Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn nghệ thuật trang trí trên Paning của người Chăm

Bá Minh Truyền - 14:49, 02/06/2025

Paning là một loại hình nghệ thuật trang trí rất quan trọng trong đời sống văn hóa tín ngưỡng của người Chăm. Họa tiết Paning xuất hiện trong các lễ hội Rija và đám tang với chức năng trang trí, ngăn cách một không gian riêng mang tính thiêng liêng. Nghệ thuật vẽ thủ công Paning làm tấm trướng trang trí trong các lễ tục có nguy cơ mai một theo thời gian. Do đó, vấn đề bảo tồn nghệ thuật vẽ Paning mang tính cấp bách.

Gia đình bà Sử Gia Trang ở Khu phố Bàu Trúc, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận trang trí Paning trong nghi lễ Patrip
Gia đình bà Sử Gia Trang ở khu phố Bàu Trúc, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận trang trí Paning trong nghi lễ Patrip

Những hoạt cảnh trên tấm trướng Paning

Bố cục họa tiết Paning gồm có 3 phần chính, được chia làm 3 mặt và phân khối thành 3 tầng không gian trang trí, miêu tả các hoạt động của lễ hội Rija, lễ hỏa táng và hoạt cảnh về đời sống lao động của người Chăm.

Mặt bên trái miêu tả hình ảnh 6 người phụ nữ Chăm đang đội mâm lễ vật đi cúng lễ, theo sau là 3 người đàn ông trên tay có cầm roi mây. Dựa trên họa tiết này, có thể dự đoán họ là những người đang đi tham gia lễ hội. Ở tầng thứ hai, có hai người phụ nữ đang phi ngựa rất khẩn trương, trên đầu có đội nón lá. Phía sau là hình ảnh một người phụ nữ đang đánh xe trâu bước theo, có mang theo cờ tam sắc, lộng che nắng và hai người phụ nữ tháp tùng, hộ tống đi cùng. Ở tầng thứ ba miêu tả các linh thú như con kỳ lân, con rồng, con chim phượng hoàng, con cọp và con ngựa. Bay trên bầu trời dẫn đầu là con chim và đi sau cùng là con rồng. Tất cả, cùng đi một hướng về không gian đang tổ chức lễ hội.

Các hoạt cảnh trong đời sống của người Chăm thể hiện trên tấm Paning. Ảnh_ Quản Trọng Tuân.
Các hoạt cảnh trong đời sống của người Chăm thể hiện trên tấm Paning. Ảnh: Quản Trọng Tuân

Mặt trung tâm (chính giữa) là hoạt cảnh về Lễ hội Rija đang múa lễ, bày trí các lễ vật và chân dung người đàn ông trong trang phục quan lại đại thần đang diện kiến buổi lễ. Xung quanh bà Rija đang múa có nhạc công đánh trống Ginang, nghệ nhân vỗ trống Baranâng, nghệ nhân thổ kèn Saranai, người thổi sáo trúc và người kéo đàn nhị mai rùa. Bà Rija sử dụng đạo cụ chiếc quạt giấy để múa lễ, hai người phụ nữ ngồi trên chiếc ngai vàng thưởng thức buổi biểu diễn. Ở tầng trên cùng là ba quan lại có bộ râu dài qua ngực đang ngồi trong một ngôi đền, đầu đội mũ mão, mặc long bào và chân mang hia. Ở bên ngoài, có hai người đàn ông đang mang đồ ăn và thức uống đến phục vụ.

Mặt bên phải diễn tả hoạt cảnh một người đàn ông đang đánh xe trâu, đi theo phía sau có ba người đàn ông, tay cầm chiếc khăn tay, roi mây và giỏ chiết đan tre đựng đồ dùng cúng lễ. Mọi người cùng hướng về phía bà Rija đang múa lễ. Căn cứ vào hoạt cảnh có thể dự đoán họ đang đi tham gia hành lễ Rija. Ở tầng thứ hai, có ba người phụ nữ đang cưỡi ngựa đi trước, hai người đàn ông đang khiêng chiếc kiệu, ở hai bên chiếc kiệu có hai người phụ nữ cầm lộng che. Ở tầng trên cùng có con cọp đi dẫn đường, con ngựa đang cưỡi con voi, đi theo sau là con trâu đang cưỡi con kỳ lân. Con rồng bay lên cao mang theo lá cờ đi đầu cùng hướng về không gian tổ chức lễ hội.

