Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Trăn trở bảo tồn nghệ thuật tuồng làng Dương Cốc

PV - 10:48, 19/06/2018

Đã có một thời, vào những đêm trăng thanh gió mát, đình làng Dương Cốc (xã Đồng Quang, huyện Quốc Oai, TP. Hà Nội) lại vang lên rộn rã tiếng trống chầu, tiếng kèn và những câu hát tuồng vừa hùng tráng, mạnh mẽ, dứt khoát, nhưng cũng thấm đẫm chất bi ai. Nhưng đã qua rồi cái thời “vàng son” của tuồng làng Dương Cốc danh bất hư truyền.

Vang bóng một thời

Ông Nguyễn Tài Minh, Trưởng thôn Dương Cốc cho biết, Dương Cốc từ xưa là một “làng ca hát” mang đặc trưng văn minh lúa nước của Đồng bằng Bắc bộ với chiếu chèo và những giọng hát mượt mà ngân nga chốn sân đình. Dương Cốc còn  là mảnh đất lành cho bộ môn nghệ thuật tuồng bén rễ, phát triển và trở thành máu thịt của người làng hơn nửa thế kỷ nay...

Đường vào làng Dương Cốc hôm nay. Đường vào làng Dương Cốc hôm nay.

 

Kể về lịch sử nghệ thuật tuồng “bén duyên” với làng Dương Cốc, ông Nguyễn Văn Lý, Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) Tuồng Dương Cốc hồi tưởng lại. Những năm đầu thập kỷ 50, 60 thế kỷ trước, làng Dương Cốc đã có Đội cải lương, Đội chèo cổ phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương. Đến năm 1967, Đoàn tuồng Quân khu 5 (hiện là Nhà hát tuồng Đào Tấn-Bình Định) sơ tán về làng Dương Cốc, các nghệ sĩ đã nhiệt tình truyền “lửa tuồng” cho người dân trong làng. Được các nghệ sĩ chuyên nghiệp dạy tỉ mỉ từ cách hát tuồng, cách diễn xuất, biểu đạt động tác múa đến những “ngón nghề” trong diễn tuồng, những người nông dân làng Dương Cốc đã hóa thân trở thành những nghệ sĩ, diễn viên thực thụ. Ban ngày thì chân lấm tay bùn với công việc ruộng nương, đồng áng, ban đêm họ lại khoác lên mình những xiêm y lộng lẫy để hóa thân vào các nhân vật trong vở diễn “Nắng soi dòng suối Păng Pơi”; “Trần Bình Trọng”; “Trần Quốc Toản”…, làm lay động trái tim của hàng trăm khán giả.

Nhiều nghệ nhân cao tuổi của làng Dương Cốc là diễn viên hát tuồng. Nhiều nghệ nhân cao tuổi của làng Dương Cốc là diễn viên hát tuồng.

 

Năm 1970, Đội diễn tuồng làng Dương Cốc được thành lập với hơn ba mươi diễn viên, nhạc công đều là người làng. Ấy vậy mà mỗi lần mang tuồng đi biểu diễn sang các địa phương khác, có hàng trăm người dân trong làng đi theo vận chuyển đạo cụ sân khấu phục vụ hậu đài. Nhiều cụ ông, cụ bà tuổi 70 còn chống gậy đi theo Đoàn để bế cháu cho bố mẹ chúng lên sân khấu diễn tuồng. Vất vả là vậy nhưng đi đến đâu, diễn viên làng tuồng Dương Cốc cũng được bà con đón tiếp nồng hậu và trả công hậu hĩnh. Có lúc Đội Tuồng làng Dương Cốc đã lấy hẳn tên là Đoàn Tuồng Nam Dương để biểu diễn và bán vé thu tiền như một đoàn văn công chuyên nghiệp.

Bao giờ trở lại ngày xưa?

