Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tết mùa của đồng bào Ca Dong

Nguyễn Văn Sơn - 20:49, 28/12/2021

Khi những đợt giá rét của mùa Đông sắp kết thúc, lúa trên rẫy đã thu họach xong, phơi khô và đưa hết vào kho, người Ca Dong (một nhánh dân tộc Xơ Đăng) huyện Bắc Trà My (Quảng Nam), lại cùng nhau tổ chức ăn Tết mùa mừng năm mới trong không khí tưng bừng, ấm áp.

Qui trình bỏ gạo nếp vào ống nứa và tiến hành nướng cơm ống.
Qui trình bỏ gạo nếp vào ống nứa và tiến hành nướng cơm ống.

Sau một vụ mùa bội thu, để bày tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với trời, đất, thần linh, ông bà,… đã cho mưa thuận gió hòa, cây trồng tốt tươi, con vật nuôi phát triển tốt người Ca Dong tại các nóc (nóc gồm từ 8-10 hộ gia đình quây quần sinh sống) lại cùng nhau ăn Tết mùa.

Ông Hồ Văn Dinh, cao niên ở thôn 1  cho chúng tôi biết: Tùy vào mùa vụ lúa rẫy của năm đó được mùa, mất mùa mà người Ca Dong ăn Tết mùa to hay nhỏ. Tết mùa, theo tiếng Ca Dong là pai - ố, pai có nghĩa là nấu rượu, ố có nghĩa là uống. Để được ăn Tết mùa, thì gia đình Ca Dong nào cũng làm một mâm cúng để báo và xin Thần lúa (Mó pế). Nấu cơm làm rượu cần, chuẩn bị heo, gà trước đó khoảng 6-7 ngày và không quên thông tin gia đình, anh em, họ hàng biết.

Tối đến, khi mọi người đã tụ tập đông đủ. Tại không gian bếp của gia đình, một phụ nữ lớn tuổi trong nhà tiến hành thực hiện nghi thức cúng cơm ống để gọi hồn thần lúa (mó pế) về. Sau khi nghi lễ được tiến hành, phụ nữ trong các gia đình sẽ đem gạo nếp bỏ vào ống nứa để nướng cơm ống, gói và nấu các loại bánh lá dong như: bánh dài (bênh chai), bánh ốc (bênh ka dố), bánh dẹp (bênh ka nốp).

Người phụ nữ trong gia đình với nghi thức gọi hồn Thần lúa.
Người phụ nữ trong gia đình với nghi thức gọi hồn Thần lúa.

Trong ngày đầu tiên của Tết mùa, lúc núi rừng còn đang chìm trong màn sương huyền ảo, khi mặt trời vừa ló rạng, ngày mới lại về trên vùng Trường Sơn, cũng là lúc con cháu trong gia đình thức giấc dậy lo chuẩn bị dọn dẹp nhà cửa, sân ngõ sạch sẽ. Trong trang phục truyền thống, già Dinh mở cửa kho lúa và thận trọng khấn mời thần lúa về nhà mình ăn Tết mùa cùng gia đình. Sau đó, đóng cửa kho lúa lại, dùng rựa phát dọn cây thoáng đãng để Thần lúa theo đường mà biết về nhà. Cùng lúc, những chàng trai Ca Dong đi bắt heo về và tắm cho heo sạch. Theo lời già Dinh thì không riêng gì ở nóc ông mà hầu hết đồng bào dân tộc Ca Dong tại các xã trong huyện Bắc Trà My, năm nay được mùa lúa rẫy, nên gia đình làm con heo to hơn năm ngoái.

Chủ nhà lên kho lúa, tiến hành mở cửa kho và thận trọng khấn mời thần lúa về ăn Tết mùa
Chủ nhà lên kho lúa, tiến hành mở cửa kho và thận trọng khấn mời thần lúa về ăn Tết mùa

Trong không gian thờ tổ tiên trang nghiêm, heo được khiêng đến để cạnh bàn cúng. Chủ nhà tiến hành nghi lễ cúng heo sống tiễn năm cũ; với ý nghĩa tạ ơn thần linh, ông bà, tổ tiên đã phù hộ gia đình một năm an lành, hạnh phúc. Sau đó, vật hiến sinh sẽ được chế biến thành nhiều món ăn dâng cúng thần đất (ti ní), thần núi rừng (géc gúc), thần nước (kéc tác), thần mặt trời (mắt xnăm), thần mặt trăng (mắt dao), hồn lúa (hon pé), tổ tiên, ông bà, người thân đã mất.

Tại gian cúng, chủ nhà dùng một con gà có bộ lông đen làm vật hiến sinh và dùng tiết của gà vẩy vào kho lúa mới làm phép. Theo quan niệm của người Ca Dong, chỉ có gà có lông màu đen mới đem lại may mắn cho mùa sau. Sau khi làm lễ xong gà được luộc chín để dâng cúng năm mới.