Tấm trướng Paning sử dụng trong nghi lễ Rija
Tấm trướng Paning sử dụng trong nghi lễ Rija

Đặc điểm của nghệ thuật trang trí Paning

Các tấm Paning được vẽ trên chất liệu nền vải màu trắng hình chữ nhật, sau đó được may thêm đường viền trang trí màu đỏ, màu vàng hoặc màu xanh tùy theo dòng tộc, sở thích của người dùng. Màu mực chủ đạo là đen, nâu, vàng, xanh, trắng và đỏ. Những ý tưởng phổ biến được miêu tả trên tấm trướng Paning là các hoạt cảnh trong đời sống, Lễ hội Rija và lễ hỏa táng của người Chăm. Hoạt cảnh thường xuất hiện trên Paning là chiếc xe trâu, một loại phương tiện vận chuyển nông sản và đi lại rất phổ biến trong cộng người Chăm. Hình ảnh các con vật như kỳ lân, phượng hoàng, rồng, cọp, ngựa, voi, con nai và con bò. Các con vật được xây dựng, thiết kế theo một bố cục phân tầng thể hiện vị trí, vai trò quan trọng của chủ nhân cưỡi linh thú đến tham gia lễ hội.

Chức năng của Paning dùng để trang trí, tạo vách ngăn làm không gian thiêng. Tấm Paning sử dụng treo trong lễ hỏa táng miêu tả chi tiết về nhà hỏa táng, chân dung các thầy Basaih và nhà Kut. Còn Paning dùng trong lễ Rija thường có họa tiết bà Rija tay đang cầm chiếc quạt giấy múa lễ, miêu tả bà Rija ngồi trên xích đu tái diễn hoạt cảnh đưa đu trong nghi lễ Rija Praong. Ngoài ra, hình ảnh các mâm cỗ bồng (Thong Hala) được trang trí bằng những lá trầu xếp tầng, thắp sáng bằng sáp ong là chi tiết, dấu hiệu dễ dàng nhận biết tấm Paning dùng trong nghi lễ Rija.

Tranh vẽ Paning sử dụng trong lễ hỏa táng
Tranh vẽ Paning sử dụng trong lễ hỏa táng

Nghệ nhân vẽ tấm trướng Paning là những người có năng khiếu về mỹ thuật, hội họa, không bắt buộc phải gia nhập vào môn phái ông Maduen hay ông Basaih. Do đó, các nghệ nhân dân gian sinh hoạt bình thường được tự do sáng tác các tác phẩm nghệ thuật để phục vụ trang trí trong các nghi lễ. Các tác phẩm nghệ thuật vẽ trên Paning phản ánh bức tranh hiện thực, sinh động, khắc họa các chân dung về đời sống sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, tôn giáo một cách chấm phá, cô động nhưng vẫn chuyển tải đầy đủ các quan niệm về nhân sinh quan và vũ trụ luận của người Chăm.

Giải pháp bảo tồn nghệ thuật vẽ tranh Paning

Nghệ nhân hoạt động trong loại hình nghệ thuật vẽ trang trí tấm trướng Paning đã ít và ngày càng khó tìm kiếm người nối tiếp, kế thừa kỹ thuật vẽ tranh dân gian. Do đó, cần có kế hoạch điều tra, thống kê các nghệ nhân còn hoạt động nghề vẽ tranh trang trí. Từ đó, có cơ sở vận động nghệ nhân truyền dạy lại kỹ thuật vẽ tranh cho các đối tượng là chức sắc Basaih, ông Maduen và các thế trẻ có năng khiếu hội họa nhằm mục đích bảo tồn nghệ thuật vẽ tranh thủ công dân gian.

Tranh vẽ Paning đang trưng bày phục vụ nghiên cứu và tham quan tại Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Chăm Ninh Thuận
Tranh vẽ Paning đang trưng bày phục vụ nghiên cứu và tham quan tại Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Chăm Ninh Thuận

Khuyến khích các nghệ nhân trình diễn kỹ thuật vẽ tranh Paning trong các sự kiện văn hóa, lễ hội để giáo dục, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của tranh dân gian trong văn hóa, nghi lễ tín ngưỡng và tôn giáo. Bên cạnh đó, xây dựng chính sách hỗ trợ các nghệ nhân đang bảo tồn nghệ thuật vẽ tranh Paning. Các cơ quan, ban, ngành chức năng có sự quan tâm xây dựng hồ sơ công nhận nghệ nhân dân gian cho các nghệ nhân đang thực hành nghệ thuật vẽ tranh trang trí.

Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn giáo và Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Ninh Thuận sớm xây dựng các đề án nghiên cứu, sưu tầm Paning hướng đến phục chế, sao chép phục vụ trong lễ nghi để đảm bảo tính mỹ thuật và quy chuẩn của tín ngưỡng, tôn giáo. Qua đó, loại bỏ những tấm trướng Paning không phù hợp với thuần phong mỹ tục của người Chăm.

Đặc biệt, có thể lồng ghép nội dung bảo tồn tranh Paning vào Dự án 6 thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Thông qua Dự án này, các địa phương có thể xây dựng mô hình bảo tồn nghệ thuật Paning, góp phần tôn vinh các giá trị bản sắc văn hóa dân tộc, lan tỏa những nét đặc sắc và tiêu biểu về thế giới quan của người Chăm qua nghệ thuật hội họa. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.