Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tín ngưỡng phồn thực tạo nên bản sắc Chăm

PV - 11:38, 12/08/2020

Bên cạnh tục thờ sinh thực khí, trong kiến trúc, điêu khắc của người Chăm, tín ngưỡng phồn thực cũng thể hiện rõ nét, nhất quán. Mọi mặt đời sống người Chăm đều mang tính phồn thực.

Lễ cúng luôn có lễ mặn, lễ nhạt
Lễ cúng luôn có lễ mặn, lễ nhạt

Dâng cúng luôn có lễ nhạt, lễ mặn

TS Trương Văn Món, Giám đốc Trung tâm UNESCO Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hoá Chăm, cho hay trong thờ cúng của người Chăm luôn có biểu tượng đối ngẫu kết hợp âm dương.

Lễ Ri chà nư cành là một ví dụ. Đây là một lễ hội dân gian lâu đời của người Chăm, được tổ chức vào đầu năm để cầu mưa, cầu bình an, vạn vật sinh sôi nảy nở. Lễ Ri chà nư cành thường được tổ chức chính thức trong hai ngày thứ năm (còn gọi là ngày vào) và ngày thứ sáu (ngày ra) của tuần. Theo quy định, ngày thứ năm cúng gà, ngày thứ sáu cúng dê.

Trong lễ vật dâng cúng, luôn có hai phần: nhạt và mặn. Khi cúng, người ta cúng vào hai ngày chẵn, lẻ. Ngày đầu người ta cúng dê, dê tượng trưng cho dương; ngày hôm sau cúng gà, tượng trưng cho âm.

“Ví dụ chuối của người Chăm khi cúng thần trời, người ta để ngửa lên, cúng thần đất lại úp xuống. Thịt một con vật như dê, khi người ta luộc, chia thịt ra để cúng thì từ rốn con dê hay rốn con bốn chân đến hai chân trước và đầu để trên mâm cao, từ rốn trở xuống đuôi, hai chân sau để ở mâm thấp. Đó cũng là sự đối ngẫu âm và dương. Tất cả đều toát lên ý nghĩa phồn thực, hội nhập và chuyển hóa lẫn nhau. Người Chăm quan niệm có cái đó con người mới sinh sôi nảy nở, mùa màng tốt tươi, cơm cá đầy khoang, mưa thuận gió hòa. Nếu không rất khó phát triển” - theo TS Món.

Sinh thực khí – năng lượng sáng tạo!

Trong lễ cúng Ri chà nư cành, người Chăm sẽ múa điệu múa âm dương mang đậm tính phồn thực. Người ta làm 3 lễ vật dâng cúng bằng gỗ có hình dáng như sinh thực khí nam, chọn trong làng một người đàn ông khỏe mạnh, cầm khúc gỗ hình sinh thực khí đó múa cùng bà bóng.

“Đó là biểu hiện phồn thực rõ nhất của người Chăm. Ý nghĩa sâu xa: trời với đất giao hòa. Từ đó con người, vật nuôi, cây trồng sinh sôi. Triết lý phồn thực đơn giản nhất hồi xưa của người Chăm là như vậy. Đó là tín ngưỡng tôn giáo cổ xưa” - TS Món nói.

Bên cạnh các nghi thức cúng lễ dân gian, sau này, khi người Chăm du nhập tôn giáo Bà La Môn từ Ấn Độ thì tục thờ sinh thực khí người đàn ông (Linga) và sinh thực khí của người phụ nữ (Yoni ) vô cùng sống động trong đời sống người Chăm. Có lẽ không ở đâu trên đất nước ta, Linga và Yoni lại có số lượng nhiều, hình dáng đa dạng và kích thước lớn như ở vùng đất người Chăm sinh sống.

