Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân ưu tú Lâm Phen với văn hóa Khmer

Lương Định - 10:04, 28/05/2021

Trong số gần 700 hiện vật đang được trưng bay tại Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer Trà Vinh, có không ít hiện vật do nghệ nhân ưu tú (NNƯT) Lâm Phen, ở ấp Ba Sê A, xã Lương Hòa, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh công phu sưu tầm, phục chế. Trong đó đáng kể và giá trị nhất là những loại nhạc cụ, phục trang mão (mũ), mặt nạ truyền thống của người Khmer Nam bộ.

NNƯT Lâm Phen đang hoàn thiện những chiếc mặt nạ. (Ảnh Tư liệu)
NNƯT Lâm Phen đang hoàn thiện những chiếc mặt nạ. (Ảnh Tư liệu)

Đam mê chế tác nhạc cụ

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có cha là thợ xây chùa Khmer nên từ nhỏ, cậu bé Lâm Phen đã theo cha đi xây chùa khắp vùng đồng bằng sông Cửu Long. Vốn yêu thích đàn ca, nên đi tới phum, sóc nào, Lâm Phen cũng để tâm tìm hiểu các loại nhạc cụ, những bản dân ca, dân vũ cũng như nghệ thuật xây dựng, kiến trúc chùa Khmer truyền thống của dân tộc mình.

Đặc biệt là 3 năm trong quân ngũ, những lúc rảnh rỗi, anh bộ đội Lâm Phen thường sang nhà một nghệ nhân gần đơn vị để học nghề làm nhạc cụ. Ban đầu chỉ là học cho biết, dần dà trở nên đam mê không dứt ra được và ông đã quyết tâm theo đuổi nghề làm đàn từ thủa đó.

Sau khi xuất ngũ trở về quê hương Trà Vinh, ông chọn lập nghiệp, mưu sinh bằng nghề thợ mộc và làm các loại nhạc cụ như dàn ngũ âm, đàn gáo, đàn cò, trống tay và đàn tà khê… Từ năm 1991, những loại nhạc cụ do ông Lâm Phen sản xuất bắt đầu có thương hiệu khắp tỉnh Trà Vinh và khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Trong số những loại nhạc cụ truyền thống do ông Lâm Phen chế tác, nổi tiếng nhất là dàn nhạc ngũ âm gồm 7 loại nhạc cụ khác nhau và có 5 âm sắc phát ra từ 5 chất liệu: Sắt, da, đồng, gỗ, hơi (kèn). Trong cộng đồng người Khmer ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, những nghệ nhân có khả năng chế tác được loại nhạc cụ này hiện chỉ còn vài ba người, trong đó nổi danh hơn chính là NNƯT Lâm Phen.

Trong các điệu múa truyền thống của người Khmer thường sử dụng những phục trang cầu kỳ (ảnh minh họa)
Trong các điệu múa truyền thống của người Khmer thường sử dụng những phục trang cầu kỳ (ảnh minh họa)

Tâm huyết bảo tồn văn hóa truyền thống

Ngoài tâm huyết với công việc chế tác các loại nhạc cụ kể trên, NNƯT Lâm Phen còn đam mê làm mão (mũ) và mặt nạ, là phục trang phục vụ trong nghệ thuật diễn xướng, múa hát truyền thống của người Khmer Nam bộ. Ông cho biết, trong các loại hình nghệ thuật diễn xướng, múa hát truyền thống của người Khmer như rô băm, dù kê thì mão và mặt nạ là 2 loại phục trang đặc biệt quan trọng, mang đậm màu sắc huyền bí, linh thiêng, thể hiện đậm chất văn hóa truyền thống của người Khmer.

Sản phẩm mão và mặt nạ do NNƯT Lâm Phen chế tác rất công phu, tỉ mỉ với đường nét, màu sắc tinh tế, sắc sảo, tạo được ấn tượng sâu đậm về tính cách của từng nhân vật thiện, ác khác nhau.

