Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tầm nhìn mới cho công tác dân tộc: Nhận diện “vùng lõm” trong chính sách giảm nghèo (Bài 2)

Sỹ Hào - 12:08, 20/07/2021

Tình trạng nghèo ở vùng đồng bào DTTS và miền núi vẫn đang là một thách thức lớn nhất hiện nay; trong đó hộ nghèo, hộ cận nghèo chủ yếu là người DTTS. Một phần nguyên nhân là do việc thiết kế, thực thi chính sách mới dừng lại ở khâu “cho xâu cá” là chính mà chưa thực sự phát huy nội lực của người dân để “trao cần câu”.


Đại bộ phận lao động người DTTS là làm việc giản đơn, thu nhập thấp (Ảnh minh họa)
Đại bộ phận lao động người DTTS là làm việc giản đơn, thu nhập thấp (Ảnh minh họa)

Vẫn nghèo về thu nhập

Những số liệu được các cơ quan có liên quan công bố gần đây đã phác họa một bức tranh không mấy sáng sủa về tình hình lao động – việc làm của đồng bào DTTS. Đáng chú ý nhất là, dù phần lớn người DTTS trong độ tuổi lao động đều có việc làm nhưng chủ yếu là lao động giản đơn, tức là lao động mà bất kỳ người bình thường nào có khả năng lao động cũng có thể thực hiện được.

Cụ thể, kết quả điều tra thu thập thông tin thực trạng kinh tế - xã hội (KT – XH) 53 DTTS năm 2019 của Ủy ban Dân tộc và Tổng cục Thống kê thực hiện cho thấy, cả nước có hơn 14,2 triệu người thì có khoảng 8,03 triệu người tham gia lực lượng lao động. Đến hết năm 2020, theo Báo cáo số 732/BC-UBDT ngày 10/6/2021 về “Tổng kết Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020” của Ủy ban Dân tộc (BC 732), tỷ lệ người DTTS từ 15 tuổi trở lên có việc làm là 86,1%.

Theo báo cáo của Ủy ban Dân tộc, ở vùng DTTS và miền núi hiện còn gần 122,5 nghìn hộ DTTS ở nhà tạm bợ, dột nát; hơn 58,1 nghìn hộ thiếu đất ở; gần 223,5 nghìn hộ thiếu nước sinh hoạt; còn khoảng 7% hộ DTTS chưa được sử dụng điện lưới quốc gia;…

Nhưng thực tế, “có việc làm” lại không đồng nghĩa với việc lao động người DTTS có thu nhập ổn định, chứ chưa nói là có thu nhập cao. Theo BC 732, hiện nay thu nhập bình quân của lao động người DTTS nay đã tăng gấp 5 lần so với năm 2011; tuy nhiên, vẫn chỉ bằng 0,3 lần so với bình quân chung cả nước.

Điều đáng quan tâm là tính ổn định trong việc làm của lao động người DTTS. Số liệu trong BC 732 cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp của lao động người DTTS hiện ở mức 5,76%, cao gấp 2,5 lần so với bình quân chung cả nước (2,34%).

Thực trạng có việc làm nhưng thu nhập thấp, lại bấp bênh của lao động người DTTS xuất phát từ nhiều nguyên nhân, nhưng trước hết là do tính chất của “việc làm” mà lao động người DTTS tham gia. Lâu nay, đại đa số lao động người DTTS đều có việc làm trong khu vực nông, lâm, thủy sản.

Đây là khu vực sản xuất muốn đạt được giá trị gia tăng cao nhất phải có đủ tư liệu sản xuất, nhất là đất sản xuất và trình độ canh tác. Nhưng phần lớn lao động người DTTS lại đang thiếu cả hai điều kiện này.

Theo kết quả điều tra thu thập thông tin KT – XH 53 DTTS năm 2019, trong khoảng 8,03 triệu người DTTS tham gia lực lượng lao động thì có khoảng 68,6% là lao động giản đơn, chưa qua đào tạo; số lao động giản đơn người DTTS đại đa số làm việc trong khu vực nông, lâm, thủy sản (92,2%). Đó là chưa kể, theo BC 732, hết năm 2020 vẫn còn gần 83 nghìn hộ người DTTS thiếu đất sản xuất.

Bỏ qua yếu tố đặc thù!

Trong Nghị định 05/2011/NĐ-CP về Công tác dân tộc cũng như Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020 theo Quyết định 449/QĐ - TTg, ngày 12/3/2013, các đề án, chính sách đều hướng tới mục tiêu giảm nghèo cho vùng DTTS và miền núi. Nhưng đến nay, đây vẫn là vùng “lõi nghèo” của cả nước.

Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo người DTTS trong tổng hộ nghèo cả nước đang gia tăng đáng báo động. Theo thống kê Ủy ban Dân tộc, năm 2015, hộ nghèo người DTTS chiếm 45,25% tổng số hộ nghèo cả nước; năm 2016 là 48,22%; năm 2017 là 52,66%; năm 2018 là 55,27%; đến hết năm 2020, tỷ lệ này là 61,29%; trong khi dân số người DTTS chỉ chiếm 14,7% dân số cả nước.