Người Chăm cho rằng Linga và Yoni chính là biểu hiện hai mặt âm dương của vũ trụ, là cội nguồn sáng tạo, là sự khởi sinh của muôn loài. Vì thế, biểu tượng sinh thực khí Linga và Yoni, người Chăm gọi là Năng Lượng Sáng Tạo! Sự xuất hiện của Linga – Yoni trong tục thờ tự của người Chăm chính là biểu hiện sống động về tín ngưỡng phồn thực. 

Phải có nhà cái, nhà đực!

Bên cạnh tục thờ sinh thực khí, trong kiến trúc, điêu khắc của người Chăm, tín ngưỡng phồn thực cũng thể hiện rõ nét, nhất quán. Tháp Chăm tượng trưng cho ngọn núi Mê ru ở Ấn Độ. Nhìn xa, chóp tháp có hình tượng của linga, toàn bộ tháp lại là biểu tượng của yoni.

TS Món cho hay toàn bộ điêu khắc đền tháp Chăm từ Mỹ Sơn đến Ninh Thuận đều khoác lên mình vẻ phồn thực. Ví như tháp Chăm thường có 3 tầng, bởi với người Chăm con số 3 là con số phát triển, may mắn. Vì thế, cụm tháp Chăm cũng thường có 3 tháp như tháp Po Klong Garai có tháp cổng, tháp lửa và tháp chính. 

Kiến trúc tháp luôn mang yếu tố nước và lửa. Tháp cổng là nơi rước nước tắm tượng Linga – Yoni, trong khi đó tháp lửa là nơi cất giữ ngọn lửa thiêng. Bên trong tháp, các tượng dù đứng hay ngồi luôn ở tư thế thiền, mắt lim dim nhìn vào cõi xa xăm. Và đặc biệt, tượng nữ thường được mô tả với bộ ngực nở nang, cặp mông căng tròn, đều là biểu tượng của sự phồn thực.

Không chỉ kiến trúc đền tháp, ở kiến trúc nhà cửa, tín ngưỡng phồn thực hiện lên rất rõ ở quan điểm làm nhà: Làm nhà không đúng thì làm ăn không tốt, đường con cái gặp khó khăn. Vì thế khi làm nhà người ta thuân thủ đúng theo nguyên tắc nhà phải có nhà cái, nhà đực. Nhà tục – nhà dơ là tượng trưng cho phụ nữ. Còn nhà mư dâu tượng trưng cho đực.

Áo Chăm – Sự hài hòa âm dương

Tín ngưỡng phồn thực của người Chăm thể hiện đa dạng, xuyên suốt mọi mặt trong đời sống văn hóa. Ngay trên trang phục, sự phồn thực ấy chính là hai mảng màu đối lập. Xưa, áo dài phụ nữ Chăm luôn có hai phần: phần trên màu tím, màu hoa cà, phần dưới màu xanh hay màu đen.

Theo TS Món: "Màu rực rỡ, chói chang, màu chóe là màu Chăm. Cái đó người ta lý giải tại sao vùng nắng nóng mà người Chăm hay mặc áo đỏ, áo vàng, áo tím, áo xanh. Đó cũng là khát khao của sự phồn thực. Sau này ảnh hưởng người Kinh, người Chăm mới mặc áo dài một màu, còn hồi xưa luôn luôn hai phần”.

Ngay trong trang phục của tầng lớp tu sĩ người Chăm cũng có hai phần: phần âm và phần dương. Mặc áo trắng, đội khăn đỏ nổi bật. Màu đỏ tượng trưng cho mặt trời, màu trắng tượng trưng cho mặt trăng. Đặc biệt, tu sĩ Hồi giáo Bà Ni mặc áo cổ tim, tượng trưng cho nữ nhưng trước ngực lại đeo tua vải đỏ hình sinh thực khí nam và đầu không để tóc, tượng trưng cho người đàn ông. Còn tu sĩ Chăm Bà La môn mặc áo cổ đàn ông, nhưng lại đeo một chiếc túi hình sinh thực khí nữ và đầu búi tóc tượng trưng cho nữ giới. Theo TS Trương Văn Món, điều này thể hiện trong dương có âm và trong âm có dương.


