"Tiếp lửa” tình yêu di sản

Những năm qua, Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Vi Thị Liên, huyện Văn Quan đã tham mưu tổ chức nhiều hoạt động văn hóa như: Liên hoan hát dân ca cấp huyện, hội thảo về tri thức văn hóa bản địa, xây dựng các chương trình phục vụ sự kiện chính trị - văn hóa của tỉnh, huyện.

Với những đóng góp tích cực, bà Liên được nhận Giấy khen của Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) trong Chương trình Gặp mặt văn nghệ sĩ, nghệ nhân tiêu biểu năm 2024. Bà Liên chia sẻ: “Tôi luôn xác định việc thành lập các câu lạc bộ (CLB) văn hóa dân gian và trực tiếp truyền dạy di sản cho thế hệ trẻ là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Bởi xã hội hiện đại với những luồng văn hóa mới rất dễ làm phai nhạt các giá trị truyền thống”. Từ năm 2015 đến nay, bà đã dạy hát lượn và các làn điệu dân ca cho hơn 500 học viên.

Cùng chung niềm đam mê, NNƯT Hoàng Thị Thúy, huyện Văn Lãng dành trọn tâm huyết bảo tồn và lan tỏa hát Then, đàn Tính, múa chầu. Bà không ngại khó, đều đặn đến các trường học, thôn bản để truyền dạy trên 30 lớp, thu hút hơn 400 học viên. Bà còn sáng tác gần 20 bài Then mới ca ngợi quê hương.

Họ chỉ là hai trong số rất nhiều nghệ nhân đang góp sức gìn giữ, phát huy di sản văn hóa phi vật thể. Hiện, toàn tỉnh có trên 1.500 nghệ nhân dân gian nắm giữ các loại hình di sản như: tiếng nói, chữ viết, tập quán xã hội, nghệ thuật trình diễn dân gian, lễ hội truyền thống, nghề thủ công, tri thức dân gian… Từ năm 2017 đến nay, các nghệ nhân đã trực tiếp tham gia giảng dạy trên 500 lớp di sản phi vật thể, “truyền lửa” cho hàng nghìn học viên.

Cùng với sự đóng góp của các nghệ nhân, phong trào sinh hoạt văn hóa truyền thống tại các địa phương ngày càng phát triển. Từ năm 2022 đến nay, toàn tỉnh thành lập mới gần 100 CLB, nâng tổng số lên gần 300 CLB văn hóa truyền thống. Đặc biệt, từ năm 2015 đến nay, tỉnh đã có 9 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 2 di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại được công nhận.

Theo ông Phan Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Lạng Sơn, nghệ nhân chính là “báu vật sống”, đóng vai trò then chốt trong công tác bảo tồn di sản văn hóa. Những năm qua, ngành đã tham mưu nhiều chính sách khen thưởng, hỗ trợ nghệ nhân; tổ chức hoạt động giao lưu văn hóa trong và ngoài tỉnh; mời nghệ nhân tham gia truyền dạy di sản trong trường học và cộng đồng.

Từ năm 2017 đến nay, mỗi năm tỉnh tổ chức từ 3 đến 5 đoàn nghệ nhân tham gia sự kiện văn hóa du lịch, trình diễn di sản tại các lễ hội lớn. Nhiều hoạt động trình diễn văn hóa đặc sắc được tổ chức, như: hát dân ca, múa sư tử mèo, trình diễn nghề thủ công truyền thống (dệt vải, nhuộm chàm, đan lát), ẩm thực dân tộc (làm bánh, quay lợn, quay vịt)…

Năm 2020, tỉnh tổ chức thành công Liên hoan dân ca cấp tỉnh lần thứ nhất với sự tham gia của khoảng 400 lượt nghệ nhân. Các hội thi múa sư tử mèo năm 2022 và năm 2024 tiếp tục tạo sân chơi lành mạnh, tôn vinh nghệ nhân và bảo tồn nét văn hóa độc đáo. Bên cạnh đó, các hội bảo tồn dân ca, di sản văn hóa tỉnh cũng phát huy tốt vai trò kết nối, khuyến khích nghệ nhân cống hiến cho di sản.

Năm 2024, ngành VHTT&DL phối hợp UBND các huyện, thành phố triển khai chính sách hỗ trợ 26 nghệ nhân người DTTS. Đây là nguồn động viên lớn, giúp nghệ nhân tiếp tục gắn bó với công tác truyền dạy, bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể.

NNƯT Ninh Xuân Nhật, xã Thiện Tân, huyện Hữu Lũng chia sẻ: “Tôi luôn tâm huyết truyền dạy làn điệu dân ca, tập quán, tín ngưỡng của dân tộc mình cho bà con và thế hệ trẻ. Nhờ sự hỗ trợ từ các cấp, các lớp học ngày càng bài bản, giúp tôi có thêm điều kiện lan tỏa tình yêu di sản văn hóa dân tộc Cao Lan”.

Việc chăm lo, tôn vinh và tạo điều kiện cho các nghệ nhân chính là giải pháp căn cơ để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng. Sự quan tâm ấy không chỉ giúp di sản trường tồn, mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc.