Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Ninh Sơn (Ninh Thuận): Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống Raglay

Kim Thùy - 10:47, 12/06/2025

Huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận) có hơn 20.800 người dân tộc thiểu số, chiếm 20,9% dân số toàn huyện, trong đó đông nhất là người Raglay, chủ yếu sống ở xã Ma Nới. Đồng bào Raglay có đời sống văn hóa phong phú, giàu bản sắc. Việc gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống được xác định là yếu tố quan trọng nâng cao đời sống tinh thần và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Nghi thức Lễ cúng lúa mới tại tộc họ Cà Mau, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
Nghi thức Lễ cúng lúa mới tại tộc họ Cà Mau, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận

Huyện Ninh Sơn đã triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Raglay, góp phần khôi phục, gìn giữ nét đẹp văn hóa trên địa bàn. Trong đó, mã la và chapi được xem là nhạc cụ truyền thống gắn bó lâu đời với đời sống tinh thần của đồng bào Raglay.

Theo người dân xã Ma Nới, không ai biết mã la và chapi có từ khi nào, chỉ nhớ từ thuở nhỏ đã được nghe và cảm nhận âm thanh thân thuộc ấy trong mọi sinh hoạt gia đình, cộng đồng. Tiếng đàn trở thành một phần hồn cốt, niềm tự hào của người Raglay.

Tuy nhiên, trước tác động của đời sống hiện đại, nhiều bạn trẻ dần yêu thích những thể loại âm nhạc mới, ít quan tâm đến nhạc cụ truyền thống. Trong khi đó, lớp nghệ nhân sử dụng thành thạo mã la, chapi ngày càng thưa vắng do tuổi cao hoặc đã qua đời, khiến các loại nhạc cụ này đứng trước nguy cơ mai một.

Nhằm giúp thế hệ trẻ hiểu và yêu hơn văn hóa truyền thống, thời gian qua, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ninh Sơn đã phối hợp với UBND xã Ma Nới và các Nghệ nhân Ưu tú mở các lớp truyền dạy nghệ thuật trình diễn mã la, chế tác đàn Chapi cho học sinh và người dân tại địa phương.

Hoạt động này nằm trong khuôn khổ Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Chương trình MTQG 1719) giai đoạn 2021- 2030 - giai đoạn I: 2021-2025).

ễ cúng lúa mới của người Raglay bắt buộc phải có lễ vật là con gà, đặc biệt phải là con gà màu trắng còn sống,
Lễ Cúng lúa mới của người Raglay bắt buộc phải có lễ vật là con gà màu trắng còn sống
Con cháu trong tộc họ cùng nhau giã gạo - Nghi thức mở đầu cho Lễ cúng lúa mới.
Con cháu trong tộc họ cùng nhau giã gạo - Nghi thức mở đầu cho Lễ cúng lúa mới

Có dịp tham gia trực tiếp lớp học, được tận mắt nhìn thấy các nhạc cụ truyền thống, đắm mình trong không gian văn hóa Raglay với tiếng đàn chapi, mã la vang lên, chúng tôi càng thấm thía hơn trách nhiệm bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số. Âm thanh huyền diệu của mã la, chapi như tiếng lòng của núi non, thác nước, hòa cùng điệu múa uyển chuyển, những màn diễn tấu đầy tâm huyết của các nghệ nhân như tái hiện sinh hoạt thường ngày của đồng bào Raglay. Những nghệ nhân cao tuổi say sưa biểu diễn, người trẻ lặng lẽ học theo, tạo nên cuộc trao truyền đầy xúc động - tiếp nối mạch nguồn âm nhạc mà cha ông để lại.

Là học viên nhỏ tuổi nhất tham gia lớp học đánh mã la, em Ma Hy Thị Hảo My, học sinh lớp 9A, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Phan Đình Phùng (xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn) chia sẻ: Em thường được xem các bậc cao niên trong làng chơi mã la vào những dịp lễ hội và cũng quen thuộc với loại nhạc cụ này từ những lần như thế. Tuy nhiên, khi được nghệ nhân hướng dẫn trực tiếp, em cảm thấy rất phấn khởi.

Tại lớp học, em được học cách cầm mã la đúng, điều chỉnh lực tay để tạo ra tiếng ngân vang trong trẻo, di chuyển bước chân nhịp nhàng, uyển chuyển… Nhờ vậy, em không chỉ hiểu hơn về nhạc cụ truyền thống của dân tộc mình, mà còn tự tin tham gia biểu diễn trong các sự kiện tại trường.

