Hòa mình giữa thiên nhiên và bản sắc văn hóa Raglay

Bản giao hưởng giữa thiên nhiên hoang sơ

Vườn Quốc gia Phước Bình nằm cách TP. Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 70km, sở hữu hệ sinh thái đa dạng với ba kiểu rừng đặc trưng, thảm thực vật phong phú, cùng nhiều loài động vật quý hiếm. Nơi đây còn được ví như “Đà Lạt thứ hai” của Ninh Thuận nhờ khí hậu mát mẻ quanh năm, sương mù nhẹ giăng vào những tháng cuối năm, tạo nên bức tranh thiên nhiên kỳ thú và lãng mạn.

Theo nguồn tin từ Phòng Khoa học và Hợp tác Quốc tế (Vườn Quốc gia Phước Bình), khảo sát mới nhất cho thấy, Vườn hiện có 1.338 loài thực vật; trong đó có 172 loài quý hiếm, 60 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và 58 loài được ghi trong Danh lục đỏ IUCN. Hệ động vật của Vườn đa dạng với 347 loài; trong đó có 110 loài quý hiếm, 64 loài được ghi tên trong Sách đỏ Việt Nam, 50 loài có tên trong Danh lục đỏ IUCN.

Đặc biệt, nơi đây có 4 loài thú đặc hữu Đông Dương đang được thế giới quan tâm gồm: Vượn má hung, chà vá chân đen, cầy vằn bắc và mang lớn. Vườn Quốc gia Phước Bình còn được công nhận là một trong 63 vùng chim, nơi có số lượng bò tót và nai nhiều nhất so với các vườn quốc gia, các khu bảo tồn trong hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam hiện nay.

Phát huy tiềm năng đó, chính quyền huyện Bác Ái đã định hướng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn rừng và gìn giữ bản sắc văn hóa. Ban Quản lý Vườn đã đưa vào khai thác nhiều loại hình du lịch, tour, tuyến hấp dẫn như: Tham quan, khám phá vườn thực vật, đập Gia Nhông, thác Đuôi Rồng, thác Đá Bàn, thác Ba Tầng; tham quan rừng nguyên sinh, chèo thuyền trên suối ngắm cảnh; đi bộ trong rừng quan sát một số loài linh trưởng, bướm và tìm hiểu nhiều cây thuốc, lan rừng quý hiếm; tham quan trang trại bò tót lai lớn nhất Việt Nam; tham gia tour “săn mây” chụp ảnh từ sáng sớm ở Phước Bình chìm trong màn sương huyền ảo và trải nghiệm văn hóa dân tộc Raglay qua lời kể, điệu múa, món ăn truyền thống và không gian nhà sàn.

Theo ông Nguyễn Công Vân, Giám đốc Vườn Quốc gia Phước Bình, đơn vị đã phối hợp với nhiều ngành chức năng và người dân xây dựng các tour du lịch có chiều sâu, từ dã ngoại khám phá thiên nhiên đến trải nghiệm văn hóa, lịch sử. Đặc biệt, Vườn Quốc gia Phước Bình đang tích cực quảng bá hình ảnh qua mạng xã hội, giới thiệu sản phẩm lưu niệm đặc trưng của người Raglay để tăng sức hút cho du khách.

Nếu như những năm 2019 trở về trước, mỗi năm xã Phước Bình chỉ đón khoảng trên 1.000 lượt du khách tới tham quan, trải nghiệm du lịch sinh thái, văn hóa thì từ năm 2020 trở về đây, mỗi năm, xã Phước Bình đón khoảng 5.000 - 8.000 lượt du khách, góp phần nâng thu nhập cho người dân, giữ gìn môi trường sinh thái và văn hóa bản địa.

Phát triển du lịch cộng đồng từ cách làm mới

Điểm nhấn của du lịch cộng đồng ở xã Phước Bình chính là sự vào cuộc của người dân Raglay chủ thể của không gian văn hóa bản địa nơi đây. Các hộ gia đình tận dụng lợi thế đất đai, khí hậu và tri thức bản địa để phát triển mô hình du lịch vườn gắn với homestay.