Tình trạng nghèo ở vùng DTTS và miền núi đang là thách thức lớn nhất hiện nay (trong ảnh: Một góc bản Đồng Măng, xã Trung Sơn, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ - Ảnh TL)
Tình trạng nghèo ở vùng DTTS và miền núi đang là thách thức lớn nhất hiện nay (trong ảnh: Một góc bản Đồng Măng, xã Trung Sơn, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ - Ảnh TL)

Rõ ràng, tình trạng nghèo của người DTTS đang là thách thức lớn nhất hiện nay. Nhất là trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh ngày càng diễn biến phức tạp, sự mong manh về điều kiện lao động – việc làm của lao động người DTTS càng làm cho mục tiêu giảm nghèo nhanh, bền vững ở vùng DTTS và miền núi càng thêm nhiều áp lực.

Thực trạng này, đòi hỏi phải nhìn thẳng vào những hạn chế của việc thiết kế, thực thi các chính sách đầu tư, hỗ trợ giảm nghèo cho đồng bào DTTS. Những nguyên nhân khách quan, kể cả nguyên nhân có chính sách nhưng thiếu nguồn lực để thực hiện, đã được quan tâm mổ xẻ, nhận diện.

Những điểm yếu này kỳ vọng sẽ được khắc phục căn bản khi Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT – XH vùng đồng bào DTTS và miền núi, đi vào triển khai thực hiện. Vấn đề cần lưu ý là, trong 10 dự án thành phần, với rất nhiều tiểu dự án của Chương trình, các bộ ngành được giao trách nhiệm thực hiện cần xây dựng được những chính sách sát sườn, giải quyết trúng nhu cầu bức thiết của đồng bào.

Không khó để nhận thấy, nhu cầu bức thiết nhất của đồng bào DTTS là thu nhập, là việc làm, từ đó bảo đảm thoát nghèo bền vững. Trong điều kiện khó giải quyết nhu cầu về đất sản xuất thì đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động người DTTS là lời giải.

Theo báo cáo của Ủy ban Dân tộc, ở vùng DTTS và miền núi hiện còn gần 122,5 nghìn hộ DTTS ở nhà tạm bợ, dột nát; hơn 58,1 nghìn hộ thiếu đất ở; gần 223,5  nghìn hộ thiếu nước sinh hoạt ; còn khoảng 7% hộ DTTS chưa được sử dụng điện lưới quốc gia;...

Mặc dù nguồn lực còn khó khăn nhưng Chính phủ đã ưu tiên bố trí nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước (giai đoạn 2003-2008 khoảng 250 nghìn tỷ đồng, giai đoạn 2011-2015 khoảng 690 nghìn tỷ đồng và giai đoạn 2016-2020 khoảng 998 nghìn tỷ đồng) để thực hiện các chương trình) để thực hiện các chương trình phát triển kinh tế- xã hội ở các huyện nghèo, các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn.

Thực tế, đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động người DTTS đã được triển khai từ nhiều năm qua, nhất là khi có Nghị định 05/2011/NĐ-CP. Nhưng công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho lao động người DTTS chưa “trúng”, do khâu hoạch định chính sách chưa phù hợp.

Cụ thể, trong Chương trình hành động thực hiện Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020, Bộ Lao động, Thượng binh và Xã hội được giao nhiệm vụ xây dựng chính sách dạy nghề chuyên biệt và giải quyết việc làm cho con em người DTTS (thuộc nhóm đề án “Giáo dục đào tạo, dạy nghề, phát triển nguồn nhân lực). Nhưng bộ này lại đề nghị không thực hiện mà tích hợp vào chính sách dạy nghề gắn với việc làm chung của ngành.

Chính vì bỏ qua các yếu tố đặc thù, chuyên biệt nên lao động người DTTS chủ yếu chỉ được đào tạo nghề dưới 3 tháng; giáo viên dạy nghề gì thì học nghề đó, không gắn với đầu ra, không phù hợp với tập quán, văn hóa của đồng bào. Hệ quả là, đại đa số lao động người DTTS vẫn chủ yếu làm việc giản đơn, thu nhập thấp, thoát nghèo thì lâu nhưng tái nghèo rất nhanh.

Đây rõ ràng là một hạn chế cần được lưu ý khi xây dựng chính sách để triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT – XH vùng đồng bào DTTS và miền núi. Điều này đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải có tầm nhìn chiến lược dựa trên nền tảng hiểu rõ nhu cầu cả người dân, với mục tiêu vì sự phát triển bền vững của vùng DTTS và miền núi.

(Nội dung thông tin, tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ)


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Về với đồng bào Khmer ở các tỉnh như Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… mới cảm nhận được không khí đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer đang tới gần. Đi qua từng phum sóc, chúng tôi cảm nhận được không khí rộn ràng, náo nức chuẩn bị đón tết cổ truyền của đồng bào qua từng việc làm, hoạt động cụ thể.
Tin nổi bật trang chủ
Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Thời sự - Phương Nghi - 7 giờ trước
Về với đồng bào Khmer ở các tỉnh như Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… mới cảm nhận được không khí đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer đang tới gần. Đi qua từng phum sóc, chúng tôi cảm nhận được không khí rộn ràng, náo nức chuẩn bị đón tết cổ truyền của đồng bào qua từng việc làm, hoạt động cụ thể.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 7 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 7 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 7 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 7 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 7 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 7 giờ trước
UBND tỉnh Quảng Nam vừa có Quyết định giao chỉ tiêu giảm nghèo năm 2024 cho các địa phương trong tỉnh.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 8 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 8 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 8 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.