Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Truyền nhân văn hóa” dưới chân núi Khau Rịa

Nguyễn Thế Lượng - Thanh - 15:53, 30/09/2021

Dưới chân núi Khau Rịa cao sừng sững, đồng bào Tày ở bản Rịa, xã Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên, Lào Cai) luôn coi Nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Ma Thanh Sợi, là “truyền nhân” văn hóa Tày của vùng đất này. Ở tuổi 77, nghệ nhân Ma Thanh Sợi vẫn cần mẫn ngày đêm sưu tầm, ghi chép và truyền lại kho tàng văn hóa dân gian của vùng đất Nghĩa Đô cho thế hệ con cháu.

Nghệ nhân Ma Thanh Sợi miệt mài sưu tầm, nghiên cứu văn hoá dân gian Tày
Nghệ nhân Ma Thanh Sợi miệt mài sưu tầm, nghiên cứu văn hoá dân gian Tày

Tâm huyết sưu tầm văn hóa dân tộc

Sinh ra và lớn lên ở vùng đất giàu trầm tích văn hóa dân gian của dân tộc Tày vùng Nghĩa Đô, nghệ nhân Ma Thanh Sợi am hiểu sâu sắc nguồn cội, lời ăn tiếng nói, phong tục, tập quán của dân tộc mình. Từ khi còn làm cán bộ xã, ông đã có niềm đam mê, yêu thích đặc biệt đối với văn hóa truyền thống dân tộc Tày. Có thời gian rảnh là ông lại lặn lội đến các bản người Tày trong và ngoài xã để gặp các nghệ nhân, thầy cúng xin ghi chép, sưu tầm tất cả những giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc Tày.

Các tư liệu văn hoá dân gian phần nhiều chỉ tồn tại trong trí nhớ người già, thầy cúng, nghệ nhân, trên họa tiết, hoa văn thổ cẩm, trong lễ hội, trò chơi, cưới hỏi, tang ma... Vì thế, để sưu tầm được tư liệu, nghệ nhân Ma Thanh Sợi đã có cách làm riêng của mình. Những thời điểm nông nhàn, ông đi bộ đến các bản người Tày trong và ngoài xã để gặp gỡ, trò chuyện trực tiếp với các bậc cao niên, những người am hiểu vốn văn hoá Tày. Vừa trò chuyện, ông tỉ mỉ ghi chép những lời kể của các cụ già. Sau đó, khi về nhà, ông chắt lọc, phân loại tư liệu sưu tầm được thành từng mảng riêng để dễ nhận diện.

Thế hệ trẻ ở Bảo Yên học hát then đàn tính
Thế hệ trẻ ở Bảo Yên học hát then đàn tính

Vào những dịp lễ hội, cưới hỏi, ma chay, nghệ nhân Ma Thanh Sợi cũng tận dụng mọi thời gian để sưu tầm thêm các phong tục tập quán, các nét văn hoá của đồng bào Tày. 

Sau nhiều năm miệt mài, cần mẫn đi sưu tầm, ghi chép tư liệu, đến nay, nghệ nhân Ma Thanh Sợi có tới trên 2.000 trang viết tay về văn hóa dân gian của dân tộc Tày ở Nghĩa Đô. Kho tư liệu của ông bao gồm các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể như kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống, phong tục, tập quán của đồng bào Tày Nghĩa Đô gắn với các lễ hội dân gian...; văn học dân gian (tục ngữ, câu đố, truyện cổ, hát yếu, hát khắp, hát then...); văn hóa ẩm thực (các món ăn truyền thống); những giai thoại trong đời sống văn hóa tâm linh, di tích lịch sử đền Nghĩa Đô, phế tích thành cổ Nghị Lang, di tích đồn Nghĩa Đô...

Những tư liệu này được Nghệ nhân Ma Thanh Sợi phân loại, biên soạn và gửi đến các nhà xuất bản để in thành những cuốn sách văn hóa dân gian có giá trị. Đến nay, NNƯT Ma Thanh Sợi đã xuất bản được 5 đầu sách nghiên cứu về văn hóa, phong tục, nghề dệt thổ cẩm của người Tày ở Nghĩa Đô; sưu tầm, biên soạn 50 chuyên đề chuyên sâu về văn hóa. Bên cạnh đó, ông cũng tham gia viết bài giới thiệu văn hoá dân gian Tày Nghĩa Đô gửi đăng ở các Báo, Tạp chí Văn nghệ Lào Cai, coi đây là hình thức giới thiệu, quảng bá, lưu giữ bản sắc văn hoá dân gian Nghĩa Đô.

Mấy năm nay, nghệ nhân Ma Thanh Sợi đã sắm được chiếc máy tính để lưu giữ tư liệu sau khi sưu tầm, thay cho việc viết tay.

Ðau đáu với tương lai...

