Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nhà văn Mã A Lềnh: "Người thợ chữ" đau đáu mang văn hóa đi xa

Ngọc Ánh - 17:58, 17/02/2022

Nửa thế kỷ sáng tác văn chương, nhà văn Mã A Lềnh đã có cả “gia tài” đồ sộ với 55 tập sách đủ thể loại từ bút ký, thơ, truyện ngắn, truyện thiếu nhi, nghiên cứu, sưu tầm... Tự nhận mình là “thợ chữ”, nhà văn của đồng bào Mông luôn đau đáu, tâm huyết mang văn hóa của dân tộc mình đi xa, hội nhập phát triển cùng các dân tộc anh em và quốc tế.

Chân dung nhà văn Mã A Lềnh (Ảnh nhân vật cung cấp)
Chân dung nhà văn Mã A Lềnh (Ảnh nhân vật cung cấp)

Người đàn ông gần cả cuộc đời trót “nặng gánh đèo bòng” với duyên nợ văn hóa dân tộc Mông là nhà văn Mã A Lềnh (sinh năm 1943). Trong số bạn văn thân tình của ông, có người gọi ông là Lão Mã, Mã Tiên Sinh hay Mã Vương. Có người trân trọng gọi là “thầy Lềnh” vì ông đã từng làm thầy giáo vùng cao và có cái vóc dáng người thầy. Một số bạn trẻ trong giới văn chương, thi ca lại thân mật gọi ông bằng “bố”. Tiếp xúc với ông, tôi cảm nhận “Lão Mã” là một người chính trực, thẳng thắn, phóng khoáng, giàu lòng trắc ẩn.

Sinh ra ở mảnh đất vùng cao Trung Chải, huyện Sa Pa (Lào Cai), từ ấu thơ, cậu bé Mã A Lềnh đã sớm chịu thiệt thòi vì mẹ mất sớm. Mặc dù bố cậu lúc ấy là Chủ tịch xã, nhưng kinh tế gia đình vô cùng khó khăn. Cậu bé Lềnh một buổi đi học, một buổi lên rừng đốn củi, chăn trâu, làm nương… Ngày ấy, ngôi nhà của cha con Mã A Lềnh ở chon von bên sườn núi, phía dưới có một quốc lộ đi qua. Chiều chiều, cậu bé Lềnh đứng từ sân nhà nhìn xuống con đường có xe ô tô chạy qua và thả hồn mơ ước một ngày nào đó được băng qua dãy núi, đặt chân đến Thủ đô Hà Nội xa xôi- nơi cậu mới chỉ mường tượng qua những trang sách.

Ruộng bậc thang ở Trung Chải- quê hương nhà văn Mã A Lềnh
Ruộng bậc thang ở Trung Chải- quê hương nhà văn Mã A Lềnh

Năm 1958, Mã A Lềnh được vào học tại Trường Thiếu nhi Miền núi tỉnh Lào Cai rồi trở thành thầy giáo dạy chữ cho học sinh trong làng ở vùng cao Trung Chải. Mỗi buổi lên lớp, thầy Lềnh luôn mang đến cho các em học sinh cả thế giới chuyện cổ tích khiến trò nào cũng mê say. Không chỉ giảng hay, thầy Lềnh còn hướng dẫn cho các em tăng gia sản xuất, khoanh đất làm vườn trồng rau cải, nuôi gà tại trường. Vào ngày cuối tuần, thầy cùng trò lại hăng hái lên rừng đốn củi để mang đi bán lấy tiền giúp đỡ các em học sinh nghèo…

Qua hơn chục năm dạy học, thầy Mã A Lềnh được điều động về công tác tại Phòng Giáo dục huyện Sa Pa, rồi Ty Giáo dục tỉnh Lao Cai (nay là Sở Giáo dục tỉnh Lào Cai) chuyên trách về vùng cao, sau đó chính thức gắn bó với nghiệp văn chương. “Xuống núi” an cư cùng gia đình tại TP. Lào Cai, trở thành “cư dân đô thị miền núi” nhưng đôi chân ông quanh năm bươn bả khắp các bản làng người Mông vùng Tây Bắc. Lúc ông dẫn đoàn làm phim của Đài Truyền hình Việt Nam vượt núi lên các bản làng người Mông để quay phim bộ tài liệu “Huyền tích Hmông” (phát hành năm 2008). Lúc một mình một tay nải lang thang đi gom nhặt những câu chuyện trong đời sống sinh hoạt của bà con dân bản để đưa vào trang viết. Lúc ông lại rong ruổi cùng các nhà khoa học đi điền dã, sưu tầm những phong tục, tập quán, lễ nghi văn hóa của cộng đồng người Mông để tập hợp thành cuốn sách “Tiếp cận văn hóa Hmông”- một công trình nghiên cứu dày công, tâm huyết của chính tác giả xuất bản năm 2014.

