Analytic
Thứ Tư, ngày 09 tháng 04 năm 2025, 18:39:56

“Truyền nhân văn hóa” dưới chân núi Khau Rịa

Nguyễn Thế Lượng - Thanh - 15:53, 30/09/2021

Dưới chân núi Khau Rịa cao sừng sững, đồng bào Tày ở bản Rịa, xã Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên, Lào Cai) luôn coi Nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Ma Thanh Sợi, là “truyền nhân” văn hóa Tày của vùng đất này. Ở tuổi 77, nghệ nhân Ma Thanh Sợi vẫn cần mẫn ngày đêm sưu tầm, ghi chép và truyền lại kho tàng văn hóa dân gian của vùng đất Nghĩa Đô cho thế hệ con cháu.

Nghệ nhân Ma Thanh Sợi miệt mài sưu tầm, nghiên cứu văn hoá dân gian Tày
Nghệ nhân Ma Thanh Sợi miệt mài sưu tầm, nghiên cứu văn hoá dân gian Tày

Tâm huyết sưu tầm văn hóa dân tộc

Sinh ra và lớn lên ở vùng đất giàu trầm tích văn hóa dân gian của dân tộc Tày vùng Nghĩa Đô, nghệ nhân Ma Thanh Sợi am hiểu sâu sắc nguồn cội, lời ăn tiếng nói, phong tục, tập quán của dân tộc mình. Từ khi còn làm cán bộ xã, ông đã có niềm đam mê, yêu thích đặc biệt đối với văn hóa truyền thống dân tộc Tày. Có thời gian rảnh là ông lại lặn lội đến các bản người Tày trong và ngoài xã để gặp các nghệ nhân, thầy cúng xin ghi chép, sưu tầm tất cả những giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc Tày.

Các tư liệu văn hoá dân gian phần nhiều chỉ tồn tại trong trí nhớ người già, thầy cúng, nghệ nhân, trên họa tiết, hoa văn thổ cẩm, trong lễ hội, trò chơi, cưới hỏi, tang ma... Vì thế, để sưu tầm được tư liệu, nghệ nhân Ma Thanh Sợi đã có cách làm riêng của mình. Những thời điểm nông nhàn, ông đi bộ đến các bản người Tày trong và ngoài xã để gặp gỡ, trò chuyện trực tiếp với các bậc cao niên, những người am hiểu vốn văn hoá Tày. Vừa trò chuyện, ông tỉ mỉ ghi chép những lời kể của các cụ già. Sau đó, khi về nhà, ông chắt lọc, phân loại tư liệu sưu tầm được thành từng mảng riêng để dễ nhận diện.

Thế hệ trẻ ở Bảo Yên học hát then đàn tính
Thế hệ trẻ ở Bảo Yên học hát then đàn tính

Vào những dịp lễ hội, cưới hỏi, ma chay, nghệ nhân Ma Thanh Sợi cũng tận dụng mọi thời gian để sưu tầm thêm các phong tục tập quán, các nét văn hoá của đồng bào Tày. 

Sau nhiều năm miệt mài, cần mẫn đi sưu tầm, ghi chép tư liệu, đến nay, nghệ nhân Ma Thanh Sợi có tới trên 2.000 trang viết tay về văn hóa dân gian của dân tộc Tày ở Nghĩa Đô. Kho tư liệu của ông bao gồm các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể như kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống, phong tục, tập quán của đồng bào Tày Nghĩa Đô gắn với các lễ hội dân gian...; văn học dân gian (tục ngữ, câu đố, truyện cổ, hát yếu, hát khắp, hát then...); văn hóa ẩm thực (các món ăn truyền thống); những giai thoại trong đời sống văn hóa tâm linh, di tích lịch sử đền Nghĩa Đô, phế tích thành cổ Nghị Lang, di tích đồn Nghĩa Đô...

Những tư liệu này được Nghệ nhân Ma Thanh Sợi phân loại, biên soạn và gửi đến các nhà xuất bản để in thành những cuốn sách văn hóa dân gian có giá trị. Đến nay, NNƯT Ma Thanh Sợi đã xuất bản được 5 đầu sách nghiên cứu về văn hóa, phong tục, nghề dệt thổ cẩm của người Tày ở Nghĩa Đô; sưu tầm, biên soạn 50 chuyên đề chuyên sâu về văn hóa. Bên cạnh đó, ông cũng tham gia viết bài giới thiệu văn hoá dân gian Tày Nghĩa Đô gửi đăng ở các Báo, Tạp chí Văn nghệ Lào Cai, coi đây là hình thức giới thiệu, quảng bá, lưu giữ bản sắc văn hoá dân gian Nghĩa Đô.

Mấy năm nay, nghệ nhân Ma Thanh Sợi đã sắm được chiếc máy tính để lưu giữ tư liệu sau khi sưu tầm, thay cho việc viết tay.

Ðau đáu với tương lai...

