Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Về Thổ Hà xem tuồng cổ

Đông Khánh - 17:02, 10/05/2021

Ở các làng quê xứ Bắc, rất ít nơi còn duy trì được nghệ thuật tuồng cổ. Tuy nhiên tại làng Thổ Hà (xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), tuồng cổ vẫn được coi là “đặc sản” văn hóa của làng.

Một trích đoàn tuồng diễn ra ở đình làng Thổ Hà
Một trích đoàn tuồng diễn ra ở đình làng Thổ Hà

Ông Cáp Trọng Việt, Trưởng làng Thổ Hà tự hào khi nói về nghệ thuật hát tuồng: “Cả tỉnh Bắc Giang chẳng còn làng quê nào giữ được tuồng như chúng tôi và hiếm nơi nào người ta lại yêu tuồng như dân Thổ Hà. Bởi lẽ đó, tuồng cổ như một “đặc sản” của làng Thổ Hà”.

Dù đã trải qua biết bao thăng trầm nhưng tuồng vẫn được các thế hệ người dân ở Thổ Hà trân trọng, gìn giữ gần như nguyên vẹn. Người Thổ Hà từ lâu đã mặc định câu nói: “Phi tuồng bất thành hội” (không có tuồng thì không thành lễ hội), đã có lễ hội làng là phải diễn tuồng. Vì vậy năm nào làng mở hội vào ngày 20, 21 tháng Giêng đều tổ chức diễn tuồng kín cả hai đêm, rất đông khán giả trong và ngoài vùng đến thưởng thức.

Những “nghệ sĩ” tuồng trong đời thường là những nông dân quanh năm lam lũ với nghề làm bánh tráng đa nem, nuôi lợn và nấu rượu truyền thống, nhưng khi bước lên sân khấu, họ hóa thân vào vai diễn chuyên nghiệp như các nghệ sĩ thực thụ.

Đặc biệt, trong làng có Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Bá Lam (101 tuổi) rất tâm huyết gìn giữ, phát triển tuồng cổ. Cụ Lam cho biết, tuồng của làng đã có từ lâu đời. Từ khi lên 10 tuổi, cụ Lam đã được người cậu ruột là Nguyễn Bách Cốc - trùm trưởng phường tuồng chọn vào phường tuồng của làng. Mặc dù các diễn viên tuồng của làng không được đào tạo qua trường lớp nào, chủ yếu đi theo những bậc tiền bối và “học lỏm” rồi truyền lại cho nhau nhưng họ diễn rất chuẩn mực, giữ được “khuôn vàng thước ngọc” của các cụ xưa.

Một diễn viên tuồng ở Thổ Hà
Một diễn viên tuồng ở Thổ Hà

Từ thuở thiếu thời, cụ Lam đã từng đảm nhiệm những vai chính trong các vở tuồng cổ: “Sơn Hậu”, “Đào Phi Phụng”, “Tống Địch Thanh”, “Tam nữ đồ vương”, “Chinh Đông chinh Tây”... Cụ Lam bảo: “Dù cao tuổi rồi nhưng hễ thấy người ta diễn là tôi phấn khích lắm. Với tuồng ngày xưa, mỗi lời nói, cử chỉ, động tác, mỗi bước chân đi đều phải theo bộ, có bộ mới ra tuồng. Diễn viên luôn phải nhìn theo hướng tay vung ra thì mới "khôn tuồng". Do vóc dáng nhỏ, sức bé nên tôi không thể đóng kép tướng mang đai, mang giáp mà thường được giao vai hoàng tử, giáo đầu hay vai kép con”.

Cũng theo cụ Lam, sau năm 1945, tuồng ở Thổ Hà phát triển mạnh, các phường tuồng không chỉ phục vụ cho bà con trong làng mà còn được mời đi biểu diễn ở các nơi quanh vùng. Song, do ảnh hưởng của chiến tranh, một thời gian tuồng Thổ Hà bị gián đoạn. Đến cuối những năm 80 của thế kỷ XX, đội tuồng Thổ Hà được thành lập lại, cụ Lam cùng những nghệ nhân gạo cội đã tâm huyết truyền dạy, vun đắp với mong muốn Thổ Hà phải có lớp kế cận tiếp nối truyền thống của quê hương. Những người già ở Thổ Hà đều cho rằng, nghệ thuật tuồng ở đây còn giữ được nhiều yếu tố truyền thống do quá trình phát triển không bị đứt quãng. “Tre già măng mọc”, lớp trước dạy lớp sau nên hầu hết những lối diễn cổ chưa bị mai một. Những cụ diễn tuồng có tiếng ở đây phải kể đến là các kép hạng như: Nguyễn Đức Dĩ, Trịnh Xuân Tiện, Nguyễn Đình Xuyến… Trước khi quy tiên, các cụ ấy đều kịp trao gửi lại cho hậu thế các bí quyết về tuồng, tích cực dìu dắt cho câu lạc bộ tuồng của làng.