Trải qua bao thăng trầm của thời gian, làng Dương Cốc hôm nay vẫn còn đó mái đình cổ kính, những chiếc cổng làng cũ kỹ, rêu phong, những cái ao làng soi bóng thời gian... Những “nghệ sĩ tuồng”, nhạc công tài hoa, trẻ trung ngày xưa như ông Nguyễn Ngọc Đỉnh, đôi vợ chồng Huy Thường-Bích Hảo; ông Nguyễn Văn Thống đều đã lên bậc tuổi cụ, kị. Thế hệ diễn viên là các cháu độ tuổi thiếu niên ngày xưa như Nguyễn Ngọc Khánh, Nguyễn Thanh Lực, Nguyễn Ngọc Huyền, Nguyễn Văn Lý… nay cũng đã ở độ tuổi lục tuần.

Các thành viên CLB Tuồng Dương Cốc truyền dạy hát tuồng cho thế hệ trẻ. Các thành viên CLB Tuồng Dương Cốc truyền dạy hát tuồng cho thế hệ trẻ.

 

Bằng niềm đam mê cháy bỏng, các nghệ sĩ, diễn viên quần chúng đã tụ họp lại với nhau, quây quần sinh hoạt trong CLB Tuồng Dương Cốc. CLB hiện có 25 thành viên, đều ở độ tuổi trung niên, cao niên. “Trong những dịp làng mở hội hay có sự kiện chính trị của huyện, của thành phố, Đội tuồng làng Dương Cốc vẫn tham gia biểu diễn các trích đoạn tuồng cổ điển. Khi diễn tại đình làng, có khá đông khán giả độ tuổi trung niên, cao niên đến xem. Tuy nhiên, thế hệ trẻ thì không mặn mà lắm với nghệ thuật diễn tuồng. Thường những buổi biểu diễn phục vụ bà con ở các địa phương khác đều miễn phí không bán vé thu tiền. Ban Tổ chức họ mời đến và trả chút ít thù lao cho các diễn viên thôi. Nếu bán vé thì không ai vào xem đâu”, chị Ngọc Huyền, thành viên CLB bộc bạch.

Hiện nay, CLB Tuồng Dương Cốc có vốn “tài sản” khoảng trên 40 vở diễn, bao gồm cả tuồng cổ, tuồng hiện đại như: “Trưng Nữ Vương”, “Trần Quốc Toản ra quân”, “Trần Bình Trọng”, “Nắng soi dòng suối Păng Pơi”, “Nghêu Sò Ốc Hến”, “Tình cá nước”, “Cô dân quân trên vùng kinh tế”... CLB đã gặt hái được hàng trăm giấy khen, bằng khen, huy chương Vàng, Bạc cho cá nhân và tập thể qua các lần Hội diễn nghệ thuật.

Mặc dù treo những tấm bằng khen, những huy chương lấp lánh đầy nhà, nhưng những thành viên tâm huyết trong CLB Tuồng Dương Cốc vẫn không khỏi băn khoăn, trăn trở khi nhìn thấy thế hệ trẻ không cháu nào còn mặn mà với môn nghệ thuật truyền thống của làng mình.

Năm 2016, một lớp tập huấn hát tuồng cho thế hệ trẻ làng Dương Cốc do Trung tâm Văn hóa Hà Nội phối hợp với Phòng Văn hóa-Thông tin huyện Quốc Oai và xã Đồng Quang phối hợp tổ chức. Lớp học thu hút hơn 20 cháu độ tuổi từ thiếu nhi đến thanh niên tham gia, do các thành viên trong CLB Tuồng Dương Cốc truyền dạy. Tuy nhiên, sau đợt tập huấn, các cháu lại tản đi làm ăn xa, mỗi người mỗi việc. Và tuồng Dương Cốc vẫn chỉ còn lại với vài chục người ở độ tuổi cao niên, trung niên.