Nghệ nhân ưu tú Ma Thanh Sợi chia sẻ: “Tôi rất lo lắng nếu một ngày kia thế hệ già chết đi thì sẽ mang theo cả “kho báu” của người Tày xuống lòng đất. Rồi thế hệ con cháu chẳng hiểu gì về văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Đó chính là động lực để tôi dành thời gian, công sức ngày đêm sưu tầm, truyền dạy văn hóa dân gian của người Tày Nghĩa Đô cho thế hệ trẻ”.

Những nội dung được nghệ nhân truyền dạy đa dạng như truyền dạy về phong tục, tập quán của người Tày, về nếp sống văn hoá truyền thống trong gia đình người Tày ở Nghĩa Đô, các nghi lễ trong hát then, văn hoá trang phục, ngôn ngữ Tày, các tập quán như sinh đẻ, chữa bệnh của người Tày…

Nghệ nhân Ma Thanh Sợi (người đứng) trò chuyện với bà con về văn hóa dân gian (Ảnh: Ngọc Thanh)
Nghệ nhân Ma Thanh Sợi (người đứng) trò chuyện với bà con về văn hóa dân gian (Ảnh: Ngọc Thanh)

Ngoài ra, khi được các trường học mời đến nói chuyện ngoại khóa về văn hóa dân gian cho các em học sinh, nghệ nhân Ma Thanh Sợi đã giới thiệu, truyền dạy cho các em những câu như tục ngữ, truyện cổ, câu đố, văn hóa ẩm thực của người Tày Nghĩa Đô. Những bài giảng của ông đã giúp các em học sinh am hiểu hơn về truyền thống văn hóa của dân tộc Tày.

Anh Hoàng Đức Sy, Bí thư Đoàn xã Nghĩa Đô chia sẻ: “Là một người được nghệ nhân Ma Thanh Sợi cùng các bác trong xã truyền dạy về hát then, đàn tính, tôi và các bạn trẻ trong xã đã có thêm động lực để lưu giữ, phát huy những giá trị văn hoá dân gian. Cách truyền dạy của nghệ nhân Ma Thanh Sợi rất sâu sắc, dễ hiểu và tâm huyết. Nhờ đó mà chúng tôi đã thành lập được Câu lạc bộ hát Then của xã Nghĩa Đô”.

Ghi nhận những đóng góp của Nghệ nhân ưu tú Ma Thanh Sợi trong sưu tầm, bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa dân gian của dân tộc Tày, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp văn hóa dân gian” các năm 2005, 2009, 2016; Bằng công nhận phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian” năm 2009. Ngày 8/3/2018, ông được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú nhờ những cống hiến xuất sắc trong việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. 

Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Những năm qua, tỉnh Khánh Hoà dành nhiều sự quan tâm cho giáo dục miền núi, đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ học sinh có điều kiện ăn ở ổn định. Ngoài các chính sách theo quy định của Chính phủ, tỉnh Khánh Hòa thực hiện hỗ trợ chi phí từ khi học mẫu giáo đến tốt nghiệp đại học; hỗ trợ gạo, miễn, giảm học phí…; tặng quà, học bổng từ các tổ chức chính trị xã hội, cá nhân trong và ngoài tỉnh dành cho học sinh, sinh viên DTTS.
Tin nổi bật trang chủ
Tổng Bí thư Tô Lâm gặp mặt cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong, dân quân tự vệ

Tổng Bí thư Tô Lâm gặp mặt cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong, dân quân tự vệ

Sáng 9/4, tại Hà Nội, Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam chủ trì phối hợp với Bộ Quốc phòng tổ chức gặp mặt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước với đại diện cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong, dân quân tự vệ tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu tại buổi gặp mặt.
Việt Nam, Tây Ban Nha hướng tới quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện

Việt Nam, Tây Ban Nha hướng tới quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Sáng 9/4, sau Lễ đón chính thức trọng thể, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã hội đàm với Thủ tướng Vương quốc Tây Ban Nha Pedro Sánchez.
A Lưới (Thừa Thiên Huế): Xây dựng nhà, hỗ trợ sinh kế để nâng cao đời sống cho hộ nghèo

A Lưới (Thừa Thiên Huế): Xây dựng nhà, hỗ trợ sinh kế để nâng cao đời sống cho hộ nghèo

Kinh tế - Phạm Tiến- Hải Băng - 3 giờ trước
Tính đến tháng 2/2025, toàn huyện A Lưới, tỉnh Thừa thiên Huế đã và đang khẩn trương xây dựng để xóa 4.236 căn nhà tạm, nhà dột nát. Trong hành trình xóa nhà tạm, UBND huyện A Lưới đã gắn liền với việc hỗ trợ sinh kế để hộ nghèo vùng DTTS không tái nghèo và có điều kiện sống tốt hơn.
Tri Tôn (An Giang): Tập trung nguồn lực phát triển sản xuất nâng cao đời sống đồng bào

Tri Tôn (An Giang): Tập trung nguồn lực phát triển sản xuất nâng cao đời sống đồng bào

Công tác Dân tộc - Phương Nghi - 3 giờ trước
Tri Tôn là huyện miền núi, biên giới của tỉnh An Giang có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống (chiếm 33,3%). Sau 4 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, phum sóc đang khởi sắc từng ngày, cuộc sống của người dân đổi thay mạnh mẽ.
Những bác sĩ của đồng bào Raglay