Nghệ nhân ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận hướng dẫn bà con chế tác đàn Chapi 2
Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn hướng dẫn bà con chế tác đàn chapi


Bà con xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn học diễn tấu đánh mã la
Bà con xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn học diễn tấu đánh mã la

Là người trực tiếp hướng dẫn các học viên, đồng thời là một trong số ít người còn thuần thục chế tác và sử dụng các vật dụng, nhạc cụ truyền thống của đồng bào Raglay như đàn chapi, mã la, nỏ, gùi..., Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Âu (thôn Do, xã Ma Nới) chia sẻ: “Trước đây, nhạc cụ này ít người biết đến, nay được Nhà nước quan tâm, tôi ưng cái bụng lắm. Vui nhất là được tham gia truyền dạy lại cho bà con, nhất là thế hệ trẻ, để các em hiểu và góp phần bảo tồn nét văn hóa độc đáo của người Raglay”.

Dự án 6 thuộc Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 1 (2021-2025) đang được huyện Ninh Sơn triển khai hiệu quả với tổng kinh phí giải ngân hơn 1,5 tỷ đồng nhằm gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Raglay. Bên cạnh việc tổ chức các lớp truyền dạy cách sử dụng nhạc cụ dân tộc như mã la, chapi và chế tác đàn chapi, Phòng Văn hóa – Thông tin huyện còn sưu tầm, bố trí 4 bộ nhạc cụ mã la với tổng cộng 28 chiếc đặt tại các thôn trên địa bàn xã Ma Nới, phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng đồng của bà con.

Một nghi lễ truyền thống quan trọng của đồng bào Raglay ở Ma Nới là Lễ cúng lúa mới - nghi thức tạ ơn thần linh, núi rừng, ông bà tổ tiên và cầu mong mùa màng bội thu, gia đình no ấm. Lễ thường diễn ra vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 dương lịch, sau khi lúa được thu hoạch xong. Nếu như trước đây cả 27 tộc họ trên địa bàn xã đều tổ chức lễ này, thì hiện nay chỉ còn 5 tộc họ còn duy trì nghi lễ hằng năm. Trước nguy cơ mai một, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ninh Sơn đã chủ động phục dựng và tái hiện Lễ cúng lúa mới, góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của người Raglay.

1Nghệ nhân ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận hướng dẫn bà con chế tác đàn Chapi 3.
Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới hướng dẫn bà con chế tác đàn chapi

Ông Trần Văn Sinh, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ninh Sơn, cho biết: Hiện, đồng bào Raglay có hai lễ hội truyền thống tiêu biểu là Lễ cúng lúa mới và Lễ ăn mừng đầu lúa mới. Trong đó, Lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thường được tổ chức theo chu kỳ 5, 7 hoặc 10 năm một lần, tùy điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, dòng tộc.

Lễ cúng lúa mới diễn ra thường niên, vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 dương lịch sau khi thu hoạch lúa, mang ý nghĩa tạ ơn thần linh, núi rừng, tổ tiên, cầu cho mùa màng bội thu, cuộc sống đủ đầy. Mới đây, huyện Ninh Sơn đã phục dựng lễ này tại tộc họ Cà Mau, thôn Tà Nôi, xã Ma Nới, trong khuôn khổ Dự án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch. Theo ông Sinh, việc phục dựng lễ cúng không chỉ góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống của người Raglay, mà còn giúp bà con nhận thức rõ hơn về tiềm năng khai thác văn hóa để phát triển du lịch, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Nhìn lại hành trình khẳng định vị thế khu vực của U23 Việt Nam

Nhìn lại hành trình khẳng định vị thế khu vực của U23 Việt Nam

Thể thao - Hoàng Minh - 16 phút trước
Trong hành trình phát triển của bóng đá Việt Nam, đội tuyển U23 luôn là lực lượng kế cận, góp phần quan trọng vào thành công của các cấp độ đội tuyển quốc gia. Trong khuôn khổ Giải U23 Đông Nam Á, U23 Việt Nam đã 3 lần liên tiếp lên ngôi vô địch, vào các năm 2022, 2023 và mới nhất là 2025. Mỗi kỳ đăng quang đều mang một dấu ấn đặc biệt, thể hiện sự trưởng thành và bản lĩnh của những Chiến binh Sao vàng trẻ.
Tuổi trẻ Lào Cai chung tay hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính công trực tuyến

Tuổi trẻ Lào Cai chung tay hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính công trực tuyến

Trang địa phương - Trọng Bảo - 22 phút trước
Đến thời điểm này, toàn tỉnh Lào Cai đã thành lập được 100 tổ xung kích là đoàn viên, thanh niên để hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính công trực tuyến.
Lê vào vụ, bản làng vào mùa du lịch

