Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những bài chiêng cổ của người Xơ Đăng ở Sa Loong

PV - 15:10, 22/07/2020

Giống như các cộng đồng DTTS khác trên địa bàn tỉnh, người Xơ Đăng ở làng Giang Lố 1 (xã Sa Loong, huyện Ngọc Hồi) cũng có những bài chiêng cổ đặc trưng của dân tộc Xơ Đăng ở đây. Đó là những “báu vật” được cha ông của họ sáng tác ra từ khi mới lập làng, diễn tả lại đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất và tình cảm của dân làng. Những bài chiêng quý đó được các thế hệ trong làng gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ trẻ hôm nay.

Già làng A Luông (bên trái) cùng các thành viên trong đội cồng chiêng biểu diễn bài "Mừng giải phóng đất nước". Ảnh: ĐT
Già làng A Luông (bên trái) cùng các thành viên trong đội cồng chiêng biểu diễn bài "Mừng giải phóng đất nước". Ảnh: ĐT

Dưới cái nắng oi ả của tiết trời tháng 3, tôi trở lại làng Giang Lố 1 sau gần 4 năm. Ngôi làng nằm ngay trung tâm xã Sa Loong nay đã thay đổi nhiều. Những ngôi nhà mới mọc lên, đường sá khang trang sạch đẹp hơn.

Do có hẹn trước, những thành viên trong đội cồng chiêng của làng đã ngồi đợi tôi trong nhà rông. Biết tôi về làng tìm hiểu về những bài chiêng cổ, ai cũng niềm nở bắt tay chào đón. Hầu hết là những bậc cao niên trong làng, gồm già làng A Luông (77 tuổi), ông A Lam (95 tuổi), ông A Jú (70 tuổi), ông A Trung (65 tuổi), thôn trưởng A Duẩn, nguyên già làng A Lôn và các thành viên khác trong đội cồng chiêng.

Sau khi chào hỏi nhau, do biết trước được mục đích của tôi nên già làng A Luông vui vẻ vào việc ngay.

Già làng A Luông cho biết, làng Giang Lố 1 có rất nhiều bài chiêng nhưng trong đó có 8 bài chiêng cổ. Già làng A Luông không rõ những bài chiêng cổ có từ bao giờ, nhưng ông chắc chắn một điều rằng, có những bài chiêng có “tuổi đời” lớn hơn cả tuổi của ông và của những người lớn tuổi trong làng hiện nay. Thậm chí lúc còn nhỏ, ông còn nghe cha của mình kể lại rằng, một số bài chiêng có từ thế hệ ông nội của ông, tức lúc làng mới thành lập.

Đó là những bài chiêng cổ như Kôn Chêm Jil (Con chim mũi nhọn), Ong Na (1 cô gái yêu 3 chàng trai), A Trở Ta Đăm Brớc Đang Ka Ché (Những chàng trai, cô gái đi kiếm rau rừng), A Trở Ta Đăm Brớc Đang Măng Ché (Những chàng trai, cô gái đi kiếm măng rừng); hay những bài chiêng được sáng tác cách đây hàng chục năm như: Pơ Hlang Rup Chu (người Pháp bắt trộm heo), Bín Xeang Jơ Nai Tơ Ne Đeak (Mừng giải phóng đất nước), Xo Khak Đại Hội Jơ Nai (Mừng đại hội thành công)…

“Tất cả các bài chiêng này đều được sáng tác dựa trên những câu chuyện có thật xảy ra ở làng và có ý nghĩa giáo dục, phê phán, bày tỏ sự vui mừng… thông qua các giai điệu cồng chiêng”, già làng A Luông chia sẻ.

Tôi tò mò hỏi về hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa cụ thể của các bài chiêng thì được già làng A Luông cùng các thành viên khác trong đội cồng chiêng của làng cho hay, bài “1 cô gái yêu 3 chàng trai” dựa trên câu chuyện về một cô gái xinh đẹp trong làng được 3 chàng trai khôi ngô tuấn tú theo đuổi. Một ngày nọ cô báo với gia đình rằng mình có thai và 3 chàng trai này đều không nhận đứa con trong bụng của cô gái. Cô gái rất buồn nên già làng lúc bấy giờ phải triệu tập toàn thể dân làng, 3 chàng trai và cô gái đến nhà rông để giải quyết. Cuối cùng cũng có 1 chàng trai đồng ý lấy cô gái làm vợ và chăm sóc cho đứa trẻ khi ra đời. 2 chàng trai còn lại bị phạt bằng cách mổ heo và bò để tạ lỗi dân làng theo tập tục. Câu chuyện này được sáng tác thành bài chiêng và được biểu diễn trong các lễ hội của làng nhằm mục đích giáo dục về trách nhiệm và sự chung thủy trong tình yêu cho các thế hệ thanh niên trong làng.

