Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Ninh Sơn (Ninh Thuận): Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống Raglay

Kim Thùy - 10:47, 12/06/2025

Huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận) có hơn 20.800 người dân tộc thiểu số, chiếm 20,9% dân số toàn huyện, trong đó đông nhất là người Raglay, chủ yếu sống ở xã Ma Nới. Đồng bào Raglay có đời sống văn hóa phong phú, giàu bản sắc. Việc gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống được xác định là yếu tố quan trọng nâng cao đời sống tinh thần và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Nghi thức Lễ cúng lúa mới tại tộc họ Cà Mau, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận.
Nghi thức Lễ cúng lúa mới tại tộc họ Cà Mau, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận

Huyện Ninh Sơn đã triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Raglay, góp phần khôi phục, gìn giữ nét đẹp văn hóa trên địa bàn. Trong đó, mã la và chapi được xem là nhạc cụ truyền thống gắn bó lâu đời với đời sống tinh thần của đồng bào Raglay.

Theo người dân xã Ma Nới, không ai biết mã la và chapi có từ khi nào, chỉ nhớ từ thuở nhỏ đã được nghe và cảm nhận âm thanh thân thuộc ấy trong mọi sinh hoạt gia đình, cộng đồng. Tiếng đàn trở thành một phần hồn cốt, niềm tự hào của người Raglay.

Tuy nhiên, trước tác động của đời sống hiện đại, nhiều bạn trẻ dần yêu thích những thể loại âm nhạc mới, ít quan tâm đến nhạc cụ truyền thống. Trong khi đó, lớp nghệ nhân sử dụng thành thạo mã la, chapi ngày càng thưa vắng do tuổi cao hoặc đã qua đời, khiến các loại nhạc cụ này đứng trước nguy cơ mai một.

Nhằm giúp thế hệ trẻ hiểu và yêu hơn văn hóa truyền thống, thời gian qua, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ninh Sơn đã phối hợp với UBND xã Ma Nới và các Nghệ nhân Ưu tú mở các lớp truyền dạy nghệ thuật trình diễn mã la, chế tác đàn Chapi cho học sinh và người dân tại địa phương.

Hoạt động này nằm trong khuôn khổ Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (Chương trình MTQG 1719) giai đoạn 2021- 2030 - giai đoạn I: 2021-2025).

ễ cúng lúa mới của người Raglay bắt buộc phải có lễ vật là con gà, đặc biệt phải là con gà màu trắng còn sống,
Lễ Cúng lúa mới của người Raglay bắt buộc phải có lễ vật là con gà màu trắng còn sống
Con cháu trong tộc họ cùng nhau giã gạo - Nghi thức mở đầu cho Lễ cúng lúa mới.
Con cháu trong tộc họ cùng nhau giã gạo - Nghi thức mở đầu cho Lễ cúng lúa mới

Có dịp tham gia trực tiếp lớp học, được tận mắt nhìn thấy các nhạc cụ truyền thống, đắm mình trong không gian văn hóa Raglay với tiếng đàn chapi, mã la vang lên, chúng tôi càng thấm thía hơn trách nhiệm bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số. Âm thanh huyền diệu của mã la, chapi như tiếng lòng của núi non, thác nước, hòa cùng điệu múa uyển chuyển, những màn diễn tấu đầy tâm huyết của các nghệ nhân như tái hiện sinh hoạt thường ngày của đồng bào Raglay. Những nghệ nhân cao tuổi say sưa biểu diễn, người trẻ lặng lẽ học theo, tạo nên cuộc trao truyền đầy xúc động - tiếp nối mạch nguồn âm nhạc mà cha ông để lại.

Là học viên nhỏ tuổi nhất tham gia lớp học đánh mã la, em Ma Hy Thị Hảo My, học sinh lớp 9A, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Phan Đình Phùng (xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn) chia sẻ: Em thường được xem các bậc cao niên trong làng chơi mã la vào những dịp lễ hội và cũng quen thuộc với loại nhạc cụ này từ những lần như thế. Tuy nhiên, khi được nghệ nhân hướng dẫn trực tiếp, em cảm thấy rất phấn khởi.