Lê vào vụ, bản làng vào mùa du lịch

Kinh tế - Lưu Hòa - 1 giờ trước
Nằm ở vùng Tây Bắc hùng vĩ, Lào Cai từ lâu đã nổi tiếng với thiên nhiên hoang sơ và bản sắc văn hóa phong phú, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Những năm gần đây, nơi đây còn gây ấn tượng bởi một xu hướng mới: du lịch nông nghiệp trải nghiệm – sự kết hợp giữa sản xuất nông nghiệp và phát triển du lịch bền vững.
Chuyển đổi số ở Sơn La: Vạch “luồng xanh” cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp

Chuyển đổi số ở Sơn La: Vạch “luồng xanh” cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp

Dân tộc - Tôn giáo - Tùng Nguyên - 2 giờ trước
Với việc đẩy mạnh chuyển đổi số, tỉnh Sơn La đã vạch “luồng xanh” cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào vận hành thuận lợi từ ngày 01/7. Đây cũng là nền tảng để tỉnh triển khai phong trào “Sơn La thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số giai đoạn 2025 – 2030”.
Đăk Ui viết tiếp những trang sử mới trong hành trình vươn tới tương lai

Đăk Ui viết tiếp những trang sử mới trong hành trình vươn tới tương lai

Phóng sự - Ngọc Chí - 3 giờ trước
Từ vùng đất từng chịu biết bao đau thương mất mát do chiến tranh, hôm nay, xã Đăk Ui đã hồi sinh mạnh mẽ, vươn mình trở thành điểm sáng phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) của tỉnh Quảng Ngãi. Những bước chân giải phóng năm xưa, giờ đây đã hóa thành những bước chân dựng xây, bước chân của niềm tin, hy vọng và khát vọng vươn lên.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
U23 Việt Nam đánh bại U23 Indonesia, lần thứ 3 liên tiếp vô địch U23 Đông Nam Á

U23 Việt Nam đánh bại U23 Indonesia, lần thứ 3 liên tiếp vô địch U23 Đông Nam Á

Thể thao - Hoàng Quý - 22:48, 29/07/2025
Tối 29/7, trên sân vận động Gelora Bung Karno, Đội tuyển U23 Việt Nam đã xuất sắc vượt qua đội chủ nhà U23 Indonesia với tỷ số 1-0, qua đó giành chức vô địch Giải U23 Đông Nam Á 2025. Đây là lần thứ ba liên tiếp Đội tuyển U23 Việt Nam bước lên ngôi vương khu vực, một kỳ tích chưa từng có trong lịch sử bóng đá trẻ Đông Nam Á.
Gần 7.000 bà mẹ DTTS được hỗ trợ sinh đẻ an toàn

Gần 7.000 bà mẹ DTTS được hỗ trợ sinh đẻ an toàn

Tin tức - Minh Anh - 21:17, 29/07/2025
Sau 4 năm triển khai gói chính sách chính sách hỗ trợ phụ nữ DTTS sinh đẻ an toàn và chăm sóc sức khỏe trẻ em thuộc Dự án 8 Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025, đã hỗ trợ gần 7.000 phụ nữ DTTS với số tiền khoảng 9 tỷ đồng.
Người dân Nghệ An lâm cảnh “màn trời chiếu đất” sau lũ

Người dân Nghệ An lâm cảnh “màn trời chiếu đất” sau lũ

Xã hội - Thanh Hải - 18:15, 29/07/2025
Những bản làng bình yên nơi miền Tây xứ Nghệ trở nên hoang tàn sau lũ dữ. Cái duy nhất còn sót lại cho đến hôm nay, khiến người dân thảng thốt, rũ rượi là bùn và rác, đã vùi lấp tất cả.
An Giang chuyển cơ quan điều tra 5 vụ có dấu hiệu tiêu cực, lãng phí, sai phạm hơn 109 tỷ đồng

An Giang chuyển cơ quan điều tra 5 vụ có dấu hiệu tiêu cực, lãng phí, sai phạm hơn 109 tỷ đồng

Pháp luật - Tào Đạt - 17:37, 29/07/2025
Qua thanh tra, tỉnh An Giang phát hiện, chuyển cơ quan điều tra 5 vụ có dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, với số tiền sai phạm hơn 109 tỷ đồng, tập trung chủ yếu trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Đồng thời, còn tới 9 vụ việc cơ quan điều tra phải tiếp tục điều tra xử lý.
Nhiều trẻ vị thành niên mất tích - Cảnh báo về sự an toàn của con trẻ

Nhiều trẻ vị thành niên mất tích - Cảnh báo về sự an toàn của con trẻ

Xã hội - Minh Nhật - 17:22, 29/07/2025
Nhiều trẻ vị thành niên bỏ nhà đi tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường. Không phải trường hợp nào cũng may mắn tìm thấy con an toàn, nhiều em có thể rơi vào tay những đối tượng xấu, bị buôn bán người, bóc lột lao động, lạm dụng tình dục, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.