Bài chiêng “Những chàng trai cô gái đi kiếm rau rừng” thì dựa trên câu chuyện ngày xưa, khi những chàng trai và cô gái được cha mẹ của họ giao nhiệm vụ vào rừng kiếm rau để cải thiện bữa ăn mỗi ngày. Mọi người cùng vào rừng kiếm rau nên nảy sinh tình cảm và sau này se duyên thành nhiều cặp vợ chồng. Bài chiêng được sáng tác để lưu giữ nét đẹp trong đời sống và giải thích quá trình hình thành nên các gia đình trong làng.

Đội cồng chiêng làng Giang Lố 1 đang biểu diễn các bài chiêng cổ. Ảnh: ĐT
Đội cồng chiêng làng Giang Lố 1 đang biểu diễn các bài chiêng cổ. Ảnh: ĐT

Bài chiêng “Những chàng trai cô gái đi kiếm măng rừng” thì lại dựa trên câu chuyện về việc bảo vệ của chàng trai đối với cô gái mà họ yêu thương. Ngày xưa, khi xung quanh làng còn rừng rậm và nhiều thú dữ, mỗi lần các cô gái vào rừng kiếm măng, các chàng trai yêu thương của họ đều đeo nỏ, cầm giáo đi cùng để bảo vệ. Bài chiêng được sáng tác nhằm kể lại quá trình băng rừng, chiến đấu với thú dữ của các chàng trai và giáo dục cho các thế hệ mai sau về trách nhiệm trong tình yêu đối với cô gái của mình.

Bài chiêng “Người Pháp bắt heo” thì dựa trên câu chuyện vào thời Pháp thuộc, dân làng hay bị người Pháp cầm súng đe dọa lấy hết lương thực và bắt heo. Vì dân làng bị thực dân Pháp đàn áp và chịu nhiều đau khổ nên bài chiêng được sáng tác nhằm giãi bày sự căm giận, phẫn nộ của dân làng đối với thực dân Pháp xâm lược đất nước ta, vơ vét của cải của nhân dân ta.

Bài chiêng “Mừng giải phóng đất nước” được sáng tác ngay sau ngày 30/04/1975. Khi ấy, toàn thể người dân trong làng đều vui mừng, không khí rộn ràng, hạnh phúc xuất hiện ở khắp mọi nơi. Bài chiêng ra đời để bày tỏ lòng biết ơn với Đảng, Nhà nước đã lãnh đạo đấu tranh giải phóng đất nước và thể hiện tâm trạng phấn khởi , vui mừng của người dân trong làng.

Sau khi chia sẻ về lịch sử ra đời cũng như ý nghĩa của các bài chiêng cổ, già làng A Luông cùng mọi người đứng dậy biểu diễn những bài chiêng này cho chúng tôi xem. “Cũng giống như các bài chiêng khác, những bài chiêng cổ được biểu diễn bởi đội chiêng gồm 8, 10 hoặc 12 người và luôn có 1 người đánh chiêng Goong (chiêng lớn nhất trong bộ chiêng), 1 người đánh trống và 2 người đánh xoè. Các bài chiêng đều có lời. Với bài tâm trạng vui, nhịp chiêng nhanh, các thành viên trong đội vừa đánh vừa di chuyển theo vòng tròn ngược chiều kim đồng hồ. Với bài chiêng diễn tả tâm trạng buồn thì ngược lại”, già làng A Luông nói.

