Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những bài chiêng cổ của người Xơ Đăng ở Sa Loong

PV - 15:10, 22/07/2020

Giống như các cộng đồng DTTS khác trên địa bàn tỉnh, người Xơ Đăng ở làng Giang Lố 1 (xã Sa Loong, huyện Ngọc Hồi) cũng có những bài chiêng cổ đặc trưng của dân tộc Xơ Đăng ở đây. Đó là những “báu vật” được cha ông của họ sáng tác ra từ khi mới lập làng, diễn tả lại đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất và tình cảm của dân làng. Những bài chiêng quý đó được các thế hệ trong làng gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ trẻ hôm nay.

Già làng A Luông (bên trái) cùng các thành viên trong đội cồng chiêng biểu diễn bài "Mừng giải phóng đất nước". Ảnh: ĐT
Già làng A Luông (bên trái) cùng các thành viên trong đội cồng chiêng biểu diễn bài "Mừng giải phóng đất nước". Ảnh: ĐT

Dưới cái nắng oi ả của tiết trời tháng 3, tôi trở lại làng Giang Lố 1 sau gần 4 năm. Ngôi làng nằm ngay trung tâm xã Sa Loong nay đã thay đổi nhiều. Những ngôi nhà mới mọc lên, đường sá khang trang sạch đẹp hơn.

Do có hẹn trước, những thành viên trong đội cồng chiêng của làng đã ngồi đợi tôi trong nhà rông. Biết tôi về làng tìm hiểu về những bài chiêng cổ, ai cũng niềm nở bắt tay chào đón. Hầu hết là những bậc cao niên trong làng, gồm già làng A Luông (77 tuổi), ông A Lam (95 tuổi), ông A Jú (70 tuổi), ông A Trung (65 tuổi), thôn trưởng A Duẩn, nguyên già làng A Lôn và các thành viên khác trong đội cồng chiêng.

Sau khi chào hỏi nhau, do biết trước được mục đích của tôi nên già làng A Luông vui vẻ vào việc ngay.

Già làng A Luông cho biết, làng Giang Lố 1 có rất nhiều bài chiêng nhưng trong đó có 8 bài chiêng cổ. Già làng A Luông không rõ những bài chiêng cổ có từ bao giờ, nhưng ông chắc chắn một điều rằng, có những bài chiêng có “tuổi đời” lớn hơn cả tuổi của ông và của những người lớn tuổi trong làng hiện nay. Thậm chí lúc còn nhỏ, ông còn nghe cha của mình kể lại rằng, một số bài chiêng có từ thế hệ ông nội của ông, tức lúc làng mới thành lập.

Đó là những bài chiêng cổ như Kôn Chêm Jil (Con chim mũi nhọn), Ong Na (1 cô gái yêu 3 chàng trai), A Trở Ta Đăm Brớc Đang Ka Ché (Những chàng trai, cô gái đi kiếm rau rừng), A Trở Ta Đăm Brớc Đang Măng Ché (Những chàng trai, cô gái đi kiếm măng rừng); hay những bài chiêng được sáng tác cách đây hàng chục năm như: Pơ Hlang Rup Chu (người Pháp bắt trộm heo), Bín Xeang Jơ Nai Tơ Ne Đeak (Mừng giải phóng đất nước), Xo Khak Đại Hội Jơ Nai (Mừng đại hội thành công)…

“Tất cả các bài chiêng này đều được sáng tác dựa trên những câu chuyện có thật xảy ra ở làng và có ý nghĩa giáo dục, phê phán, bày tỏ sự vui mừng… thông qua các giai điệu cồng chiêng”, già làng A Luông chia sẻ.