Nói về công việc chế tác mão, mặt nạ ông cho biết, trước đây các nghệ nhân phải mất nhiều công sức, thời gian để tìm nguyên vật liệu cũng như thực hiện các công đoạn chế tác. Nhưng ngày nay thì khác, việc chế tác mão, mặt nạ đã đơn giản hơn nhiều, bởi vì nghệ nhân đã dùng keo dán, sơn công nghiệp và một số công đoạn được cải tiến, giấy tốt hơn, ít thấm nước, độ bền cao.

Mão, mặt nạ thể hiện tính cách của từng nhân vật, do đó màu sắc và đặc điểm của từng sản phẩm cũng phải khác nhau. Trước đây, các nghệ nhân tự sáng tạo màu sắc từ các loại cây trái trong thiên nhiên, nhưng hiện nay họ đều dùng màu vẽ công nghiệp. Tuy nhiên để sử dụng hiệu quả, người nghệ nhân phải có kiến thức am hiểu về hội họa mới có thể pha chế, phối trộn cho ra màu phù hợp.

Nghệ nhân Lâm Phen là một trong số ít người Khmer còn biết chế tác nhạc cụ ngũ âm
Nghệ nhân Lâm Phen là một trong số ít người Khmer còn biết chế tác nhạc cụ ngũ âm

Khi Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer Trà Vinh được xây dựng, đi vào hoạt động năm 1997, ông Lâm Phen được mời tham gia chế tác, phục chế nhiều hiện vật gắn với đời sống văn hóa, phong tục tập quán của người Khmer (Trà Vinh) như nhà sàn, nhà Tha La, nhà thờ ông Tà, các loại nông, ngư cụ, nhạc cụ, trang phục, mão, mặt nạ… Đặc biệt, ông đã phục chế thành công mô hình nhà chính điện của chùa Khmer, một công trình hội đủ các yếu tố độc đáo về kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc truyền thống của người Khmer Nam bộ.

Ngoài ra, ông còn lặn lội đến nhiều phum, sóc trong cộng đồng người Khmer ở Nam bộ để sưu tầm, bảo tồn những làn điệu dân ca, những bài hát trong đám cưới truyền thống và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Ông còn sáng lập ra đội trống sa dăm của xã Lương Hòa, góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của cộng đồng người Khmer ở địa phương. Nhờ sự tâm huyết dẫn dắt truyền nghề của NNƯT Lâm Phen, hiện nay những người con của ông đều thạo nghề chế tác nhạc cụ, phục trang (mão, mặt nạ) của người Khmer Nam bộ.  

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai là một trong những công trình kiến trúc và điêu khắc tiêu biểu và nổi bật của người Chăm được bảo tồn khá nguyên vẹn. Tháp tọa lạc trên đồi Lá trầu (Mbuen Hala), thuộc phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. Văn khắc bằng chữ Chăm cổ trên đá sa thạch cung cấp những thông tin về văn hóa, lịch sử quý giá như công lao và thần tích của vua Po Klong Garai, các hoạt động tế lễ, cúng bái và tổ chức xã hội của người Chăm.
Tin nổi bật trang chủ
Định vị thương hiệu

Định vị thương hiệu "Đệ Nhất danh Trà" và định hướng phát triển du lịch bền vững

Sản phẩm - Thị trường - Minh Nhật - 20:16, 20/05/2025
Nhân kỷ niệm 5 năm Ngày Trà thế giới (21/5/2020 - 21/5/2025) và định hướng phát triển bền vững cho ngành Chè Việt Nam, ngày 20/5, tại Không gian Văn hóa Trà của Hợp tác xã Chè Hảo Đạt (xã Tân Cương, TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên), Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), phối hợp với Hội Chè Thái Nguyên tổ chức diễn đàn “Thái Nguyên - Trăm năm Đệ Nhất danh Trà”.
Yên Bái: Khơi dậy tình yêu sách và văn hóa đọc trong các gia đình DTTS và miền núi

