Nghi lễ "Sâu khấu" được tổ chức vào dịp cuối năm, thường diễn ra vào buổi tối. Địa điểm tổ chức được thay đổi theo từng năm, mỗi gia đình trong dòng họ sẽ đứng ra tổ chức nghi lễ một lần theo chu kỳ tuần tự từ nhà này sang nhà khác.
Lễ vật chính trong lễ cúng là thịt lợn, 2 gà trống đã được luộc chín, 1 con gà trống còn sống để thực hiện nghi lễ, giấy dó được gấp và dán quanh nơi thờ cúng. Các linh vật trong nghi lễ chỉ mang 3 màu: đỏ, vàng và trắng; các ống tre cùng một số lễ vật, biểu tượng khác.
Khi mọi việc đã chuẩn bị xong, những người trong dòng họ lấy chỉ ba màu bện chặt vào nhau nối thành sợi dây dài. Trưởng dòng họ (thầy cúng) với trang phục truyền thống, đầu đội mũ làm bằng giấy bìa màu trắng, tay cầm thanh la ngồi xuống bắt đầu làm lễ.
Thầy cầm bó hương khấn cầu các thần núi, thần sông về phù hộ cho dòng họ một năm mới mưa thuận gió hòa, gặp nhiều điều may mắn.
Các thành viên trong dòng họ quỳ gối chắp tay lạy ba lạy. Trong quá trình làm lễ, một người đàn ông trong dòng họ cầm 2 chân con gà trống, xòe cánh gà thành 2 cánh quạt lên quạt xuống vào những tấm giấy dó, nếu những mảnh giấy bay đi thì là điềm lành cho năm tới, nếu những mảnh giấy dó không bay có nghĩa là năm mới sẽ không gặp may mắn.
Tiếp đến, thầy cúng động viên mọi người trong gia đình yên tâm lao động sản xuất, sống đúng đạo lý của người Mông, của dòng họ để được thần linh, tổ tiên phù hộ.
Sau khi nghi lễ kết thúc, mọi người trong dòng họ xếp thành một vòng tròn, thầy cúng dùng sợi chỉ màu đã được bện đi một vòng tròn nối mọi người lại thể hiện sự đoàn kết nội bộ của dòng họ.
Nghi lễ "Sâu khấu" dân tộc Mông xã Chế Cu Nha là một nét văn hóa truyền thống đặc sắc mang tính gắn kết cộng đồng, dòng họ, khuyên dạy con người nên sống thiện, sống có ích, tạo nên một cộng đồng tốt đẹp.
SÔNG LAM