Sau những hành trình miệt mài qua các bản làng, Mã A Lềnh lại tranh thủ “xuôi tàu” về Thủ đô gặp các bạn văn. Lần gặp ông mới đây tại Hà Nội, ông bắt tay tôi thật chặt rồi bông đùa: “Mình vừa từ cõi chết trở về. Lão giời ghét nên giã cho một trận ốm thập tử nhất sinh rồi lão lại thương, chưa cho chết. Nợ đời, nợ văn vẫn còn nhiều lắm!”.

Nhà văn Mã A Lềnh và các em học sinh xã Trung Chải
Nhà văn Mã A Lềnh và các em học sinh xã Trung Chải

Hiện tại, Mã A Lềnh đã có một “gia tài” kha khá gồm hơn 30 cuốn sách đủ các thể loại, từ truyện, kí, thơ đến sách nghiên cứu, sách cho thiếu nhi. Ông viết song ngữ cả tiếng Mông lẫn tiếng Việt, với mục đích vừa để cho người dân tộc mình đọc, góp phần hội nhập và cũng vừa để quảng bá cho dân tộc mình với các dân tộc anh em. Ông trăn trở: “Chữ này sắp mất rồi. Chỉ còn vài người lưu giữ. Thôi, cứ viết, để kỷ niệm một thời…” Có lẽ chỉ những ai yêu dân tộc mình, thương dân tộc mình, hiểu đến tận gốc rễ ngọn nguồn dân tộc mình như ông mới làm được như thế.

Là nhà văn, lúc nào Mã A Lềnh cũng đau đáu hướng về văn hóa, cội nguồn dân tộc. Ông cần mẫn dốc hết sức, hết lòng đem nó đi xa. Đó là phận sự, là sứ mệnh của người con quê hương mà Mã A Lềnh ý thức rõ ràng. Ông hiểu rằng, nhà văn chính là một nhà văn hóa, nên phải tự trau dồi vốn hiểu biết về văn hóa dân tộc mình, quê hương mình để hội nhập nhưng không hòa tan. Trong các tác phẩm của mình, Mã A Lềnh đi sâu mô tả thế giới nội tâm của người miền núi, trong bối cảnh đổi thay của thời cuộc và trong quá trình tiếp cận với thế giới văn minh. Qua đó, người đọc dễ dàng hình dung ra không gian, tập tục rất lạ, rất độc đáo của người miền núi.

Tháng 7 vừa qua, nhà văn Mã A Lềnh vừa xuất bản tập bút kí mới nhất mang tên “Một vùng rực trời hoa gạo”. Tập bút kí dày 183 trang, với 25 bài viết, là những kí ức của nhà văn về một Lào Cai từ những năm đầu tái lập tỉnh đến khi đổi thay, phát triển từng ngày.

Ở tuổi 78, bút lực của ông vẫn dồi dào. Ông đã và tiếp tục viết bằng tất cả ngọn lửa đam mê, nhiệt huyết chảy ra từ trái tim. Ngọn lửa ấy không chỉ sưởi ấm trái tim cho cộng đồng người Mông qua những trang văn mà còn mang đến cho độc giả trong cả nước một bản sắc văn hóa Mông không thể trộn lẫn với các dân tộc khác. Những trang viết của ông còn gợi mở ra nhiều vấn đề cần quan tâm, khảo sát, nghiên cứu sâu khi triển khai thực hiện các chính sách định canh-định cư gắn với bảo tồn phát triển văn hóa dân tộc.

Nhà văn Mã A Lềnh ký tặng sách cho độc giả
Nhà văn Mã A Lềnh ký tặng sách cho độc giả

Một số tác phẩm của nhà văn Mã A Lềnh:

“Chuyện bây giờ mới kể” (truyện, 1996), “Rừng xanh” (truyện, 1997), “Tần ngần trước văn chương” (tạp luận, 1999), “Nhọc nhoài với ký” (ký, 2000), “Nàng Gua và Chàng Sóc” (truyện huyền thoại, 2001), “Chộn rộn đường xuân” (ký, 2005), “Làng mình” (truyện thiếu nhi, 2008); “Tiếp cận văn hóa Hmông”; “Một vùng rực trời hoa gạo” (Bút ký, 2021)

Giải thưởng: Tặng thưởng của Hội Nhà văn và Ủy ban Dân tộc, Giải thưởng của Ủy ban liên hiệp Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam; Giải thưởng Phan Xi Păng; Giải thưởng của Hội VHNT các DTTS Việt Nam và tặng thưởng; Tác giả kịch bản của bộ phim tài liệu “Huyền tích H’mông”, tham gia Tuần lễ truyền hình Trung Quốc - Đông Nam Á - Nam Á lần thứ nhất.


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.