Người “kể chuyện” bằng tiếng chiêng Hrê

Năm 15 tuổi, Phạm Văn Sây thường theo cha tham gia các lễ hội văn hóa của người Hrê làng Teng. Đến năm 20 tuổi, Sây bắt đầu tập đánh các bài chiêng ba và chiêng năm của người Hrê dưới sự hướng dẫn của cha. Những năm tháng ấy, Sây say mê tiếng chiêng đến mức chiều nào, khi đàn gà lên chuồng, anh cũng rủ bạn bè tập đánh chiêng và chơi nhạc cụ chinh kala - loại nhạc cụ do người Hrê chế tác thay thế cho tiếng chiêng. Mỗi khi địa phương tổ chức lễ hội cầu mưa hay cúng các thần sông, thần suối, Sây đều tham gia.

Không chỉ nắm vững nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng, ông còn am hiểu sâu sắc các làn điệu dân ca Hrê, biết chế tác và phục hồi nhiều nhạc cụ truyền thống như ching kala, đàn brook. Nhờ sự khéo léo và tâm huyết, anh đã góp phần khôi phục, giữ gìn những nét văn hóa độc đáo của người Hrê trước nguy cơ mai một.

Không chỉ dừng lại ở việc giữ gìn văn hóa, Phạm Văn Sây còn tích cực mang văn hóa Hrê giới thiệu tới cộng đồng. Trong các hội thi cồng chiêng, đàn và hát dân ca Hrê ở huyện, Sây luôn có mặt. Anh thường xuyên tham gia các lễ hội văn hóa cấp tỉnh, cấp quốc gia, mang theo tiếng chiêng, tiếng đàn brook và những bài dân ca Hrê đặc sắc. Mỗi lần biểu diễn, anh đều kể lại nguồn gốc, ý nghĩa của từng bài hát, từng nhịp chiêng, giúp người nghe hiểu thêm về đời sống văn hóa tinh thần của người Hrê. Bởi vậy, những tiết mục diễn tấu cồng chiêng và hát dân ca của làng Teng khi đi thi ở huyện, ở tỉnh năm nào cũng đạt giải nhất, nhì.

Ông Đinh Ngọc Vỹ, Bí thư Huyện ủy Ba Tơ luôn động viên Đội văn nghệ làng Teng và cá nhân Phạm Văn Sây trong những lần tham gia biểu diễn lễ hội. Không chỉ biểu diễn, Phạm Văn Sây còn cùng các thanh niên làng Teng đi giao lưu cồng chiêng ở các xã trong và ngoài huyện. Những chuyến đi ấy giúp Sây học được nhiều điều bổ ích.

Ngoài giỏi đánh chiêng, Phạm Văn Sây còn tìm đến các già làng, những Người có uy tín trong làng để học các làn điệu dân ca Hrê. Ban đầu hát chưa đúng, chưa hay, nhưng nhờ kiên trì luyện tập, Sây dần hát đúng điệu và ngày càng hay hơn. Năm 2022, Phạm Văn Sây vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú. Ngày anh nhận danh hiệu, cả làng Teng đều phấn khởi, tự hào vì quê hương có thêm một người con được ghi nhận tài năng và cống hiến.

Phạm Văn Sây chia sẻ: "Nhờ có danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, vài năm gần đây, tôi luôn được Phòng Văn hóa - Thông tin huyện mời đi truyền dạy chiêng và luyện tập hát dân ca talêu, ca choi Hrê cho thanh niên các thôn, bản." Năm 2024, Nghệ nhân Ưu tú Phạm Văn Sây đã tham gia truyền dạy cho 5 lớp, mỗi lớp có từ 35 đến 40 học viên. "Mỗi năm có hơn 150 học trò theo học là tôi vui rồi!", Sây không giấu được niềm vui khi trò chuyện với chúng tôi.

Không chỉ ở làng Teng, tiếng vang của Nghệ nhân Ưu tú Phạm Văn Sây còn lan tỏa xa hơn. Các đoàn khách du lịch, các nhà nghiên cứu văn hóa khi đến với làng Teng đều mong muốn được gặp anh, nghe anh biểu diễn và kể chuyện về văn hóa Hrê. Nghệ nhân Phạm Văn Sây cũng được mời tham gia các chương trình giao lưu văn hóa trong và ngoài tỉnh, mang theo tiếng chiêng, lời hát Hrê vang xa hơn, giúp bạn bè các dân tộc khác thêm hiểu và yêu mến văn hóa Hrê.

Bằng sự tâm huyết và tình yêu mãnh liệt dành cho văn hóa dân tộc, Nghệ nhân Ưu tú Phạm Văn Sây không chỉ là người giữ hồn cho văn hóa Hrê mà còn là cầu nối giúp văn hóa Hrê được lan tỏa, trường tồn. Ở làng Teng, tiếng chiêng, tiếng đàn brook vẫn vang lên trong những ngày lễ hội, như lời nhắc nhở về cội nguồn, về bản sắc dân tộc mà các thế hệ cha ông đã dày công vun đắp và gìn giữ.