Tại lớp học, em được học cách cầm mã la đúng, điều chỉnh lực tay để tạo ra tiếng ngân vang trong trẻo, di chuyển bước chân nhịp nhàng, uyển chuyển… Nhờ vậy, em không chỉ hiểu hơn về nhạc cụ truyền thống của dân tộc mình, mà còn tự tin tham gia biểu diễn trong các sự kiện tại trường.

Nghệ nhân ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận hướng dẫn bà con chế tác đàn Chapi 2
Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn hướng dẫn bà con chế tác đàn chapi


Bà con xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn học diễn tấu đánh mã la
Bà con xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn học diễn tấu đánh mã la

Là người trực tiếp hướng dẫn các học viên, đồng thời là một trong số ít người còn thuần thục chế tác và sử dụng các vật dụng, nhạc cụ truyền thống của đồng bào Raglay như đàn chapi, mã la, nỏ, gùi..., Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Âu (thôn Do, xã Ma Nới) chia sẻ: “Trước đây, nhạc cụ này ít người biết đến, nay được Nhà nước quan tâm, tôi ưng cái bụng lắm. Vui nhất là được tham gia truyền dạy lại cho bà con, nhất là thế hệ trẻ, để các em hiểu và góp phần bảo tồn nét văn hóa độc đáo của người Raglay”.

Dự án 6 thuộc Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 1 (2021-2025) đang được huyện Ninh Sơn triển khai hiệu quả với tổng kinh phí giải ngân hơn 1,5 tỷ đồng nhằm gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Raglay. Bên cạnh việc tổ chức các lớp truyền dạy cách sử dụng nhạc cụ dân tộc như mã la, chapi và chế tác đàn chapi, Phòng Văn hóa – Thông tin huyện còn sưu tầm, bố trí 4 bộ nhạc cụ mã la với tổng cộng 28 chiếc đặt tại các thôn trên địa bàn xã Ma Nới, phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa cộng đồng của bà con.

Một nghi lễ truyền thống quan trọng của đồng bào Raglay ở Ma Nới là Lễ cúng lúa mới - nghi thức tạ ơn thần linh, núi rừng, ông bà tổ tiên và cầu mong mùa màng bội thu, gia đình no ấm. Lễ thường diễn ra vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 dương lịch, sau khi lúa được thu hoạch xong. Nếu như trước đây cả 27 tộc họ trên địa bàn xã đều tổ chức lễ này, thì hiện nay chỉ còn 5 tộc họ còn duy trì nghi lễ hằng năm. Trước nguy cơ mai một, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ninh Sơn đã chủ động phục dựng và tái hiện Lễ cúng lúa mới, góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của người Raglay.

1Nghệ nhân ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận hướng dẫn bà con chế tác đàn Chapi 3.
Nghệ nhân Ưu tú Chamaléa Âu, thôn Do, xã Ma Nới hướng dẫn bà con chế tác đàn chapi

Ông Trần Văn Sinh, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ninh Sơn, cho biết: Hiện, đồng bào Raglay có hai lễ hội truyền thống tiêu biểu là Lễ cúng lúa mới và Lễ ăn mừng đầu lúa mới. Trong đó, Lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thường được tổ chức theo chu kỳ 5, 7 hoặc 10 năm một lần, tùy điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, dòng tộc.

Lễ cúng lúa mới diễn ra thường niên, vào cuối tháng 11, đầu tháng 12 dương lịch sau khi thu hoạch lúa, mang ý nghĩa tạ ơn thần linh, núi rừng, tổ tiên, cầu cho mùa màng bội thu, cuộc sống đủ đầy. Mới đây, huyện Ninh Sơn đã phục dựng lễ này tại tộc họ Cà Mau, thôn Tà Nôi, xã Ma Nới, trong khuôn khổ Dự án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch. Theo ông Sinh, việc phục dựng lễ cúng không chỉ góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống của người Raglay, mà còn giúp bà con nhận thức rõ hơn về tiềm năng khai thác văn hóa để phát triển du lịch, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.