cắp (Bài 2)

Ngày hội an cư

Sắc diện mới nơi những huyện nghèo 30a xứ Nghệ

Nghệ An có 3 huyện nằm trong danh sách huyện nghèo 30a của cả nước là Kỳ Sơn, Tương Dương và Quế Phong. Sau nhiều năm triển khai các Chương trình MTQG, trong đó có Chương trình xây dựng NTM... những bản làng nơi đây hiện ra với vẻ tươi mới, bình yên và no ấm. Những gam màu ấy khác xa so với trí nhớ của nhiều người sau bao năm chưa trở lại vùng đất nghèo bậc nhất cả nước.

Thủ tướng chủ trì phiên họp Chính phủ chuyên đề về nhiều nội dung quan trọng

Đền Cửa Ông - Một điển hình trong quản lý, sử dụng tiền công đức

Ngày hội hoa Sơn Tra mở ra cơ hội phát triển vùng

Những người kiến tạo hạnh phúc cho cậu bé người Nùng khoèo chân

Sức khỏe - PV - 1 giờ trước

Cậu bé dân tộc Nùng Lù Văn Chiến (SN 2012) sống trên vùng núi cao hẻo lánh Hoàng Su Phì (Hà Giang). Từ khi sinh ra, cậu đã mang theo đôi chân khuỳnh khoèo nên không thể đi được mà chỉ có thể di chuyển bằng cách bò lết nửa người. Thế nhưng, cậu bé đã may mắn được nhiều người giúp đỡ để có thể bước đi trên đôi chân của mình và có một gia đình đầy đủ. Câu chuyện của Chiến được báo chí, truyền thông trong và ngoài nước lan toả, như một minh chứng cho thấy lòng tốt của những người lạ mặt có thể cứu giúp cuộc đời của một con người như thế nào.

Cơ hội cho nông sản Bắc Kạn vươn ra "biển lớn"

Kinh tế - PV - 1 giờ trước

Sản phẩm nông nghiệp của Bắc Kạn khá đa dạng, chất lượng tốt, đủ điều kiện để lưu thông ra thị trường, nhất là sản phẩm OCOP. Tuy nhiên, bài toán “đầu ra ổn định” vẫn luôn là thách thức lớn với các doanh nghiệp, hợp tác xã.

Phương án của Việt Nam khi COVID-19 có biến chủng mới nguy hiểm hơn

Sức khỏe - PV - 1 giờ trước

Bộ Y tế đã xây dựng Phương án bảo đảm công tác y tế trong tình huống dịch COVID-19 có biến chủng mới nguy hiểm hơn, bùng phát mạnh trên diện rộng, sẵn sàng triển khai, thực hiện khi xảy ra.

Phát huy vai trò Người có uy tín trong vùng đồng bào DTTS

Người có uy tín - PV - 1 giờ trước

Đó là một trong những nội dung trọng tâm triển khai chương trình phối hợp công tác dân tộc giữa Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh và Ban Dân tộc tỉnh Phú Yên năm 2023.

Phần Lan phát triển thiết bị giúp giảm nguy cơ tái phát ung thư

Khoa học - Công nghệ - PV - 1 giờ trước

Thiết bị được gắn vào một ống hút phẫu thuật và xác định mô khối u dựa trên huỳnh quang giúp bác sỹ nhận được thông tin gần thời gian thực về tế bào mô ung thư, từ đó loại bỏ mô ung thư khỏi cơ thể.

Ngày hội hoa Sơn Tra mở ra cơ hội phát triển vùng

Ngày hội hoa Sơn Tra được UBND huyện Mường La, tỉnh Sơn La và UBND huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái phối hợp, tổ chức tại xã Ngọc Chiến, huyện Mường La vừa qua nhằm quảng bá văn hóa, du lịch của địa phương, thu hút hàng nghìn lượt du khách trong nước và quốc tế tới trải nghiệm. Ngày hội khép lại đồng thời đã mở ra nhiều cơ hội phát triển mới cho người dân trong vùng.

Tin trong ngày - 27/3/2023

Trải nghiệm Nguyên Bình

Sắc trắng hoa lê trên cao nguyên Si Ma Cai

Vấn đề - Sự kiện (Tuần 12/2023): Giữ mạch nguồn di sản

Chiêm ngưỡng 5 hành tinh thẳng hàng tỏa sáng trên bầu trời

Xã hội - Ngân Nhi - 2 giờ trước

Ngay sau khi Mặt Trời lặn vào ngày 28/3/2023, những người ở Bắc và Nam bán cầu có thể chiêm ngưỡng hiện tượng thiên văn hiếm có: 5 hành tinh xuất hiện cùng lúc trên bầu trời. 5 hành tinh bao gồm: Sao Thủy, Sao Kim, Sao Hỏa, Sao Mộc và Sao Thiên Vương xếp thành một hàng ngay dưới Mặt Trăng. Hiện tượng 5 hành tinh thẳng hàng là hiện tượng kỳ thú rất hiếm khi xảy ra.

Quảng Ngãi: Tập huấn nâng cao năng lực giám sát, đánh giá thực hiện Chương trình MTQG

Chính sách dân tộc - Lý Chánh – Minh Thu - 2 giờ trước

Mới đây, tại TP. Quảng Ngãi, Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ngãi phối hợp với Công ty cổ phần Pro Phương Nam, Vụ Tuyên truyền (Ủy ban Dân tộc) tổ chức khai giảng lớp Tập huấn nâng cao năng lực giám sát, đánh giá thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030; Giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (Chương trình MTQG DTTS&MN).

Lễ hội Mường Ca Da được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Sắc màu 54 - Quỳnh Trâm - 4 giờ trước

Tối ngày 27/3, Huyện Quan Hóa (Thanh Hóa) đã tổ chức Lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia Lễ hội Mường Ca Da và Lễ hội Mường Ca Da lần thứ 4 năm 2023.

Ban Dân tộc Quảng Ngãi: Ban hành Kế hoạch tổ chức Hội thao chào mừng kỷ niệm 77 năm ngày truyền thống Cơ quan công tác dân tộc lần thứ X năm 2023

Tin tức - Văn Yên - Minh Thu - 5 giờ trước

Nhân kỷ niệm 48 năm Ngày giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2023), Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4) và 77 năm Ngày truyền thống Cơ quan công tác dân tộc (3/5/1946 - 3/5/2023), Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ngãi xây dựng Kế hoạch tổ chức Hội thao Cơ quan công tác dân tộc lần thứ X năm 2023.

Công dụng chữa bệnh từ cây rau dớn

Vườn thuốc quanh ta - Như Ý - 5 giờ trước

Rau dớn còn có tên gọi khác là ráng song, quần rau, dớn rừng, dớn nhọn, thái quyết… có tính mát. Là món ăn thân thuộc hàng ngày rau dớn còn được biết đến với công dụng làm thuốc có tác dụng như giải nhiệt, lợi tiểu, ngăn ngừa bệnh lý và rất tốt cho phụ nữ mang thai.... Sau đây là một số công dụng và bài thuốc từ cây rau dớn mời bà con tham khảo.

Xem thêm