Ông Katơ Quỳnh, một trong những người tiên phong làm du lịch tại thôn Hành Rạc 2, chia sẻ: “Người Raglay nay không chỉ làm rẫy mà phải biết đón khách, làm hướng dẫn viên. Trái cây trong vườn không chỉ để bán mà còn phục vụ khách “hái tận tay, ăn tận gốc”, cùng với các món rau rừng, heo đen, ngủ nhà sàn...”.

Từ mô hình của ông Quỳnh, phong trào trồng cây ăn trái kết hợp du lịch lan rộng. Đến nay đã có trên 30 hộ dân Raglay xây dựng gần 50 nhà sàn gắn với vườn trái cây. Những con đường làng rợp hoa dẫn vào các “làng du lịch cộng đồng” của đồng bào Raglay… là minh chứng sống động cho cách làm sáng tạo mà hiệu quả.

Ba đội văn nghệ dân gian thường xuyên biểu diễn phục vụ du khách cũng là điểm nhấn níu chân người đến. Tiếng mã la - nhạc cụ tiêu biểu của người Raglay ngân vang bên bếp lửa, trong lễ hội hay giữa núi rừng hoang sơ, làm dậy lên tinh thần cộng đồng, niềm tự hào văn hóa của người bản địa.

Theo ông Nguyễn Khánh Bảo, Giám đốc Trung tâm Giáo dục và Dịch vụ môi trường rừng (Vườn Quốc gia Phước Bình), đây là hướng đi mang tính bền vững khi vừa bảo vệ rừng, bảo tồn văn hóa, vừa giúp người dân có thêm thu nhập và góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc trong phát triển kinh tế.

Du khách đến Phước Bình không chỉ ấn tượng bởi thiên nhiên mà còn bởi sự mến khách, bình dị của người Raglay. Chị Cao Thị Kiêm (TP. Hồ Chí Minh) cho biết, được hòa mình vào không gian xanh mát, trải nghiệm thu hoạch bưởi cùng bà con là cảm giác rất đặc biệt. Còn ông Phạm Tuấn Kiệt -Việt kiều Mỹ – lại yêu nét hoang sơ của núi rừng và khẳng định đây là điều mà du lịch quốc tế rất ưa chuộng.

Hiện, địa phương đang tiếp tục tập huấn, nâng cao kỹ năng làm du lịch cho người dân; liên kết với các đơn vị lữ hành để mở rộng thị trường. Phước Bình đang từng bước trở thành hình mẫu về phát triển du lịch cộng đồng vùng đồng bào dân tộc thiểu số - nơi du lịch không làm mất đi bản sắc mà trở thành động lực gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống.

Phát triển du lịch gắn với Dự án 6

Theo ông Nguyễn Long Biên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, bên cạnh nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học, tỉnh đang tập trung huy động nguồn lực từ Trung ương và địa phương để đầu tư nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học tại Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa và Vườn Quốc gia Phước Bình. Việc phát triển du lịch sinh thái được định hướng dựa trên khai thác điều kiện tự nhiên và văn hóa, góp phần bảo tồn và tôn tạo các giá trị tự nhiên, văn hóa địa phương. Đồng thời gắn kết nội dung của Dự án 6 về Bảo tồn các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc gắn với phát triển du lịch thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTs và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Để nâng cao sức hấp dẫn cho Vườn Quốc gia Phước Bình, UBND tỉnh Ninh Thuận đã phê duyệt Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí giai đoạn 2020–2030 với tổng vốn đầu tư dự kiến gần 1.000 tỷ đồng. Đề án tập trung phát triển đa dạng sản phẩm du lịch phục vụ nhu cầu nghỉ ngơi, trải nghiệm văn hóa bản địa, học tập và nghiên cứu khoa học.

Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, địa phương và doanh nghiệp để khảo sát, lập dự án kêu gọi đầu tư, phù hợp với phương án quản lý rừng bền vững đã được phê duyệt đến năm 2030. Đồng thời, Ban cũng triển khai đồng bộ các giải pháp bảo tồn hệ sinh thái và các loài quý hiếm, kết hợp xây dựng các chương trình hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm cho người dân vùng đệm, góp phần giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên, đúng theo định hướng phát triển bền vững trong các chương trình mục tiêu quốc gia của tỉnh.