Tôi tò mò hỏi về hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa cụ thể của các bài chiêng thì được già làng A Luông cùng các thành viên khác trong đội cồng chiêng của làng cho hay, bài “1 cô gái yêu 3 chàng trai” dựa trên câu chuyện về một cô gái xinh đẹp trong làng được 3 chàng trai khôi ngô tuấn tú theo đuổi. Một ngày nọ cô báo với gia đình rằng mình có thai và 3 chàng trai này đều không nhận đứa con trong bụng của cô gái. Cô gái rất buồn nên già làng lúc bấy giờ phải triệu tập toàn thể dân làng, 3 chàng trai và cô gái đến nhà rông để giải quyết. Cuối cùng cũng có 1 chàng trai đồng ý lấy cô gái làm vợ và chăm sóc cho đứa trẻ khi ra đời. 2 chàng trai còn lại bị phạt bằng cách mổ heo và bò để tạ lỗi dân làng theo tập tục. Câu chuyện này được sáng tác thành bài chiêng và được biểu diễn trong các lễ hội của làng nhằm mục đích giáo dục về trách nhiệm và sự chung thủy trong tình yêu cho các thế hệ thanh niên trong làng.

Bài chiêng “Những chàng trai cô gái đi kiếm rau rừng” thì dựa trên câu chuyện ngày xưa, khi những chàng trai và cô gái được cha mẹ của họ giao nhiệm vụ vào rừng kiếm rau để cải thiện bữa ăn mỗi ngày. Mọi người cùng vào rừng kiếm rau nên nảy sinh tình cảm và sau này se duyên thành nhiều cặp vợ chồng. Bài chiêng được sáng tác để lưu giữ nét đẹp trong đời sống và giải thích quá trình hình thành nên các gia đình trong làng.

Đội cồng chiêng làng Giang Lố 1 đang biểu diễn các bài chiêng cổ. Ảnh: ĐT
Đội cồng chiêng làng Giang Lố 1 đang biểu diễn các bài chiêng cổ. Ảnh: ĐT

Bài chiêng “Những chàng trai cô gái đi kiếm măng rừng” thì lại dựa trên câu chuyện về việc bảo vệ của chàng trai đối với cô gái mà họ yêu thương. Ngày xưa, khi xung quanh làng còn rừng rậm và nhiều thú dữ, mỗi lần các cô gái vào rừng kiếm măng, các chàng trai yêu thương của họ đều đeo nỏ, cầm giáo đi cùng để bảo vệ. Bài chiêng được sáng tác nhằm kể lại quá trình băng rừng, chiến đấu với thú dữ của các chàng trai và giáo dục cho các thế hệ mai sau về trách nhiệm trong tình yêu đối với cô gái của mình.

Bài chiêng “Người Pháp bắt heo” thì dựa trên câu chuyện vào thời Pháp thuộc, dân làng hay bị người Pháp cầm súng đe dọa lấy hết lương thực và bắt heo. Vì dân làng bị thực dân Pháp đàn áp và chịu nhiều đau khổ nên bài chiêng được sáng tác nhằm giãi bày sự căm giận, phẫn nộ của dân làng đối với thực dân Pháp xâm lược đất nước ta, vơ vét của cải của nhân dân ta.

Bài chiêng “Mừng giải phóng đất nước” được sáng tác ngay sau ngày 30/04/1975. Khi ấy, toàn thể người dân trong làng đều vui mừng, không khí rộn ràng, hạnh phúc xuất hiện ở khắp mọi nơi. Bài chiêng ra đời để bày tỏ lòng biết ơn với Đảng, Nhà nước đã lãnh đạo đấu tranh giải phóng đất nước và thể hiện tâm trạng phấn khởi , vui mừng của người dân trong làng.