Nghệ nhân ưu tú Ma Thanh Sợi chia sẻ: “Tôi rất lo lắng nếu một ngày kia thế hệ già chết đi thì sẽ mang theo cả “kho báu” của người Tày xuống lòng đất. Rồi thế hệ con cháu chẳng hiểu gì về văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Đó chính là động lực để tôi dành thời gian, công sức ngày đêm sưu tầm, truyền dạy văn hóa dân gian của người Tày Nghĩa Đô cho thế hệ trẻ”.

Những nội dung được nghệ nhân truyền dạy đa dạng như truyền dạy về phong tục, tập quán của người Tày, về nếp sống văn hoá truyền thống trong gia đình người Tày ở Nghĩa Đô, các nghi lễ trong hát then, văn hoá trang phục, ngôn ngữ Tày, các tập quán như sinh đẻ, chữa bệnh của người Tày…

Nghệ nhân Ma Thanh Sợi (người đứng) trò chuyện với bà con về văn hóa dân gian (Ảnh: Ngọc Thanh)
Nghệ nhân Ma Thanh Sợi (người đứng) trò chuyện với bà con về văn hóa dân gian (Ảnh: Ngọc Thanh)

Ngoài ra, khi được các trường học mời đến nói chuyện ngoại khóa về văn hóa dân gian cho các em học sinh, nghệ nhân Ma Thanh Sợi đã giới thiệu, truyền dạy cho các em những câu như tục ngữ, truyện cổ, câu đố, văn hóa ẩm thực của người Tày Nghĩa Đô. Những bài giảng của ông đã giúp các em học sinh am hiểu hơn về truyền thống văn hóa của dân tộc Tày.

Anh Hoàng Đức Sy, Bí thư Đoàn xã Nghĩa Đô chia sẻ: “Là một người được nghệ nhân Ma Thanh Sợi cùng các bác trong xã truyền dạy về hát then, đàn tính, tôi và các bạn trẻ trong xã đã có thêm động lực để lưu giữ, phát huy những giá trị văn hoá dân gian. Cách truyền dạy của nghệ nhân Ma Thanh Sợi rất sâu sắc, dễ hiểu và tâm huyết. Nhờ đó mà chúng tôi đã thành lập được Câu lạc bộ hát Then của xã Nghĩa Đô”.

Ghi nhận những đóng góp của Nghệ nhân ưu tú Ma Thanh Sợi trong sưu tầm, bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa dân gian của dân tộc Tày, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp văn hóa dân gian” các năm 2005, 2009, 2016; Bằng công nhận phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân dân gian” năm 2009. Ngày 8/3/2018, ông được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú nhờ những cống hiến xuất sắc trong việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Những năm qua, tỉnh Khánh Hoà dành nhiều sự quan tâm cho giáo dục miền núi, đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ học sinh có điều kiện ăn ở ổn định. Ngoài các chính sách theo quy định của Chính phủ, tỉnh Khánh Hòa thực hiện hỗ trợ chi phí từ khi học mẫu giáo đến tốt nghiệp đại học; hỗ trợ gạo, miễn, giảm học phí…; tặng quà, học bổng từ các tổ chức chính trị xã hội, cá nhân trong và ngoài tỉnh dành cho học sinh, sinh viên DTTS.
Tin nổi bật trang chủ
Di tích chiến thắng Kon Braih - Nơi ghi dấu lịch sử và khát vọng vươn lên

Di tích chiến thắng Kon Braih - Nơi ghi dấu lịch sử và khát vọng vươn lên

Di tích lịch sử cách mạng Chiến thắng Kon Braih, xã Kon Braih, tỉnh Quảng Ngãi là ghi dấu một trong những chiến thắng quan trọng của quân và dân ta trong Chiến dịch Bắc Tây Nguyên, Đông - Xuân 1953 - 1954. Trở lại nơi đây, đọc những trang sử liệu càng hiểu thêm sự hy sinh to lớn của thế hệ cha ông cho đất nước và chứng kiến tinh thần đoàn kết, đồng lòng xây dựng quê hương đổi mới của Nhân dân các dân tộc ở vùng đất giàu truyền thống cách mạng này.
Mưa lũ cô lập hàng nghìn hộ dân ở Thanh Hóa

Mưa lũ cô lập hàng nghìn hộ dân ở Thanh Hóa

Thời sự - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Hàng nghìn hộ dân ở các xã miền núi Thanh Hóa đang bị cô lập do nước lũ dâng cao, bao vây nhiều khu dân cư.
Nâng cao hiệu quả chính sách với giáo dục-đào tạo vùng đồng bào DTTS và miền núi

Nâng cao hiệu quả chính sách với giáo dục-đào tạo vùng đồng bào DTTS và miền núi

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Ngày 26/8, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, Bộ GD&ĐT, Bộ Dân tộc và Tôn giáo phối hợp tổ chức hội thảo quốc gia “Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi: thực trạng, thách thức và giải pháp”.
Triển lãm “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” có gì?

Triển lãm “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” có gì?