Một trích đoàn tuồng diễn ra ở đình làng Thổ Hà
Một trích đoàn tuồng diễn ra ở đình làng Thổ Hà

Hiện nay, CLB Tuồng Thổ Hà có hơn chục thành viên tham gia. Ngoài diễn trong tỉnh, CLB còn được một số nơi ở tỉnh Bắc Ninh, huyện Đông Anh, Sóc Sơn (Hà Nội) mời diễn vào dịp lễ hội mùa xuân. Theo ông Nguyễn Công Sơn, Phó Chủ nhiệm CLB tuồng Thổ Hà: Xưa kia, người Thổ Hà biểu diễn tuồng quanh năm phục vụ nhu cầu giải trí, văn hóa tinh thần của người dân thì nay chỉ diễn vào những dịp tết, lễ hội, kỷ niệm sự kiện trọng đại của quê hương, đất nước, khánh thành công trình lớn của cộng đồng...

Không chỉ xuất hiện trên sân khấu, các nhân vật tuồng còn là “điểm nhấn” trong nghi lễ rước của Lễ hội Thổ Hà hàng năm, trong đó có hơn hai mươi vai đóng thế được trang điểm khá cầu kỳ như: Tổng cờ, Tổng Kiếm, Tam Đa, Tiên đồng, Ngọc nữ…

Để phát triển, nâng tầm và tạo sức lan tỏa cho tuồng cổ, vẫn còn không ít khó khăn. Tuy nhiên, người dân Thổ Hà vẫn tin rằng, những thế hệ kế tiếp nếu vẫn còn niềm đam mê, tình yêu và tâm huyết với tuồng cổ thì “đặc sản” này vẫn mãi ở lại với làng Thổ Hà.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Cuộc thi Hoa hậu Du lịch Dân tộc Việt Nam do Công ty cho thuê máy móc, thiết bị và đồ dùng hữu hình tổ chức !?

Cuộc thi Hoa hậu Du lịch Dân tộc Việt Nam do Công ty cho thuê máy móc, thiết bị và đồ dùng hữu hình tổ chức !?

Cuộc thi Hoa hậu Du lịch Dân tộc Việt Nam 2025, sẽ lần đầu tiên được tổ chức mang sứ mệnh tôn vinh vẻ đẹp phụ nữ 54 dân tộc Việt Nam trong sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, lan tỏa niềm tự hào văn hóa, tinh thần đoàn kết dân tộc và khát vọng hội nhập của thế hệ trẻ. Tuy nhiên, xung quanh Cuộc thi này, có nhiều điều dư luận băn khoăn.
Tin nổi bật trang chủ
Lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ rất đặc thù của địa phương

Lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ rất đặc thù của địa phương

Ngày 8/9, Đoàn cán bộ lãnh đạo Bộ Dân tộc và Tôn giáo do Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr làm Trưởng đoàn, đã có chuyến công tác kiểm tra về tình hình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực dân tộc, tôn giáo tỉnh Tây Ninh. Theo đó, sáng cùng ngày, Đoàn đã có chuyến khảo sát, tìm hiểu về tình hình đời sống kinh tế - xã hội tại 2 xã biên giới Long Chữ và Phước Vinh.
Quản lý hiệu quả nguồn tiền công đức để tái đầu tư, tu bổ các di tích

Quản lý hiệu quả nguồn tiền công đức để tái đầu tư, tu bổ các di tích

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Toàn tỉnh Lào Cai hiện có 22 di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng cấp Quốc gia; 40 danh lam, thắng cảnh được xếp hạng cấp tỉnh. Các di tích này đã và đang là địa chỉ thu hút du khách khi đến với Lào Cai. Thời gian qua, công tác quản lý nguồn tiền công đức được các cơ quan chức năng chú trọng và sử dụng đúng mục đích để tái đầu tư, tu bổ các di tích.
Bắt đối tượng giả mạo chữ ký của lãnh đạo để chiếm đoạt tài sản

