Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tín ngưỡng phồn thực tạo nên bản sắc Chăm

PV - 11:38, 12/08/2020

Bên cạnh tục thờ sinh thực khí, trong kiến trúc, điêu khắc của người Chăm, tín ngưỡng phồn thực cũng thể hiện rõ nét, nhất quán. Mọi mặt đời sống người Chăm đều mang tính phồn thực.

Lễ cúng luôn có lễ mặn, lễ nhạt
Lễ cúng luôn có lễ mặn, lễ nhạt

Dâng cúng luôn có lễ nhạt, lễ mặn

TS Trương Văn Món, Giám đốc Trung tâm UNESCO Nghiên cứu và Bảo tồn Văn hoá Chăm, cho hay trong thờ cúng của người Chăm luôn có biểu tượng đối ngẫu kết hợp âm dương.

Lễ Ri chà nư cành là một ví dụ. Đây là một lễ hội dân gian lâu đời của người Chăm, được tổ chức vào đầu năm để cầu mưa, cầu bình an, vạn vật sinh sôi nảy nở. Lễ Ri chà nư cành thường được tổ chức chính thức trong hai ngày thứ năm (còn gọi là ngày vào) và ngày thứ sáu (ngày ra) của tuần. Theo quy định, ngày thứ năm cúng gà, ngày thứ sáu cúng dê.

Trong lễ vật dâng cúng, luôn có hai phần: nhạt và mặn. Khi cúng, người ta cúng vào hai ngày chẵn, lẻ. Ngày đầu người ta cúng dê, dê tượng trưng cho dương; ngày hôm sau cúng gà, tượng trưng cho âm.

“Ví dụ chuối của người Chăm khi cúng thần trời, người ta để ngửa lên, cúng thần đất lại úp xuống. Thịt một con vật như dê, khi người ta luộc, chia thịt ra để cúng thì từ rốn con dê hay rốn con bốn chân đến hai chân trước và đầu để trên mâm cao, từ rốn trở xuống đuôi, hai chân sau để ở mâm thấp. Đó cũng là sự đối ngẫu âm và dương. Tất cả đều toát lên ý nghĩa phồn thực, hội nhập và chuyển hóa lẫn nhau. Người Chăm quan niệm có cái đó con người mới sinh sôi nảy nở, mùa màng tốt tươi, cơm cá đầy khoang, mưa thuận gió hòa. Nếu không rất khó phát triển” - theo TS Món.

Sinh thực khí – năng lượng sáng tạo!

Trong lễ cúng Ri chà nư cành, người Chăm sẽ múa điệu múa âm dương mang đậm tính phồn thực. Người ta làm 3 lễ vật dâng cúng bằng gỗ có hình dáng như sinh thực khí nam, chọn trong làng một người đàn ông khỏe mạnh, cầm khúc gỗ hình sinh thực khí đó múa cùng bà bóng.

“Đó là biểu hiện phồn thực rõ nhất của người Chăm. Ý nghĩa sâu xa: trời với đất giao hòa. Từ đó con người, vật nuôi, cây trồng sinh sôi. Triết lý phồn thực đơn giản nhất hồi xưa của người Chăm là như vậy. Đó là tín ngưỡng tôn giáo cổ xưa” - TS Món nói.

Bên cạnh các nghi thức cúng lễ dân gian, sau này, khi người Chăm du nhập tôn giáo Bà La Môn từ Ấn Độ thì tục thờ sinh thực khí người đàn ông (Linga) và sinh thực khí của người phụ nữ (Yoni ) vô cùng sống động trong đời sống người Chăm. Có lẽ không ở đâu trên đất nước ta, Linga và Yoni lại có số lượng nhiều, hình dáng đa dạng và kích thước lớn như ở vùng đất người Chăm sinh sống.

Người Chăm cho rằng Linga và Yoni chính là biểu hiện hai mặt âm dương của vũ trụ, là cội nguồn sáng tạo, là sự khởi sinh của muôn loài. Vì thế, biểu tượng sinh thực khí Linga và Yoni, người Chăm gọi là Năng Lượng Sáng Tạo! Sự xuất hiện của Linga – Yoni trong tục thờ tự của người Chăm chính là biểu hiện sống động về tín ngưỡng phồn thực. 

Phải có nhà cái, nhà đực!

Bên cạnh tục thờ sinh thực khí, trong kiến trúc, điêu khắc của người Chăm, tín ngưỡng phồn thực cũng thể hiện rõ nét, nhất quán. Tháp Chăm tượng trưng cho ngọn núi Mê ru ở Ấn Độ. Nhìn xa, chóp tháp có hình tượng của linga, toàn bộ tháp lại là biểu tượng của yoni.