Sau khi chia sẻ về lịch sử ra đời cũng như ý nghĩa của các bài chiêng cổ, già làng A Luông cùng mọi người đứng dậy biểu diễn những bài chiêng này cho chúng tôi xem. “Cũng giống như các bài chiêng khác, những bài chiêng cổ được biểu diễn bởi đội chiêng gồm 8, 10 hoặc 12 người và luôn có 1 người đánh chiêng Goong (chiêng lớn nhất trong bộ chiêng), 1 người đánh trống và 2 người đánh xoè. Các bài chiêng đều có lời. Với bài tâm trạng vui, nhịp chiêng nhanh, các thành viên trong đội vừa đánh vừa di chuyển theo vòng tròn ngược chiều kim đồng hồ. Với bài chiêng diễn tả tâm trạng buồn thì ngược lại”, già làng A Luông nói.

Tâm trí tôi cuốn theo giọng hát ngân nga của ông A Jú cùng âm thanh cồng chiêng trong bài hát “Con chim mũi nhọn”: Chàng trai với cô nàng cùng nhau vui mừng. Vào mùa khô tháng 12 lúa đầy kho, chỉ chờ ngày phát. Cùng nhau vui chơi, tình yêu xinh đẹp cười tươi lạnh. Cùng với mọi người chung vui ngày mừng lúa mang gùi đem về kho, bụng no ấm và hạnh phúc. Anh đi, anh sẽ trở lại với em, cả buôn làng và hàng xóm. Đảng, Nhà nước đã soi sáng, ánh sáng tuyệt vời. Rồi mọi người cùng chung vui nhảy múa.

Biểu diễn xong, già làng A Luông “bật mí” với tôi rằng ông vừa mới sáng tác 2 bài chiêng mới, cũng dựa trên câu chuyện có thật ở làng, nội dung phê phán việc uống rượu say của người đàn ông và việc ngoại tình của người phụ nữ trong gia đình. Ông vui mừng tâm sự rằng, đội cồng chiêng sắp hoàn thành việc truyền dạy lại các bài chiêng cổ cho thế hệ trẻ trong làng. “Thế hệ trẻ trong làng chịu khó học và đánh cồng chiêng lắm”, già làng A Luông phấn khởi nói trước khi chào tạm biệt tôi.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Tối 16/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái đã diễn ra Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Đêm hội Raglay”. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Chương trình có sự tham gia biểu diễn của trên 200 nghệ nhân, diễn viên đến từ các xã trên địa bàn huyện và diễn viên Trung tâm Văn hóa- Nghệ thuật tỉnh. Đến dự có ông Phạm Văn Hậu, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy- Chủ tịch HĐND tỉnh; lãnh đạo các sở ngành và đông đảo người dân địa phương.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bí thư Chi bộ Sán Chỉ học và làm theo Bác từ những việc giản dị nhất

Bí thư Chi bộ Sán Chỉ học và làm theo Bác từ những việc giản dị nhất

Gương sáng - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Miệt mài, trách nhiệm với công việc từng ngày, Bí thư Chi bộ thôn Tân Tiến, xã Tân Bình, huyện Đầm Hà (Quảng Ninh) Nịnh Văn Toàn chọn cách gần dân để lắng nghe, tìm hiểu nguyện vọng của người dân để cùng chi bộ có giải pháp phù hợp và làm trước, làm thật. Bao năm qua, ở đâu có việc chung, ở đó có bóng dáng ông Toàn lặn lội. Gần 60 tuổi đời, ông vẫn giữ vững ngọn lửa nhiệt huyết của người cán bộ cơ sở – một tấm gương sáng về học và làm theo Bác bằng những hành động giản dị mà thiết thực.
Đồng bào Vân Kiều học tập Bác Hồ bằng những việc làm thiết thực

Đồng bào Vân Kiều học tập Bác Hồ bằng những việc làm thiết thực

Thời sự - Phạm Tiến - 1 giờ trước
Cho hàng xóm mượn đất canh tác, chia sẻ kinh nghiệm sản xuất, giúp nhau vốn để thoát nghèo, hiến đất để xây trường học…, là cách mà bà con Vân Kiều ở nhiều địa bàn vùng miền núi Quảng Trị học tập và làm theo Bác Hồ. Bằng những hành động cụ thể và lan tỏa tinh thần đoàn kết tương trợ lẫn nhau, đồng bào Vân Kiều đã xây dựng bản làng ngày càng giàu đẹp như sinh thời Bác Hồ hằng mong ước.
Đề án hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp ở Lạng Sơn: Thêm nguồn lực giúp hội viên làm giàu