Yên Bái: Khơi dậy tình yêu sách và văn hóa đọc trong các gia đình DTTS và miền núi

Trang địa phương - Minh Nhật - 19:26, 20/05/2025
Ngày 20/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái đã tổ chức tổng kết và trao giải cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc”; cuộc thi “Gia đình đọc sách - Phát triển tủ sách gia đình kết nối yêu thương” tỉnh Yên Bái năm 2025.
Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Phóng sự - T.Nhân-H.Trường - 17:25, 20/05/2025
Thôn A Xây, xã Khánh Nam, huyện Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) còn có tên gọi trang trọng khác là thôn Bác Hồ. Trong kháng chiến, thôn A Xây là căn cứ cách mạng, người dân một lòng đi theo Đảng, theo Bác Hồ. Trong thời bình, người dân đoàn kết vượt qua khó khăn, học hỏi tiếp cận cách làm kinh tế mới để cùng nhau xây dựng quê hương thêm giàu đẹp.
Huế tiếp nhận hai áo dài của Hoàng Thái hậu Từ Cung

Huế tiếp nhận hai áo dài của Hoàng Thái hậu Từ Cung

Tìm trong di sản - Anh Trúc - 16:59, 20/05/2025
Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế vừa tổ chức tiếp nhận hai chiếc áo dài của bà Đức Từ Cung - thân mẫu của vua Bảo Đại, vị vua cuối cùng của triều Nguyễn. Các hiện vật được chuyển từ Mỹ về Việt Nam.
Khánh Hòa: Phấn đấu đến năm 2030 có hơn 90% lao động nông thôn qua đào tạo

Khánh Hòa: Phấn đấu đến năm 2030 có hơn 90% lao động nông thôn qua đào tạo

Nghề nghiệp - Việc làm - T.Nhân - H.Trường - 16:59, 20/05/2025
UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Kế hoạch số 252-KH/TU ngày 21/01/2025 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa về thực hiện Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 10/7/2024 của Ban Bí thư về đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ bay đại kỳ Tổ quốc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhà thờ Hàm Long Hà Nội. Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Chủ động chuẩn bị sẵn sàng điều trị ca bệnh Covid-19

Chủ động chuẩn bị sẵn sàng điều trị ca bệnh Covid-19

Sức khỏe - Minh Nhật - 16:55, 20/05/2025
Bộ Y tế đề nghị các bệnh viện chủ động chuẩn bị đầy đủ về cơ sở hạ tầng, khu vực cách ly, trang thiết bị và vật tư y tế, nhằm bảo đảm việc tiếp nhận, cách ly, chẩn đoán, điều trị bệnh nhân, cũng như tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn.
Khánh Hòa: Phấn đấu mức giảm tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2025 đạt từ 1 - 1,5%/năm

Khánh Hòa: Phấn đấu mức giảm tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2025 đạt từ 1 - 1,5%/năm

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 16:54, 20/05/2025
UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và chính sách giảm nghèo, an sinh xã hội năm 2025.
Phú Yên: Tiêu hủy 1 tấn thực phẩm chay không có nguồn gốc xuất xứ

Phú Yên: Tiêu hủy 1 tấn thực phẩm chay không có nguồn gốc xuất xứ

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 16:53, 20/05/2025
Cơ quan chức năng tỉnh Phú Yên vừa phát hiện 1.000kg thực phẩm là chả chay, không có nguồn gốc xuất xứ, đang được vận chuyển trên xe ô tô tải, nên đã tiến hành thu giữ, xử phạt hành chính và tiêu hủy toàn bộ lô hàng.
Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Media - BDT - 16:40, 20/05/2025
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ bay đại kỳ Tổ quốc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhà thờ Hàm Long Hà Nội. Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam

Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam

Pháp luật - Anh Trúc - 16:04, 20/05/2025
Ngày 19/5, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Bộ Công an đã khởi tố 5 bị can liên quan vụ Quang Linh Vlogs. Trong đó Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam về tội "Lừa dối khách hàng".