Đám cưới: Đón rể từ 2 giờ chiều

Người Chăm theo chế độ mẫu hệ. Đám cưới, chàng rể phải theo vợ về nhà. Theo TS Trương Văn Món, chú rể tượng trưng cho dương, cô dâu tượng trưng cho âm. Vì thế khi đón rể, người ta sẽ đón về nhà vợ bắt đầu từ 2 giờ chiều. Bởi buổi chiều là âm, âm dương kết hợp mới có sinh sôi nảy nở. Phòng cô dâu luôn luôn phải có hai chum đựng gạo, một lớn, một nhỏ thể hiện chum cái, chum đực. Trong chum, người ta để vỏ dừa vun đầy gạo, với hy vọng đôi trẻ làm ăn phát đạt, con đàn cháu đống.

Trong lễ vật nhà cô dâu đến cầu hôn chú rể hoặc trong lễ cưới có hai loại bánh rất quan trọng. Một là bánh Sakaya, tượng trưng cho dương, tượng trưng cho trời và một bánh giống như bàn tay người lớn, tượng trưng cho âm. Loại bánh thứ hai không thể thiếu là bánh tét. Người ta gói một loại bánh tét hình linga, một loại hình chữ nhật tượng trưng cho yoni. Tất cả đều thể hiện mong muốn cho đôi vợ chồng hạnh phúc, cuộc sống sung túc.

Ý kiến độc giả
Tin cùng chuyên mục
“Truyền lửa” tình yêu di sản bằng công nghệ số

“Truyền lửa” tình yêu di sản bằng công nghệ số

Bằng tinh thần sáng tạo, thanh niên vùng đồng bào DTTS đã tận dụng các nền tảng không gian số để quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống, cảnh quan thiên nhiên, các di sản… Họ chính là những tuyên truyền viên tích cực, “truyền lửa” tình yêu di sản, góp phần thúc đẩy du lịch địa phương phát triển.
Tin nổi bật trang chủ
Kon Tum: Xóa gần 1.900 căn nhà tạm, nhà dột nát

Kon Tum: Xóa gần 1.900 căn nhà tạm, nhà dột nát

Trang địa phương - Ngọc Chí - 4 giờ trước
Tính đến nay, đã có gần 1.900 hộ dân của tỉnh Kon Tum, chủ yếu là đồng bào DTTS thoát cảnh phải sinh sống trong những căn nhà tạm, nhà dột nát, nhờ chương trình xóa nhà tạm được tỉnh triển khai nhanh chóng.
Kon Tum: Mưa to, gió lốc gây thiệt hại nhiều tài sản của người dân xã Đăk Na

Kon Tum: Mưa to, gió lốc gây thiệt hại nhiều tài sản của người dân xã Đăk Na

Trang địa phương - Ngọc Chí - 4 giờ trước
Ông Nguyễn Thanh Thủy - Chủ tịch UBND xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) cho biết, chiều 5/4, trên địa bàn xã có mưa to và gió lốc đã gây thiệt hại nhiều tài sản của người dân và các công trình công cộng trên địa bàn xã.
Lai Châu: Nhiều chỉ tiêu y tế thuộc Chương trình MTQG 1719 dự báo khó đạt

Lai Châu: Nhiều chỉ tiêu y tế thuộc Chương trình MTQG 1719 dự báo khó đạt

Chính sách Dân tộc - Khánh Thi - 4 giờ trước
Trong 4 chỉ tiêu thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719) được UBND tỉnh Lai Châu nhân định là khó đạt kế hoạch đề ra, thì có 3 chỉ tiêu về lĩnh vực y tế.
Quảng Nam: Tạm giam người phụ nữ nghi sát hại con ruột nhằm trục lợi bảo hiểm

