Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Lý Liền Siểu - Người gìn giữ “báu vật” của người Dao

Thanh Thuận - 07:41, 25/11/2023

Nhiều năm qua, nghệ nhân Lý Liền Siểu (bản Sín Chải, xã Nà Hỳ, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên) đã dành nhiều thời gian, tâm huyết để lưu giữ và bảo tồn những cuốn sách cổ có tuổi đời hàng trăm năm của dân tộc Dao. Đối với ông Siểu, đó là tài sản vô giá, nên ông luôn ý thức bảo quản, giữ gìn để thế hệ con cháu được biết đến vốn tri thức quý báu mà cha ông đã truyền lại cho đời sau.

(BÀI CHUYÊN ĐỀ DÂN TỘC- TG) Gìn giữ “báu vật” của người Dao tại Điện Biên
Nghệ nhân Lý Liền Siểu nghiên cứu sách cổ của người Dao.

Cất giữ cẩn thận “báu vật” của cha ông

Chúng tôi tìm đến nhà nghệ nhân Lý Liền Siểu (65 tuổi), Bí thư chi bộ, Người có uy tín của bản Sín Chải, xã Nà Hỳ, một trong số ít người còn lưu giữ sách cổ của đồng bào dân tộc Dao đỏ ở xã Này Hỳ. Lúc này, ông Siểu vừa từ một lễ cấp sắc của người Dao đỏ trở về. Trên tường nhà ông có treo nhiều Bằng khen, Giấy khen do xã Nà Hỳ và huyện Nậm Pồ trao tặng vì những thành tích trong công tác xã hội và bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc của ông. 

Ông Siểu sinh ra trong một gia đình Dao đỏ có truyền thống ông nội và bố đẻ là thầy Mo ở huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Sau khi lập gia đình, vợ chồng ông chuyển đến xã Nà Hỳ, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên sinh sống. Từ lúc trưởng thành, ông đã được bố truyền dạy cho chữ Nôm Dao. Sau đó, ông tiếp tục tự học thêm từ những người đi trước, tích cực đọc sách để nắm vững kiến thức. Vì thế năm 26 tuổi, ông đã trở thành thầy Mo có tiếng trong vùng. Với ông Siểu những cuốn sách cổ của tổ tiên để lại như báu vật trong nhà, nên ông cất giữ chúng cẩn thận. Có người sưu tầm hỏi mua, ông Siểu nhất định không bán dù họ trả bất cứ giá nào.

Khi chúng tôi ngỏ ý muốn được nhìn thấy những cuốn sách cổ đó, ông Siểu đã vào phòng đọc sách của mình mang ra một chiếc hòm gỗ, bên trong đựng những cuốn sách đã ngả màu thời gian, trong đó, nhiều cuốn đã cũ nát. Ông cho biết, các cuốn sách cổ đều được viết bằng chữ Nôm Dao cổ. Đây là chữ tượng hình, rất khó viết. Mực dùng để viết là mực tàu trên chất liệu giấy bản. Giấy bản thường được người Dao đỏ làm từ cây vầu, cây nứa, rơm. Ngày trước, nhà nào có người Dao đỏ sinh sống, cũng đều tự làm giấy bản để phục vụ cho nhu cầu của gia đình vào những ngày lễ, tết, ma chay, cưới hỏi, thờ cúng hoặc đóng thành quyển để viết chữ, làm sách.

Ông Lý Liền Siểu cho biết, những cuốn sách của ông đều được “thừa kế” từ “kho báu” do ông nội truyền lại, có cuốn có có lịch sử trên 100 năm, có cuốn lên đến 200 năm. Ông Siểu chia sẻ: "Các cụ bảo, những cuốn sách cổ là “báu vật” tổ tiên lưu lại cho con cháu qua bao đời. Từ xa xưa, theo quan niệm của người Dao đỏ, thì vạn vật đều có linh hồn, tồn tại các vị thần gió, thần mưa, thần trông coi lúa gạo, hoa màu và chăn nuôi... Do đó, người Dao đỏ có nhiều nghi lễ. Những nghi lễ đó được lưu giữ trong những cuốn sách cổ, nhưng phải là những người biết đọc chữ Dao mới có thể thực hiện được”.

Những cuốn sách cổ của người Dao được viết trên giấy bản mỏng, theo thời gian bị cũ nát, nhòe chữ; nhiều cuốn đã được ông Siểu kỳ công chép lại
Những cuốn sách cổ của người Dao được viết trên giấy bản mỏng, theo thời gian bị cũ nát, nhòe chữ; nhiều cuốn đã được ông Siểu kỳ công chép lại

Trăn trở bảo tồn bản sắc văn hóa của dân tộc Dao

Trong cộng đồng các DTTS ở nước ta, rất ít dân tộc có chữ viết, ngôn ngữ riêng như dân tộc Dao. Những cuốn sách cổ có lịch sử trăm năm mà ông Siểu đang gìn giữ, chính là kho tàng tri thức bản địa đặc biệt. Đó là những bằng chứng cho sự độc đáo, phong phú trong văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc Dao.