NGỌC ÁNH

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Cốt lõi để xây dựng một nền văn hóa giàu bản sắc (Bài 1)

Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Cốt lõi để xây dựng một nền văn hóa giàu bản sắc (Bài 1)

Ẩn hiện sau những tiếng ê a tụng kinh Nôm nơi bản nhỏ, đến dáng đứng tự tin của những hậu duệ Bàn Vương trên bục giảng đại học trong và ngoài nước, tinh thần ham học đã trở thành phẩm chất bền bỉ, vượt qua mọi thử thách của thời gian. Không chỉ là một đức tính quý báu, tinh thần ấy từng bước kết tinh, thấm sâu vào cốt lõi văn hóa Dao, tạo nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc, được dựng xây từ khát vọng chinh phục tri thức của nhiều thế hệ.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng dự Lễ khởi công tuyến cao tốc huyết mạch qua Thái Bình, Nam Định

Thủ tướng dự Lễ khởi công tuyến cao tốc huyết mạch qua Thái Bình, Nam Định

Sáng 12/5, tại tỉnh Thái Bình, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Lễ khởi công Dự án cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng đoạn qua tỉnh Nam Định, Thái Bình theo phương thức PPP và Dự án khu công nghiệp Hưng Phú.
Vun đắp tình hữu nghị Việt Nam-Belarus ngày càng bền chặt

Vun đắp tình hữu nghị Việt Nam-Belarus ngày càng bền chặt

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Belarus, chiều tối 11/5 (giờ địa phương), Tổng Bí thư Tô Lâm cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã có cuộc gặp Hội hữu nghị và giao lưu văn hóa với nước ngoài của Belarus, Hội hữu nghị Belarus-Việt Nam và các cựu chuyên gia Belarus đã từng giúp đỡ Việt Nam.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dự Đại hội Đảng bộ cấp cơ sở đầu tiên của Đảng bộ Quốc hội

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dự Đại hội Đảng bộ cấp cơ sở đầu tiên của Đảng bộ Quốc hội

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Chiều 11/5, tại Nhà Quốc hội, Đảng bộ Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tổ chức Đại hội lần thứ Nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đây là Đại hội Đảng bộ cấp cơ sở đầu tiên của Đảng bộ Quốc hội. Bí thư Đảng ủy Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dự và phát biểu chỉ đạo Đại hội.
Tổng Bí thư Tô Lâm: Vun đắp tình hữu nghị Việt Nam-Belarus ngày càng bền chặt

Tổng Bí thư Tô Lâm: Vun đắp tình hữu nghị Việt Nam-Belarus ngày càng bền chặt

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Belarus từ 11-12/5/2025, chiều 11/5 (giờ địa phương), Tổng Bí thư Tô Lâm cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã có cuộc gặp Hội hữu nghị và giao lưu văn hóa với nước ngoài của Belarus, Hội hữu nghị Belarus-Việt Nam và các cựu chuyên gia Belarus đã từng giúp đỡ Việt Nam.
Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân bắt đầu thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Belarus

Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân bắt đầu thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Belarus

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Sau khi kết thúc tốt đẹp các hoạt động trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Liên bang Nga và dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, chiều 11/5 (giờ địa phương), Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân Ngô Phương Ly cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã đến Sân bay Minsk, Belarus, thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Belarus từ ngày 11-12/5, theo lời mời của Tổng thống Cộng hòa Belarus Aleksandr Lukashenko.
Viết tiếp những trang sử mới trong quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga

Viết tiếp những trang sử mới trong quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Lịch sử đã chứng kiến tình đoàn kết hữu nghị và hợp tác bền chặt giữa hai đất nước Việt Nam-Liên bang Nga. Kết quả chuyến thăm chính thức Liên bang Nga và tham dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã khắc họa đậm nét hơn mối quan hệ gắn bó, thân tình, tạo nền tảng vững chắc thực hiện hiệu quả định hướng lớn của quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Liên bang Nga trong giai đoạn hợp tác mới.
Nét văn hóa đặc sắc trong Lễ cưới của người Cơ Tu

Nét văn hóa đặc sắc trong Lễ cưới của người Cơ Tu

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 9/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Văn hóa - Du lịch biển Khánh Hòa năm 2025. Chùa cổ Chúc Thánh Hội An. Nét văn hóa đặc sắc trong Lễ cưới của người Cơ Tu. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Cốt lõi để xây dựng một nền văn hóa giàu bản sắc (Bài 1)

Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Cốt lõi để xây dựng một nền văn hóa giàu bản sắc (Bài 1)

Phóng sự - Vàng Ni - Vân Long - 2 giờ trước
Ẩn hiện sau những tiếng ê a tụng kinh Nôm nơi bản nhỏ, đến dáng đứng tự tin của những hậu duệ Bàn Vương trên bục giảng đại học trong và ngoài nước, tinh thần ham học đã trở thành phẩm chất bền bỉ, vượt qua mọi thử thách của thời gian. Không chỉ là một đức tính quý báu, tinh thần ấy từng bước kết tinh, thấm sâu vào cốt lõi văn hóa Dao, tạo nên một nền văn hóa đậm đà bản sắc, được dựng xây từ khát vọng chinh phục tri thức của nhiều thế hệ.
Lan tỏa tinh thần Phật giáo Việt Nam từ Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc: Tiếp tục khẳng định quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo (Bài cuối)

Lan tỏa tinh thần Phật giáo Việt Nam từ Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc: Tiếp tục khẳng định quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo (Bài cuối)

Dân tộc - Tôn giáo - Sỹ Hào - 2 giờ trước
Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc (LHQ) không chỉ là ngày hội của những người có tín ngưỡng Phật giáo mà còn là cơ hội lớn cho sự giao lưu gặp gỡ giữa những người yêu hòa bình, kính trọng các giá trị nhân bản của con người. Thông qua việc tổ chức thành công Đại lễ, Việt Nam tiếp tục khẳng định quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế, đáp ứng nguyện vọng tín ngưỡng, tôn giáo của mỗi cá nhân.
Góc khuất từ những căn “nhà tình thương” ở Đăk Tô: Nhiều vấn đề cần làm sáng tỏ (Bài 4)

Góc khuất từ những căn “nhà tình thương” ở Đăk Tô: Nhiều vấn đề cần làm sáng tỏ (Bài 4)

Pháp luật - Ngọc Chí - 2 giờ trước
Việc hỗ trợ xây dựng “nhà tình thương” do bà Nguyễn Thị Kim Thảo (đại diện doanh nghiệp K. Ngọc) và bà Y Phím không chỉ gói gọn trong địa bàn xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô mà còn lan rộng đến địa bàn huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum), nơi có hơn 95% đồng bào DTTS sinh sống. Điều mà người dân mong muốn hiện nay là các cơ quan chức năng tỉnh Kon Tum vào cuộc quyết liệt để làm sáng tỏ vấn đề, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người dân, nhất là người đồng bào DTTS.
Đồng Nai: Tăng cường hiệu quả vốn vay ưu đãi

Đồng Nai: Tăng cường hiệu quả vốn vay ưu đãi

Kinh tế - Phương Linh - 2 giờ trước
Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng hội nhập và phát triển mạnh mẽ, công tác giảm nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân tại tỉnh Đồng Nai luôn là ưu tiên hàng đầu của chính quyền địa phương. Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Đồng Nai đã đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các chương trình tín dụng ưu đãi, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội và giảm nghèo bền vững.
Bảo tồn múa phồn thực trong Lễ hội Rija Nưgar

Bảo tồn múa phồn thực trong Lễ hội Rija Nưgar

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 2 giờ trước
Chiều ngày 10/5/2025, tại làng Chăm Bỉnh Nghĩa thuộc xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận, Ban Phong tục thôn tổ chức Lễ hội Rija Nưgar đón mừng năm mới theo Chăm lịch. Nét độc đáo của Bỉnh Nghĩa là trong nghi lễ Rija Nưgar có hai tiểu lễ ở các làng khác không có, đó là hát đối đáp nam nữ (Adaoh pasa) và múa phồn thực (Tamia klai kluk) do các vị chức sắc và người dân tham gia thực hiện. Nghi lễ múa phồn thực thể hiện tư duy cặp đôi, âm dương hòa hợp, khát vọng về sự sinh sôi nảy nở của vạn vật.