9 giờ sáng, những tia  nắng chiếu rọi vào góc nhà ở hướng Đông. Trời ấm dần, anh em trong họ hàng, con cháu và những người thân trong gia đình đã tề tựu đầy đủ. Cũng là lúc thức ăn đã được nấu xong xuôi, bánh lá dong, cơm ống nướng được dọn lên. Mâm cúng Tết mùa, ngoài gan, tim, bộ lòng, đầu heo cùng với 2 gùi heo chân sau còn sống, còn có thịt heo, 2 ống cơm nướng, 2 đòn bánh dài, 3 chén cơm gạo lúa mới, một tô canh rau ốc đá, một đĩa cá niêng gồm 3 con, 2 ché rượu cần nhỏ, bát chè xanh, nải chuối chín, trầu cau; một bát gạo muối, một bát than lửa hồng để đốt hương trầm. Trên mâm cúng, còn cắm nhiều nhánh lá cỏ đá và những đôi đũa tre dáng tua bông.

Khi mọi việc đã xong, chủ nhà lấy một cái khuôn gỗ nhỏ màu đỏ trên đó đặt một mâm đồng nhỏ và hai đồng tiền để xin keo. Sau khi đốt những dát hương trầm trong chén than hồng khói hương vừa bay lên trong không gian thành kính, trang nghiêm, các thành viên trong gia đình đều có mặt đông đủ. Chủ nhà bắt đầu chắp tay cúng, miệng vừa khấn cầu mong năm tới thần linh, ông bà, tổ tiên bảo vệ mùa màng, ngăn cản không cho những loài con chim, con chuột, con heo rừng,…đến khu vực rẫy xâm hại phá lúa của gia đình. Năm tới, thần rừng, thần núi, thần mặt trời, thần mặt trăng, thần nước, phù hộ không thiên tai, mất mùa. Thần lúa năm nay được bao nhiêu lúa, thì năm sau sẽ thêm nhiều hơn nữa.

Gia chủ thực hiện lễ thức cúng Tết mùa với hồi chiêng được phụ nữ đánh lên.
Gia chủ thực hiện lễ thức cúng Tết mùa với hồi chiêng được phụ nữ đánh lên.

Cùng lúc, người phụ nữ cầm chiếc dùi và đánh vào mặt ngoài của chiêng một hồi dài, các con cháu cũng lần lượt cầm dùi khơi trống, đánh chiêng liên tục để báo tin thần lúa, tổ tiên, ông bà biết. Sau lễ cúng, chủ lễ tiếp tục vái xin keo cầu năm sau mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Cầu cho con cháu, dâu rể trong nóc được khỏe mạnh. Khi gia chủ hoàn tất việc cúng xin, lễ vật tại mâm cúng được hạ đem ra dọn ngay tại không gian nhà sàn của gia đình. Mọi người trong gia đình, những người khách như chúng tôi cùng quây quần bên nhau ăn những món ăn truyền thống. Cùng thưởng thức cơm ống nướng, bánh lá dong còn thơm mùi lúa mới. Cùng mời nhau qua những cốc rượu cần ngây ngất thơm, cùng chuyện trò, vui chơi, hát hò. Cầu chúc cho nhau những điều may mắn.

Theo truyền thống của đồng bào dân tộc Ca Dong huyện vùng cao Bắc Trà My, ăn Tết mùa mừng năm mới, còn có tục xem chân gà để xem mùa vụ lúa rẫy năm sau của gia đình sẽ được mùa hay thất mùa. Theo già Dinh, nếu cặp chân gà lành lặn căng đầy, sắc màu tươi thì đó là điều tốt đẹp, hứa hẹn sang năm mới kinh tế, mùa màng, chăn nuôi của gia đình gặp thuận lợi, con cái, dâu rễ trong gia đình luôn thuận hòa, đoàn kết, cháu con ngoan hiền học giỏi...Tết mùa diễn ra như một chuỗi lễ hội kép kín. Lần lượt hết nhà này đến gia đình nhà khác trong cả Nóc. Đây cũng là thời gian nghỉ ngơi, dưỡng sức của các gia đình trong Nóc đến khi nhà cuối cùng thực hiện xong ăn Tết mùa thì mới thôi.

Trong Tết mùa của người Ca Dong, còn có tục xem chân gà để biết mùa vụ lúa rẫy năm sau của gia chủ được mùa hay mất mùa.
Trong Tết mùa của người Ca Dong, còn có tục xem chân gà để biết mùa vụ lúa rẫy năm sau của gia chủ được mùa hay mất mùa.

Tết đến, xuân về khắp các Nóc, những em bé trai, bé gái Ca Dong cũng được mẹ mặc trang phục truyền thống mới sặc sỡ sắc màu để chúng đi vui xuân. Đâu đó, những thanh niên, thiếu nữ Ca Dong trong trang phục đẹp nhất cùng nắm chặt tay với điệu múa cồng chiêng truyền thống, xen lẫn những tiếng cười nói chúc mừng năm mới, chúc mừng sức khỏe.

Những ngày diễn ra Tết mùa, đón mừng năm mới đi đâu ở các Nóc, người Ca Dong luôn hát cho nhau nghe qua các làn điệu dân ca mộc mạc ca leo, ca choi ngân vang bao trùm cả không gian núi rừng. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.