Những bác sĩ của đồng bào Raglay

Phóng sự - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Đối với con em đồng bào DTTS ở các thôn làng vùng sâu, vùng xa, được tiếp cận với con chữ là một sự nỗ lực rất lớn và để học đến nơi đến chốn lại càng khó khăn hơn. Bằng nghị lực, quyết tâm của mình, những chàng trai dân tộc Raglay ở huyện Khánh Sơn (Khánh Hoà) đã vượt lên muôn vàn khó khăn, theo đuổi con chữ, biến ước mơ làm bác sĩ trở thành sự thật. Giờ đây, họ đã được khoác lên mình chiếc áo blouse trắng, mang kiến thức, nhiệt huyết của tuổi trẻ, hằng ngày chăm lo sức khỏe cho người dân.
Cổ tự Đại Tuệ trên đỉnh Thăng Thiên

Cổ tự Đại Tuệ trên đỉnh Thăng Thiên

Dân tộc - Tôn giáo - An Yên - 3 giờ trước
Đường lên dãy Đại Huệ, huyện Nam Đàn (Nghệ An) vi vút thông reo. Gió núi, mây ngàn hòa cùng bảng lảng sương mai càng làm cho Cổ tự Đại Tuệ thêm linh thiêng, huyền bí. Điều rất thú vị, đây là ngôi chùa duy nhất trên cả nước thờ Phật bà Đại Tuệ, thờ 5 vị vua cùng những kỷ lục Việt Nam rất đáng ngưỡng mộ.
Mùa lột quế

Mùa lột quế

Bản tin tổng hợp sáng ngày 9/4 của Báo Dân tộc và Phát triển có những thông tin đáng chú ý sau: Bắc Kạn lung linh sắc màu. Mùa lột quế. Nữ nghệ nhân gắn bó với Ngôi nhà chung. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Bà Mai Kiều Liên lần đầu chia sẻ về chiến lược đằng sau quyết định đổi mới toàn diện của Vinamilk

Bà Mai Kiều Liên lần đầu chia sẻ về chiến lược đằng sau quyết định đổi mới toàn diện của Vinamilk

Kinh tế - PV - 3 giờ trước
Hai năm kể từ khi Vinamilk chính thức tái định vị thương hiệu vào năm 2023, CEO Mai Kiều Liên lần đầu tiên chia sẻ về những chiến lược đằng sau quyết định đổi mới toàn diện của thương hiệu tỷ đô. Nữ lãnh đạo nhấn mạnh, nguyên tắc không thỏa hiệp về chất lượng sản phẩm là yếu tố được duy trì để giữ “chất Vinamilk”.
Dự án 1 (Chương trình MTQG 1719): Giải quyết những vấn đề cấp thiết để ổn định đời sống cho đồng bào DTTS

Dự án 1 (Chương trình MTQG 1719): Giải quyết những vấn đề cấp thiết để ổn định đời sống cho đồng bào DTTS

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Thu - 4 giờ trước
Thực hiện Dự án 1, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: từ năm 2021 đến 2025 (Chương trình MTQG 1719), những năm qua, các địa phương đã chú trọng đẩy mạnh hỗ trợ về đất ở, nhà ở, đất sản xuất và nước sinh hoạt, chuyển đổi nghề..., qua đó, đã giải quyết được những vấn đề cấp thiết, giúp đồng bào DTTS an cư, ổn định đời sống.
Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi gặp mặt đại diện cựu chiến binh, cựu TNXP, cựu dân quân tự vệ tham gia kháng chiến chống Mỹ

Phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi gặp mặt đại diện cựu chiến binh, cựu TNXP, cựu dân quân tự vệ tham gia kháng chiến chống Mỹ

Thời sự - BDT - 4 giờ trước
Sáng 9/4, Tổng Bí thư Tô Lâm dự và phát biểu tại buổi gặp mặt đại diện cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong, dân quân tự vệ tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Báo Dân tộc và Phát triển trân trọng giới thiệu bài phát biểu của Tổng Bí thư.
Nông dân Quảng Ngãi phấn khởi với giá ớt tăng 10 lần

Nông dân Quảng Ngãi phấn khởi với giá ớt tăng 10 lần

Kinh tế - Anh Trúc - 4 giờ trước
Tại Quảng Ngãi, giá ớt hiện dao động từ 65.000 - 72.000 đồng/kg, mức cao nhất trong nhiều năm trở lại đây.
Bình Dương: Khai giảng lớp bồi dưỡng lý luận chính trị cho đảng viên mới

Bình Dương: Khai giảng lớp bồi dưỡng lý luận chính trị cho đảng viên mới

Tin tức - Duy Chí - 5 giờ trước
Ngày 9/4, Đảng ủy UBND tỉnh Bình Dương khai giảng khóa II Lớp bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho đảng viên mới kết nạp nhiệm kỳ 2020 - 2025. Lớp bồi dưỡng được tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến, với 250 học viên tham gia,