Quảng Nam: Tạm giam người phụ nữ nghi sát hại con ruột nhằm trục lợi bảo hiểm

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Tối 5/4, thông tin từ Công an Quảng Nam cho biết, đã khởi tố, bắt tạm giam bà Tô Thị Ty Na (SN 1981; khu phố 3, thị trấn Hà Lam, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam) để điều tra về tội giết người.
Ảnh hưởng không khí lạnh, miền Bắc mưa dông cả ngày

Ảnh hưởng không khí lạnh, miền Bắc mưa dông cả ngày

Tin tức - H. Phúc - 5 giờ trước
Ngày và đêm 6/4, ở khu vực vùng núi Bắc Bộ có mưa, mưa rào và rải rác có dông, cục bộ có nơi mưa to với lượng mưa 15-30mm, có nơi trên 60mm. Trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá.
Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 5/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Hành trang Văn hóa truyền thống. Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam. Chuỗi hạt cườm và bản sắc văn hóa người Co. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phim “Địa đạo” thu hơn 30 tỷ đồng sau hai ngày ra rạp

Phim “Địa đạo” thu hơn 30 tỷ đồng sau hai ngày ra rạp

Tin tức - H. Phúc - 5 giờ trước
Bộ phim chiến tranh “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã thu về hơn 32 tỷ đồng chỉ sau hai ngày chiếu sớm, dẫn đầu doanh thu phòng vé.
Hoàn toàn miễn phí chuyển đổi cùng quà tặng hấp dẫn cho chủ thẻ Chip Contactless của BAC A BANK

Hoàn toàn miễn phí chuyển đổi cùng quà tặng hấp dẫn cho chủ thẻ Chip Contactless của BAC A BANK

Kinh tế - PV - 6 giờ trước
Chuyển đổi thẻ từ sang thẻ chip ngay hôm nay để được trải nghiệm phương thức thanh toán hiện đại, nhanh chóng, an toàn và có cơ hội nhận ưu đãi hấp dẫn từ BAC A BANK.
Thủ tướng: Tiếp tục giải quyết các quan tâm của phía Hoa Kỳ bằng biện pháp thuế quan và phi thuế quan

Thủ tướng: Tiếp tục giải quyết các quan tâm của phía Hoa Kỳ bằng biện pháp thuế quan và phi thuế quan

Thời sự - PV - 20:53, 05/04/2025
Chiều 5/4, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp thứ 2 của Thường trực Chính phủ với các bộ, ngành để tiếp tục đánh giá tình hình, thảo luận về các giải pháp trước mắt và lâu dài sau khi phía Hoa Kỳ công bố áp thuế đối ứng với hàng hóa đến từ nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Bắc Kạn: Giải ngân vốn các Chương trình MTQG đạt thấp

Bắc Kạn: Giải ngân vốn các Chương trình MTQG đạt thấp

Dân tộc - Tôn giáo - Khánh Thư - 20:26, 05/04/2025
Hết quý I, kết quả giải ngân nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) năm 2025 của tỉnh Bắc Kạn chỉ đạt 11% kế hoạch giao; trong đó, vốn đầu tư giải ngân đạt 14,6% kế hoạch; vốn sự nghiệp giải ngân đạt 0,2% kế hoạch.
Hàng ngàn lượt người dự lễ cầu siêu tiết Thanh minh

Hàng ngàn lượt người dự lễ cầu siêu tiết Thanh minh

Tin tức - Duy Chí - 20:15, 05/04/2025
Tiết Thanh minh là dịp để con cháu tỏ lòng hiếu kính đến ông bà, cha mẹ, người có công với đất nước và đã trở thành bản sắc văn hóa của người Việt Nam. Hàng năm Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Bình Dương và Công ty CP Đầu tư Xây dựng Chánh Phú Hòa đều tổ chức Lễ cầu an, cầu siêu, thu hút hàng ngàn lượt người đến dự.