Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người "giữ lửa" nghệ thuật chèo bả trạo

Nguyễn Trang - 08:15, 27/05/2021

Nghệ nhân ưu tú Vũ Huy Bình (thôn Hải Ninh, xã Bình Thạnh, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi) luôn tự nhận mình may mắn khi được sinh ra và lớn lên ở một làng biển có nền văn hóa dân gian đậm đà bản sắc như Lễ hội cầu ngư, chèo bả trạo, hội đua thuyền… Từng chứng kiến sự phát triển rồi mai một dần các điệu hát chèo bả trạo, ông Vũ Huy Bình dành quãng đời còn lại để phục hồi nghệ thuật chèo bả trạo, gom lại thành tuyển tập “Âm vang một vùng biển”.

 Biểu diễn bả trạo trong lễ cầu ngư. (Ảnh TL)
Biểu diễn bả trạo trong lễ cầu ngư. (Ảnh TL)

“Nhóm lửa” cho nghệ thuật chèo bả trạo

Nghệ nhân ưu tú Vũ Huy Bình (72 tuổi) đã dành hơn 50 năm cho phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng. Ông luôn tự hào khi sinh ra và lớn lên trên quê hương có nền văn hóa dân gian đậm đà bản sắc như Lễ hội cầu ngư, Giỗ Thần Nam Hải, chèo bả trạo , múa Gươm, Hội đua thuyền, Lễ Đưa Linh,… Ông vừa hoàn thành cuốn tuyển tập “Âm vang một vùng biển”, ghi chép và phục dựng lại nghi thức “Lệ Thanh Minh”, “Lễ Đưa Linh”, Hội bài chòi, Chèo bả trạo… các bài văn tế và các trò chơi dân gian truyền thống. Ông thành lập câu lạc bộ “Văn nghệ dân gian” tại địa phương và củng cố lại dàn nhạc bát âm để phục vụ cho hoạt động này.

Chặng đường hình thành tuyển tập “Âm vang một vùng biển” là nỗi lòng và tâm huyết của Nghệ nhân ưu tú cả đời gắn bó với nghệ thuật văn hóa truyền thống. Ông Bình nhớ lại, khi còn trẻ, ông theo cha và anh trai đi xem các ngày lễ hội của làng. Ông còn nhớ những câu hò chèo thuyền “Thuyền ta vượt sóng ra khơi/Vẫy vùng sông nước biển trời mênh mông/Mịt mùng khói tỏa vầng trăng/Gió hiu trước mặt mây giăng biển trời/…” Những câu hò, câu chèo đã nuôi dưỡng tâm hồn ông cho đến khi lớn lên rồi mang duyên nợ với nghề. Ông Bình cho biết: “Tôi đã có những năm làm diễn viên không chuyên, rồi làm công tác văn hóa ở xã, ở huyện. Sau đó chuyển công tác vào các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông làm trong ngành văn hóa rồi lại về quê làm phát thanh-truyền hình cho đến lúc về hưu năm 2013”.

Nghệ nhân ưu tú Vũ Huy Bình nói chuyện với người bạn về chèo Bả Trạo và trang phục chèo địa phương.
Nghệ nhân ưu tú Vũ Huy Bình (bên trái) nói chuyện với người bạn về chèo Bả Trạo và trang phục chèo địa phương.

Khi về hưu, có nhiều thời gian, ông Bình thường xuyên gặp các bô lão trong làng để sưu tầm, ghi chép lại những bài hát chèo nhằm phục hồi lại các điệu hát chèo bả trạo. “Chèo bả trảo đa phần truyền miệng nên bản gốc không còn nhiều. Các cụ chỉ nhớ được vài câu, nhớ câu nào thì hát ra câu đó để tôi chép lại. Sau đó, tôi lại phải nhờ một người thầy hiểu chữ Hán Nôm dịch ra chữ quốc ngữ. Nhờ có bản dịch, tôi bắt đầu biên soạn trong suốt thời gian dài”, ông Bình cho biết.

Cơ duyên lớn nhất là khi ông gặp gỡ Đoàn làm phim của Đài Truyền hình Đà Nẵng- VTV Đà Nẵng (nay là Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại TP. Đà Nẵng), do Nghệ sĩ ưu tú Đoàn Huy Giao làm Trưởng đoàn về làm phim tại vùng cửa biển Sa Cần. “Khi biết anh Giao muốn tìm làng biển có cả lăng thờ Thần Nam Hải, chèo bả trạo, múa Gươm, tôi đã nghĩ ngay đến làng biển quê mình và hứa sẽ đưa anh về làng biển quê tôi. Dịp đó là ngày 12 tháng Giêng âm lịch năm 1995, ngày Giỗ Thần Nam Hải của vạn chài, Đoàn làm phim đã về trước đó 5 ngày để phối hợp cùng tôi tổ chức, quay phim”, ông Bình nhớ lại.

Ông Bình cho biết, Đoàn làm phim đã thực hiện bộ phim tài liệu “Biển hát”, công chiếu nhiều lần trên kênh VTV 3- Đài Truyền hình Việt Nam. Đó là lần đầu tiên văn hóa truyền thống, văn hóa làng biển được khán giả, bà con quê hương tiếp cận gần hơn, nhanh chóng lan tỏa, vươn xa trong cộng đồng.

“Âm vang một vùng biển” giữ lại cho đời sau

Lật cuốn “Âm vang một vùng biển”, ông Bình giải thích, chèo Bả Trạo thường diễn ra tại Lăng thờ “Thần Nam Hải” hoặc cửa biển. Một kịch bản chèo bả trạo có 4 lớp gồm: Tạ ơn thần Nam Hải; Đưa thuyền ra khơi đánh bắt cá; Thuyền gặp con sóng ba đào và cầu cứu thần Nam Hải;  Thuyền cập bến bình yên. Những người cầm đầu đội bả trạo này là tổng tiền (tổng mũi, tổng hậu (tổng lái) và tổng thương (tuần thuyền). Nhiệm vụ tổng tiền là lo việc nhìn trời trăng mây nước, nhìn sao nhìn núi để đưa thuyền đi đúng hướng, tìm đúng luồng cá, cũng là người có vai trò quan trọng trong đội chèo bả trạo.

Hát chèo bả trạo mang đậm truyền trống văn hóa cư dân miền biển. (Ảnh TL)
Hát chèo bả trạo mang đậm truyền trống văn hóa cư dân miền biển. (Ảnh TL)

Phục dựng và bảo tồn chèo bả trạo cũng như các bài chòi, nghi lễ truyền thống làng biển đã được ông Bình giữ gìn và khôi phục lại. Hằng năm, vào ngày 11 và 12 tháng Giêng âm lịch, vạn chài Hải Ninh lại tổ chức “Lễ hội cầu ngư” và “Giỗ Thần Nam Hải”, đến nay đã có 40 người biết hát chèo bả trạo, hát dân ca, bài chòi và tổ chức các trò chơi dân gian. Những thành công ban đầu là tiền đề khơi dậy sức sống nghệ thuật dân gian, để loại hình nghệ thuật thật sự sống được trong đời sống của người dân, giúp thế hệ trẻ yêu thích và nâng cao ý thức giữ gìn, trân trọng những gì cha ông để lại.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.