Tâm trí tôi cuốn theo giọng hát ngân nga của ông A Jú cùng âm thanh cồng chiêng trong bài hát “Con chim mũi nhọn”: Chàng trai với cô nàng cùng nhau vui mừng. Vào mùa khô tháng 12 lúa đầy kho, chỉ chờ ngày phát. Cùng nhau vui chơi, tình yêu xinh đẹp cười tươi lạnh. Cùng với mọi người chung vui ngày mừng lúa mang gùi đem về kho, bụng no ấm và hạnh phúc. Anh đi, anh sẽ trở lại với em, cả buôn làng và hàng xóm. Đảng, Nhà nước đã soi sáng, ánh sáng tuyệt vời. Rồi mọi người cùng chung vui nhảy múa.

Biểu diễn xong, già làng A Luông “bật mí” với tôi rằng ông vừa mới sáng tác 2 bài chiêng mới, cũng dựa trên câu chuyện có thật ở làng, nội dung phê phán việc uống rượu say của người đàn ông và việc ngoại tình của người phụ nữ trong gia đình. Ông vui mừng tâm sự rằng, đội cồng chiêng sắp hoàn thành việc truyền dạy lại các bài chiêng cổ cho thế hệ trẻ trong làng. “Thế hệ trẻ trong làng chịu khó học và đánh cồng chiêng lắm”, già làng A Luông phấn khởi nói trước khi chào tạm biệt tôi.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Nhiều hoạt động sôi nổi chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam

Nhiều hoạt động sôi nổi chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam

Thiết thực chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam và Kỷ niệm 79 năm ngày Bác Hồ gửi thư cho Đại hội các DTTS miền Nam (19/4/1946 - 19/4/2025), sáng 19/4, Làng Văn hóa Du lịch các Dân tộc Việt Nam đã tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ sôi nổi, ý nghĩa, thiết thực. Các hoạt động đã thu hút đông đảo du khách đến thăm quan, du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung dự Lễ khánh thành Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Đồng Nai

Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung dự Lễ khánh thành Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Đồng Nai

Ngày 19/4, UBND tỉnh Đồng Nai tổ chức Lễ khánh thành công trình cải tạo, nâng cấp hoàn chỉnh Trường phổ thông Dân tộc nội trú tỉnh Đồng Nai tại xã Trung Hòa (huyện Trảng Bom). Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung đã đến dự và phát biểu tại buổi lễ.
Pháo hoa thắp sáng bầu trời TP. Hồ Chí Minh, chào mừng kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Pháo hoa thắp sáng bầu trời TP. Hồ Chí Minh, chào mừng kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tin tức - Tào Đạt - 23:21, 19/04/2025
Tối 19/4, tại công viên bờ sông Sài Gòn, TP. Thủ Đức (TP. Hồ Chí Minh) đã diễn ra màn bắn pháo hoa tầm cao chào mừng kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025). Sự kiện thu hút hàng nghìn người dân và du khách.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc dự lễ bàn giao nhà cho hộ nghèo ở thị xã Ninh Hòa

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc dự lễ bàn giao nhà cho hộ nghèo ở thị xã Ninh Hòa

Thời sự - T.Nhân-H.Trường - 22:23, 19/04/2025
Ngày 19/4, UBND thị xã Ninh Hòa (Khánh Hoà) tổ chức lễ bàn giao nhà ở theo Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh. Đến dự có Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc và các ông: Nghiêm Xuân Thành, Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa; Nguyễn Tấn Tuân, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, Bí thư Đảng ủy UBND tỉnh; bà Trần Thu Mai, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam tỉnh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy các cơ quan Đảng tỉnh.
Quảng Ngãi dự kiến còn 55 đơn vị hành chính cấp xã và đặc khu Lý Sơn

Quảng Ngãi dự kiến còn 55 đơn vị hành chính cấp xã và đặc khu Lý Sơn

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 22:18, 19/04/2025
Theo Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi để lấy ý kiến cử tri vào ngày 20/4 tới, toàn tỉnh sẽ có 56 đơn vị hành chính cấp xã (gồm 49 xã, 6 phường và 1 đặc khu Lý Sơn), đạt tỷ lệ 32,35%.
Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang họp bàn xây dựng phương án hợp nhất hai đơn vị

Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang họp bàn xây dựng phương án hợp nhất hai đơn vị

