Chức sắc Po Acar hành lễ tại thánh đường thôn Văn Lâm, xã Phước Nam, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh ThuậnLễ hội trên đền tháp
Trên đền tháp Champa vùng Nam Trung Bộ, người Chăm tổ chức Lễ hội Yuer Yang, Katê, Cambur và Peh Ba-mbeng Yang. Các lễ hội diễn ra trên tháp là nơi phô diễn các giá trị văn hóa phi vật thể của người Chăm.
Tiến trình của lễ hội bắt đầu từ các nghi lễ mở cửa tháp, tắm tượng thần, mặc y trang cho thần và dâng lễ vật. Người thực hành các nghi lễ là chức sắc Po Adhia, ông Kadhar, bà Pajau, ông Camanei và đông đảo người dân mang các sản vật địa phương do mình nuôi trồng, chế biến thành các món ăn ngon dâng cho thần linh.
Lễ hội trên đền tháp mang tính thiêng liêng hòa trong không khí của ngày hội tạo ấn tượng cho du khách sự lôi cuốn, hấp dẫn mỗi dịp lên tháp. Riêng tại đền tháp Po Dam tỉnh Bình Thuận tổ chức Lễ hội Yuer Yang, kết hợp với nhiều lễ hội khác như Rija Nagar, Rija Harei và Rija Praong mang đến một ngày hội âm nhạc linh thiêng.
Không khí sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng Chăm Bini ở thánh đườngLễ hội ở thánh đường (Sang magik/Masjid)
Trong tháng Ramâwan và Tuần lễ Suk Yeng, các thánh đường của người Chăm Bini vùng Nam Trung Bộ trở nên nhộn nhịp hơn ngày thường. Các gia đình chuẩn bị mua sắm các lễ vật, chế biến các món ăn truyền thống để dâng cơm cho các tu sĩ Acar đang thực hành chay tịnh trong thánh đường.
Vào tháng Ramâwan, sau khi đi tảo mộ, rước ông bà về cúng gia tiên, các tu sĩ Chăm Bini vào hành lễ trong thánh đường, trau dồi kinh kệ và chỉ được phép ăn uống khi mặt trời lặn. Hình ảnh những người phụ nữ Chăm đội mâm lễ vật đến thánh đường đi thành từng hàng lớp lớp trong chiếc khăn Brem duyên dáng.
Thánh đường là trung tâm sinh hoạt tôn giáo của cộng đồng Chăm Bini, nơi sinh hoạt hội hè của làng. Các hoạt động ca múa nhạc truyền thống của người Chăm được trình diễn trong khuôn viên thánh đường đón chào các sự kiện lớn như tháng Ramâwan và Tuần lễ Suk Yeng.
Ông Ka-ing múa hóa thân nữ thần Po Nai trong Lễ hội Rija NagarLễ hội cộng đồng
Lễ hội Rija Nagar là lễ hội mang tính cộng đồng diễn ra ở cả làng Chăm Bàlamôn (Chăm Ahiér) và Chăm Bini (Chăm Awal) nhằm mục đích tống ôn. Người chủ lễ là chức sắc ông Maduen, thực hiện việc thỉnh mời thần linh, vỗ trống baranâng hát các bài thánh ca kể về tiểu sử và công đức các vị thần. Song hành với ông Maduen là ông Ka-ing có vai trò như một vũ công múa dâng lễ.
Mỗi vị thần có tước vị, tính cách, trang phục khác nhau. Do đó, khi múa lễ, ông Ka-ing hóa trang, nhập vai và mang theo những đạo cụ khác nhau diễn tả về các đặc điểm, tính cách, phong thái các vị thần. Đánh nhạc cho ông Ka-ing múa, là một ban nhạc lễ, gồm có hai nghệ nhân đánh trống ginâng, một nghệ nhân thổi kèn saranai và một người đánh chiêng. Khi ông Ka-ing hóa thân vào vị thần nào thì ban nhạc tấu lên những bản nhạc dành riêng cho vị thần đó.
Người Chăm dâng lễ vật cúng trên đền tháp Po Klong GaraiKết thúc Lễ cúng Rija Nagar, những hình nhân làm bằng bột gạo (Salih) gồm có 1 nam và 1 nữ sẽ được đem đi thả trôi sông ra biển mang theo thông điệp và lời cầu nguyện của dân làng. Lễ hội Rija Nagar diễn ra trong thời điểm chuyển giao giữa mùa khô sang mùa mưa.
Đời sống người Chăm gắn liền với các hoạt động nông nghiệp với ruộng đồng từ nhiều đời nay. Do đó, lúc nào họ cũng khát khao cho khí trời thuận lòng người, cầu trời cho mưa, đất đai tươi tốt có được vụ mùa bội thu. Lễ hội Rija Nagar là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người Chăm kết hợp với nghệ thuật biểu diễn ca múa nhạc làm cho không khí của năm mới tràn đầy phấn khởi và vui vẻ.
Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa Chăm ở vùng Nam Trung Bộ làm cơ sở, động lực cho sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Góp phần nâng cao ý thức gìn giữ và bảo vệ di sản văn hóa trong cộng đồng, là hướng phát triển bền vững.
Đây cũng là tinh thần của Dự án 6 về bảo tồn các nét đẹp văn hóa của đồng bào các dân tộc để phát triển du lịch, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2030.