Bắt đối tượng giả mạo chữ ký của lãnh đạo để chiếm đoạt tài sản

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
Ngày 8/9, Công an TP. Đà Nẵng cho biết, đã khởi tố bị can, bắt tạm giam 4 tháng đối với ông Ngô Đình Cát (58 tuổi, ngụ thôn Thanh Châu, xã Duy Châu, huyện Duy Xuyên; nay là xã Thu Bồn, TP. Đà Nẵng) về tội giả mạo trong công tác và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Đà Nẵng: Tạm giam tài xế Taxi gây tai nạn nghi do sử dụng ma túy

Đà Nẵng: Tạm giam tài xế Taxi gây tai nạn nghi do sử dụng ma túy

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
Ngày 8/9, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Đà Nẵng cho biết, đơn vị đã khởi tố, bắt tạm giam 4 tháng đối với Dương Bá Toàn (41 tuổi, ngụ phường Sơn Trà) là tài xế xe Taxi công nghệ, về hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
“Cò đất” lũ lượt về làng, xã ra văn bản gấp chấn chỉnh

“Cò đất” lũ lượt về làng, xã ra văn bản gấp chấn chỉnh

Bạn đọc - Phạm Nguyên - 2 giờ trước
Trước tình trạng các đối tượng cò đất vào các thôn, làng vùng đồng bào DTTS để môi giới thực hiện việc sang nhượng quyền sử dụng đất trái phép, UBND xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã gấp rút ra văn bản để chấn chỉnh tình trạng này.
“Bốn cùng” với Nhân dân

“Bốn cùng” với Nhân dân

Xã hội - Trần Thái - 2 giờ trước
“Cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng dân tộc” đã trở thành phương châm hành động của lực lượng Công an tỉnh Tuyên Quang trong nhiều năm qua. Đây không chỉ là nội dung quan trọng trong công tác nghiệp vụ, mà còn là nhiệm vụ chính trị thường xuyên, góp phần giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Sức khỏe - Minh Nhật - 3 giờ trước
Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) khuyến cáo, người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh tả nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như nôn, tiêu chảy với số lượng lớn dẫn đến mất nước và điện giải trầm trọng, gây sốc nặng …) cần đến ngay cơ sở y tế để khám, tư vấn, điều trị kịp thời...
Lai Châu phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên

Lai Châu phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên

Tin tức - Tuấn Ninh - 3 giờ trước
UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư cho Dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên. Đồng thời, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) được chấp thuận là nhà đầu tư thực hiện dự án quan trọng này.
Giai điệu “Inh lả ơi” dân tộc Thái vang lên nơi đất khách Hà Lan

Giai điệu “Inh lả ơi” dân tộc Thái vang lên nơi đất khách Hà Lan

Tin tức - Minh Nhật - 3 giờ trước
Gian hàng của Thương vụ Việt Nam những ngày vừa qua tại Hà Lan rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc, ngập tràn những sản vật mang hương vị quê hương. Đặc biệt với phần tham gia các tiết mục văn nghệ, giai điệu dân ca “Inh lả ơi” dân tộc Thái đã vang lên da diết nơi đất khách, đưa người xem phiêu lãng về miền sơn cước Tây Bắc, nơi tình yêu thiên nhiên, tình người và sự đoàn kết của 54 dân tộc anh em hòa quyện
Công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ quan trọng không thể lơ là

Công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ quan trọng không thể lơ là

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
UBND tỉnh Gia Lai vừa ban hành Kế hoạch về thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025 trên địa bàn tỉnh. Kế hoạch nhấn mạnh, đó là nhiệm vụ quan trọng cần thực hiện thường xuyên, liên tục, không thể lơ là.
Ông Phạm Đức Ấn giữ chức Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

Ông Phạm Đức Ấn giữ chức Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Ngày 8/9, HĐND TP. Đà Nẵng tổ chức kỳ họp thứ 3 (kỳ họp chuyên đề) khóa 10 nhiệm kỳ 2021 - 2026 để thực hiện công tác nhân sự theo thẩm quyền. Tại kỳ họp, ông Phạm Đức Ấn được bầu giữ chức vụ Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng khóa 10, nhiệm kỳ 2021 - 2026.