Tin tức - Vũ Mừng - 18:47, 19/04/2025
Ngày 19/4, tại thành phố Hà Giang, Sở Dân tộc và Tôn giáo hai tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang đã có buổi làm việc nhằm xây dựng phương án hợp nhất hai đơn vị. Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Tuyên Quang Ma Quang Hiếu; Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Hà Giang Chu Thị Ngọc Diệp đồng chủ trì buổi làm việc.
Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân thăm, làm việc tại huyện biên giới Giang Thành tỉnh Kiên Giang

Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân thăm, làm việc tại huyện biên giới Giang Thành tỉnh Kiên Giang

Tin tức - Như Văn - 18:27, 19/04/2025
Ngày 19/4, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân dẫn đầu Đoàn công tác của Chủ tịch nước đến thăm, làm việc tại huyện biên giới Giang Thành và Trung đoàn Bộ binh 20, thuộc Sư đoàn 330 (Quân khu 9) đóng trên địa bàn tỉnh Kiên Giang. Tiếp và làm việc với Đoàn công tác có ông Nguyễn Tiến Hải - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Kiên Giang; Trung tướng Nguyễn Xuân Dắt - Tư lệnh Quân khu 9; cùng đại diện lãnh đạo tỉnh Kiên Giang, thành phố Hà Tiên và huyện Giang Thành.
Có một địa đạo ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh

Có một địa đạo ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 19/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Có một địa đạo ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh. Nhà thờ Chính tòa Hải Phòng. Lễ cúng vào nhà mới của người Hrê. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Có một địa đạo ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh

Có một địa đạo ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh

Media - BDT - 16:46, 19/04/2025
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 19/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Có một địa đạo ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh. Nhà thờ Chính tòa Hải Phòng. Lễ cúng vào nhà mới của người Hrê. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Thông xe kỹ thuật cao tốc Bắc - Nam đoạn Bùng - Vạn Ninh

Thông xe kỹ thuật cao tốc Bắc - Nam đoạn Bùng - Vạn Ninh

Tin tức - Khánh Ngân - 16:42, 19/04/2025
Ngày 19/4, Bộ Xây dựng phối hợp với UBND tỉnh Quảng Bình tổ chức Lễ thông xe kỹ thuật dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Bùng - Vạn Ninh.
Xây dựng lòng yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc từ lớp học

Xây dựng lòng yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc từ lớp học

Giáo dục - Mỹ Dung - 16:35, 19/04/2025
Quảng Ninh là một trong những địa phương đi đầu trong cả nước đưa nội dung giáo dục địa phương vào giảng dạy tại các trường học trên địa bàn. Không chỉ đơn thuần là việc bổ sung thông tin, kiến thức, đây còn là bước đi mang tính chiến lược nhằm khơi dậy lòng yêu quê hương, gắn bó với quê hương, hun đúc niềm tự hào dân tộc của thế hệ trẻ.
Hồ Thầu yên ả ...

Hồ Thầu yên ả ...

Phóng sự - Vũ Mừng - 16:31, 19/04/2025
Mới đây về công tác tại Hoàng Su Phì, huyện biên giới phía Tây của tỉnh Hà Giang, tìm lên thăm mảnh đất Hồ Thầu nằm cách huyện lỵ hơn 30 cây số. Suốt chặng đường, sau mỗi khúc cua, núi xanh lơ xếp nếp lớp lớp sương giăng sớm càng tô thêm cho sự hùng vĩ và huyền ảo nơi đây. Lần đầu tiên được về vùng đất còn nhiều gian khó dưới lưng chừng đỉnh Chiêu Lầu Thi sương giăng ấy, thấy lòng dâng lên thật nhiều cảm xúc...
Giải quyết tồn đọng ở các dự án thủy điện tại Nghệ An: Lên mốc thời gian cụ thể

Giải quyết tồn đọng ở các dự án thủy điện tại Nghệ An: Lên mốc thời gian cụ thể

Xã hội - An Yên - 16:28, 19/04/2025
Tháng 7 tới đây, cấp huyện sẽ xóa bỏ theo phương án sắp xếp, tinh gọn bộ máy. Thời gian đếm ngược ngày một rút ngắn nhưng bao vấn đề nổi cộm, tồn đọng tại các dự án thủy điện ở Nghệ An vẫn đang hiện hữu. Vì vậy, xử lý những tồn đọng này cần phải rốt ráo thực hiện, không thể chần chừ thêm.