Nghi lễ Tết Xíp xí của người Thái trắng được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nghi lễ "Tết Xíp xí" của người Thái trắng tại hai huyện Quỳnh Nhai, Phù Yên tỉnh Sơn La được tổ chức trong một ngày duy nhất vào ngày 14/7 âm lịch hằng năm, một phong tục giống như lễ rằm tháng 7 âm lịch của người Kinh.

Theo quan niệm của người Thái trắng, "Tết Xíp xí" là ngày con cháu hướng về tổ tiên. Là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ. Vì vậy, ở nhiều nơi, đồng bào còn gọi “Xíp xí” là Tết trẻ con. Vào ngày này, trẻ em được ông bà, cha mẹ may cho những bộ quần áo rực rỡ sắc màu để mặc đi chơi Tết.

Ngày "Tết Xíp xí", luôn có mâm lễ vật thờ hồn vía để cầu xin sự may mắn cho từng cá nhân, gia đình, dòng họ trong bản, cầu xin may mắn của trời đất mưa thuận, gió hòa, phù hộ cho dân bản sức khỏe dồi dào để lao động, cầu mong thần thánh, tổ tiên phù hộ cho con trẻ được mạnh khỏe, hay ăn chóng lớn, không ốm đau bệnh tật.

Lễ vật cúng gồm có thịt vịt, thịt gà, thịt lợn hun khói, nạp sườn, cá nướng (Pa pỉnh tộp), nộm rau cải, canh bon, canh chua, khẩu cắm (cơm nếp nhuộm 5 màu hoặc 7 mầu), bánh ít uôi, bánh chưng gù.

"Tết Xíp xí" thường không thể thiếu "nhứa tô pết" (thịt vịt), vịt gắn bó với đồng ruộng, sông suối, cúng thịt vịt là muốn con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa, con vịt mang điều không may mắn, điềm xấu trôi theo dòng nước.

Sau khi cúng, các thành viên trong gia đình sẽ cùng ngồi quây quần bên mâm cỗ, con cháu chúc người già sống lâu trăm tuổi, người lớn cầu mong lớp trẻ yên vui, khỏe mạnh.

"Tết Xíp xí" cũng là dịp dân tộc Thái trắng thể hiện lòng mến khách của mình. Khách thân quen được mời từ trước đó mấy ngày. Khách lạ cũng như khách quen đến nhà đều được đón tiếp trân trọng, nhiệt tình, được thưởng thức những món ăn đặc trưng chỉ có trong ngày Tết “Xíp xí” như cá nướng (Pa pỉnh tộp), gỏi cá, canh bon, canh chua (đuôi bò nấu với lá vón vén, khén…) rêu đá, xôi ngũ sắc, thịt hun khói (nhứa giảng), nộm da trâu...

Ăn uống trong gia đình, người ta trò chuyện vui vẻ, hỏi thăm tế nhị, chúc nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Vui chơi ca hát "khắp chúc muôn" (hát chúc mừng), "khắp khoắm son cún" (hát dạy làm người), "khắp long te" (hát bè trên sông), "khắp báo sao" (hát trao duyên), hát lúc ăn uống, lúc thăm nhau. Ngày hôm đó, con trẻ sẽ được đi vui chơi với nhau thỏa thích.

"Tết Xíp xí" góp phần củng cố sự gắn kết, thống nhất giữa các thành viên trong gia đình và cộng đồng, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo lưu và kế thừa, giúp các thế hệ sau hiểu được về văn hóa truyền thống của dân tộc.

Nhiều năm qua, "Tết Xíp xí" ở huyện Phù Yên và Quỳnh Nhai được tổ chức với nhiều hoạt động phục dựng nghi lễ và tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao để cộng đồng làng bản cùng tụ họp, vui chơi, múa hát, so tài thi ẩm thực...

Việc "Nghi lễ Tết Xíp xí của người Thái trắng huyện Quỳnh Nhai, Phù Yên tỉnh Sơn La" được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia chính là động lực góp phần để đồng bào Thái nói riêng, các dân tộc Sơn La nói chung khơi dậy lòng tự hào, tình yêu với văn hóa truyền thống và tăng cường tình đoàn kết dân tộc.