TS Món cho hay toàn bộ điêu khắc đền tháp Chăm từ Mỹ Sơn đến Ninh Thuận đều khoác lên mình vẻ phồn thực. Ví như tháp Chăm thường có 3 tầng, bởi với người Chăm con số 3 là con số phát triển, may mắn. Vì thế, cụm tháp Chăm cũng thường có 3 tháp như tháp Po Klong Garai có tháp cổng, tháp lửa và tháp chính. 

Kiến trúc tháp luôn mang yếu tố nước và lửa. Tháp cổng là nơi rước nước tắm tượng Linga – Yoni, trong khi đó tháp lửa là nơi cất giữ ngọn lửa thiêng. Bên trong tháp, các tượng dù đứng hay ngồi luôn ở tư thế thiền, mắt lim dim nhìn vào cõi xa xăm. Và đặc biệt, tượng nữ thường được mô tả với bộ ngực nở nang, cặp mông căng tròn, đều là biểu tượng của sự phồn thực.

Không chỉ kiến trúc đền tháp, ở kiến trúc nhà cửa, tín ngưỡng phồn thực hiện lên rất rõ ở quan điểm làm nhà: Làm nhà không đúng thì làm ăn không tốt, đường con cái gặp khó khăn. Vì thế khi làm nhà người ta thuân thủ đúng theo nguyên tắc nhà phải có nhà cái, nhà đực. Nhà tục – nhà dơ là tượng trưng cho phụ nữ. Còn nhà mư dâu tượng trưng cho đực.

Áo Chăm – Sự hài hòa âm dương

Tín ngưỡng phồn thực của người Chăm thể hiện đa dạng, xuyên suốt mọi mặt trong đời sống văn hóa. Ngay trên trang phục, sự phồn thực ấy chính là hai mảng màu đối lập. Xưa, áo dài phụ nữ Chăm luôn có hai phần: phần trên màu tím, màu hoa cà, phần dưới màu xanh hay màu đen.

Theo TS Món: "Màu rực rỡ, chói chang, màu chóe là màu Chăm. Cái đó người ta lý giải tại sao vùng nắng nóng mà người Chăm hay mặc áo đỏ, áo vàng, áo tím, áo xanh. Đó cũng là khát khao của sự phồn thực. Sau này ảnh hưởng người Kinh, người Chăm mới mặc áo dài một màu, còn hồi xưa luôn luôn hai phần”.

Ngay trong trang phục của tầng lớp tu sĩ người Chăm cũng có hai phần: phần âm và phần dương. Mặc áo trắng, đội khăn đỏ nổi bật. Màu đỏ tượng trưng cho mặt trời, màu trắng tượng trưng cho mặt trăng. Đặc biệt, tu sĩ Hồi giáo Bà Ni mặc áo cổ tim, tượng trưng cho nữ nhưng trước ngực lại đeo tua vải đỏ hình sinh thực khí nam và đầu không để tóc, tượng trưng cho người đàn ông. Còn tu sĩ Chăm Bà La môn mặc áo cổ đàn ông, nhưng lại đeo một chiếc túi hình sinh thực khí nữ và đầu búi tóc tượng trưng cho nữ giới. Theo TS Trương Văn Món, điều này thể hiện trong dương có âm và trong âm có dương.


Đám cưới: Đón rể từ 2 giờ chiều

Người Chăm theo chế độ mẫu hệ. Đám cưới, chàng rể phải theo vợ về nhà. Theo TS Trương Văn Món, chú rể tượng trưng cho dương, cô dâu tượng trưng cho âm. Vì thế khi đón rể, người ta sẽ đón về nhà vợ bắt đầu từ 2 giờ chiều. Bởi buổi chiều là âm, âm dương kết hợp mới có sinh sôi nảy nở. Phòng cô dâu luôn luôn phải có hai chum đựng gạo, một lớn, một nhỏ thể hiện chum cái, chum đực. Trong chum, người ta để vỏ dừa vun đầy gạo, với hy vọng đôi trẻ làm ăn phát đạt, con đàn cháu đống.

Trong lễ vật nhà cô dâu đến cầu hôn chú rể hoặc trong lễ cưới có hai loại bánh rất quan trọng. Một là bánh Sakaya, tượng trưng cho dương, tượng trưng cho trời và một bánh giống như bàn tay người lớn, tượng trưng cho âm. Loại bánh thứ hai không thể thiếu là bánh tét. Người ta gói một loại bánh tét hình linga, một loại hình chữ nhật tượng trưng cho yoni. Tất cả đều thể hiện mong muốn cho đôi vợ chồng hạnh phúc, cuộc sống sung túc.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.