Tin tức - Anh Trúc - 1 giờ trước
Triển lãm với diện tích 900.000 m2, trưng bày các hiện vật quy mô lớn, gắn với cột mốc lịch sử quốc gia, tạo nhiều trải nghiệm tương tác, miễn phí cho du khách suốt 9 ngày, từ 28/8 đến 5/9.
Xúc động hình ảnh Trưởng thôn chạy xe máy phát loa tuyên truyền phòng chống dịch tả lợn châu Phi

Xúc động hình ảnh Trưởng thôn chạy xe máy phát loa tuyên truyền phòng chống dịch tả lợn châu Phi

Thời sự - Nguyễn Trang - 1 giờ trước
Suốt 1 tháng kể từ ngày xảy ra bệnh dịch tả lợn châu Phi, bà con ở nhiều khu vực trong xã Trà Giang, tỉnh Quảng Ngãi xúc động với hình ảnh ông Võ Năm, Trưởng thôn 1, hằng ngày tự nguyện rong ruổi chạy xe máy phát loa tuyên truyền cảnh báo đến bà con về dịch tả lợn Châu phi và cách phòng chống dịch.
Đắk Tuôr – Vùng đất lửa thành buôn làng no ấm

Đắk Tuôr – Vùng đất lửa thành buôn làng no ấm

Phóng sự - Lê Hường - 1 giờ trước
Ẩn mình dưới chân dãy Chư Yang Sin hùng vĩ, buôn Đắk Tuôr, xã Cư Pui, tỉnh Đắk Lắk từng là căn cứ trọng yếu trong kháng chiến chống Mỹ, cũng là chiến trường ác liệt, nơi thấm đẫm máu xương của quân và dân các dân tộc tỉnh Đắk Lắk. Nửa thế kỷ đã trôi qua, vùng đất bom đạn ngày nào giờ đây đã hồi sinh mạnh mẽ, khoác lên mình tấm áo mới của hòa bình, hạnh phúc và no ấm.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
Từ gameshow đến bản làng: Khi người Tày tự tin làm chủ con đường phát triển

Từ gameshow đến bản làng: Khi người Tày tự tin làm chủ con đường phát triển

Sắc màu 54 - Lý Lợi - 1 giờ trước
Sự mộc mạc, chân thật trong chương trình thực tế “Gia đình Haha” không chỉ chinh phục khán giả mà còn đưa hình ảnh người Tày ở Bản Liền, tỉnh Lào Cai lan tỏa mạnh mẽ. Tiếng cười, nhịp sống và sự hồn hậu từ bản làng nhỏ nơi miền sơn cước ấy đang trở thành nguồn cảm hứng, gieo mầm niềm tin rằng: Đồng bào dân tộc thiểu số hoàn toàn có thể tự tin làm chủ con đường phát triển của chính mình.
Vì sao phim

Vì sao phim "Mưa đỏ" chạm đến trái tim người xem!

Giải trí - Hồng Phúc - 1 giờ trước
81 ngày đêm Thành cổ Quảng Trị hiện về trong phim Mưa đỏ như một khúc tráng ca, nơi tuổi trẻ Việt Nam hòa máu mình vào đất nước. Sức nặng của bộ phim không chỉ nằm ở sự bi hùng ấy, mà còn ở chỗ khơi dậy lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc, để thế hệ hôm nay cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của hòa bình và trách nhiệm của chính mình với Tổ quốc.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo nhanh chóng khắc phục hậu quả bão số 5, khôi phục sản xuất, kinh doanh, ổn định cuộc sống Nhân dân

Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo nhanh chóng khắc phục hậu quả bão số 5, khôi phục sản xuất, kinh doanh, ổn định cuộc sống Nhân dân

Thời sự - Minh Thu - 1 giờ trước
Ngày 26/8/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Công điện số 148/CĐ-TTg về việc tập trung khắc phục hậu quả bão số 5 và mưa lũ.
Chương trình MTQG 1719 nuôi hy vọng nơi vùng sâu Cư Pui

Chương trình MTQG 1719 nuôi hy vọng nơi vùng sâu Cư Pui

Dân tộc - Tôn giáo - Lê Hường - 1 giờ trước
Vùng đất từng nghèo khó, heo hút Cư Pui (Đắk Lắk) nay đã khoác lên mình diện mạo mới. Đường bê tông thẳng tắp đến từng buôn, ra khu sản xuất; những mái nhà kiên cố khang trang thay thế cho nhà tạm; những rẫy cà phê xanh mướt, nương dứa trải dài trên các triền đồi. Đó là dấu ấn rõ nét từ Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719) đầu tư hỗ trợ ở Cư Pui.
Lai Châu: Đề cao bài học ứng phó, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai

Lai Châu: Đề cao bài học ứng phó, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai

Thời sự - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Những năm gần đây, Lai Châu là một trong những địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng do thiên tai gây ra. Để giảm thiểu thiệt hại do mưa lũ, sạt lở đất gây ra, các địa phương trong tỉnh đã có nhiều giải pháp để chủ động ứng phó.