Đề án hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp ở Lạng Sơn: Thêm nguồn lực giúp hội viên làm giàu

Dân tộc - Tôn giáo - Thúy Hồng - 1 giờ trước
Với nhiều hoạt động thiết thực, hiệu quả, giúp cho chị em có điều kiện khởi nghiệp, Đề án “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017 - 2025” trên địa bàn Lạng Sơn đang tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp phụ nữ khởi nghiệp và kinh doanh, góp phần vào sự phát triển kinh tế-xã hội của địa phương.
Tìm nguyên nhân hàng ngàn ha lúa Xuân 2025 ở Nghệ An “mất trắng”

Tìm nguyên nhân hàng ngàn ha lúa Xuân 2025 ở Nghệ An “mất trắng”

Kinh tế - An Yên - 1 giờ trước
Thoái hóa đầu bông, gié, không kết hạt, lép lửng, lép xanh… đang là những hiện tượng xảy ra ở nhiều địa phương trên toàn tỉnh Nghệ An, gây ảnh hưởng đến hàng ngàn ha lúa Xuân 2025. Ngành Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An đang “mổ xẻ” nguyên nhân để có giải pháp khắc phục.
Quảng Ngãi: Đã xóa hơn 5.200 căn nhà tạm, nhà dột nát

Quảng Ngãi: Đã xóa hơn 5.200 căn nhà tạm, nhà dột nát

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Theo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Quảng Ngãi, qua gần 6 tháng phát động chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn, đến nay toàn tỉnh đã hỗ trợ xây dựng và sửa chữa được 5.222 trong tổng số 6.628 căn nhà, tương đương tỷ lệ thực hiện gần 79%.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Thổ cẩm kể chuyện “Sắc vóc non cao”

Thổ cẩm kể chuyện “Sắc vóc non cao”

Tin tức - Lê Hường - 1 giờ trước
Tối 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp với các đơn vị tổ chức Chương trình thời trang thổ cẩm Việt Nam - Đắk Lắk 2025 với chủ đề “Sắc vóc non cao”. Chương trình nhằm tôn vinh và bảo tồn những giá trị của “Di sản thổ cẩm” các dân tộc thiểu số và Chào mừng kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/05/1890 - 19/05/2025).
Lần đầu tiên tổ chức Giải vô địch Ná cao su toàn quốc lần thứ nhất, năm 2025

Lần đầu tiên tổ chức Giải vô địch Ná cao su toàn quốc lần thứ nhất, năm 2025

Thể thao - Minh Nhật - 2 giờ trước
Diễn ra trong hai ngày 21 và 22/6, tại Thái Nguyên, Giải vô địch Ná cao su toàn quốc lần thứ nhất, năm 2025 quy tụ các tay ná kỳ cựu từ khắp các tỉnh thành trên cả nước tham dự.
Khắc ghi lời Bác dạy về tiết kiệm- PC Lào Cai hành động bằng hiệu quả thực tế

Khắc ghi lời Bác dạy về tiết kiệm- PC Lào Cai hành động bằng hiệu quả thực tế

Xã hội - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Cách đây tròn 67 năm (24/9/1958), Nhà máy điện Lào Cai được đón Bác Hồ tới thăm, đây là dấu son lịch sử thiêng liêng, trở thành động lực để các thế hệ cán bộ công nhân viên (CBCNV) Công ty Điện lực Lào Cai (PC Lào Cai) không ngừng phấn đấu, lan tỏa tinh thần tiết kiệm thành hành động cụ thể trong sản xuất, kinh doanh và trong phục vụ Nhân dân.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.