Đưa bàn tay lần giở những trang sách giấy dó mỏng, ố vàng, ông Siểu chia sẻ: “ Sách cổ người Dao rất phong phú về đề tài, có cuốn ghi lại lịch sử hình thành, phát triển của dân tộc Dao, có cuốn tập hợp những bài cúng trong các ngày lễ, ngày Tết, các nghi lễ; có cuốn xem ngày lành, tháng tốt; có cuốn tập hợp những bài hát giao duyên, dân ca; có cuốn là những bài học về đạo lý làm người; có cuốn ghi chép các kiến thức về thời tiết, các bài thuốc chữa bệnh của người Dao...”.

“Trong những cuốn sách tôi có, cuốn “lủi sết sâu” để xem vận may, điềm gở, trừ tà ma có lịch sử trên 100 năm; cuốn “thông sâu” khoảng 200 năm để xem ngày tốt, ngày xấu, ngày làm lễ cấp sắc, ngày làm đám cưới...; một số sách cúng và một số sách dạy chữ Nôm... Có cuốn sách bị ẩm mốc, mờ chữ, hư hại. Tôi đã phải dành thời gian chép lại nội dung các cuốn sách và cất giữ cẩn thận để truyền cho con cháu đời sau”, ông Siểu bộc bạch.

(BÀI CHUYÊN ĐỀ DÂN TỘC- TG) Gìn giữ “báu vật” của người Dao tại Điện Biên 1
Nghệ nhân Lý Liền Siểu (bên trái) cùng người dân trong thôn nghiên cứu, trao đổi nội dung trong sách cổ của người Dao.

Theo ông Siểu, sách cổ của người Dao bị thất lạc, mất mát hoặc không còn tồn tại có nhiều nguyên nhân. Do đất nước trải qua nhiều cuộc chiến tranh, nhà cửa bị tàn phá, nhiều cuốn sách cổ bị thất lạc hoặc thiêu rụi theo. Bên cạnh đó, thời tiết nóng, ẩm, mưa nhiều, những cuốn sách lại được viết trên giấy bản mỏng, gặp thời tiết ẩm hay bị mủn, nhòe chữ, mất chữ, mối xông. Cũng có người do không biết chữ, không nhận thức được tầm quan trọng của những cuốn sách cổ cha ông để lại nên khi được hỏi mua đã bán đi...

Trước thực trạng hiện nay, nhiều người trẻ ở bản Sín Chải đã rời bản đi làm ăn xa. Ở bản chỉ còn lại những người già và trẻ nhỏ. Một số bản sắc văn hóa của người Dao đỏ dần mai một, trong đó có chữ viết.“ Vì những người già dần mất đi, lớp trẻ không chịu học hỏi, thì không có người tiếp nối. Vì vậy, tôi luôn trăn trở tìm cách gìn giữ giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Dao đỏ. Khi có thời gian, tôi sao chép lại nội dung trong những cuốn văn tự Dao cổ ra để bảo tồn”, ông Siểu chia sẻ.

Người Dao có câu “Có chữ không dạy là con hư”, “Có ruộng mà không làm thì thóc không đầy bồ”. Thấm nhuần lời dạy của người xưa, ông Siểu luôn tận tình chỉ dạy cho những người muốn được học chữ Dao. “ Học tiếng Dao không khó, bởi âm tiếng Dao phát âm thẳng như tiếng Kinh, nhưng để học được đòi hỏi người học phải tập trung, kiên trì và có niềm đam mê. Tôi mong mỏi người dân tộc Dao đều phải biết nói tiếng Dao, biết đọc, biết viết chữ Dao, để hiểu được nguồn gốc của dân tộc mình, hiểu được phong tục tập quán, truyền thống văn hóa, tín ngưỡng của ông cha. Chữ của đồng bào mình, mình viết được như được tổ tiên luôn ở bên cạnh, phù hộ che chở", ông Siểu bộc bạch.

Trong đời sống hôm nay, bản sắc văn hóa truyền thống của một số dân tộc có nguy cơ mai một đặc biệt là chữ viết. Ông Lý Liền Siểu mong muốn ngành văn hóa sớm có chương trình bảo tồn sách cổ Nôm Dao, nghiên cứu, hệ thống hóa những bản sách chữ Nôm Dao hiện còn lưu giữ trong Nhân dân để thế hệ sau được biết đến kho kiến thức, kinh nghiệm quý báu của thế hệ cha ông người Dao, từ đó, phát huy hiệu quả giá trị của di sản trong đời sống đương đại.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Khánh Hòa: Dành nhiều sự quan tâm chăm lo giáo dục miền núi

Những năm qua, tỉnh Khánh Hoà dành nhiều sự quan tâm cho giáo dục miền núi, đầu tư cơ sở hạ tầng, hỗ trợ học sinh có điều kiện ăn ở ổn định. Ngoài các chính sách theo quy định của Chính phủ, tỉnh Khánh Hòa thực hiện hỗ trợ chi phí từ khi học mẫu giáo đến tốt nghiệp đại học; hỗ trợ gạo, miễn, giảm học phí…; tặng quà, học bổng từ các tổ chức chính trị xã hội, cá nhân trong và ngoài tỉnh dành cho học sinh, sinh viên DTTS.
Tin nổi bật trang chủ
Xuân ấm áp trong những căn nhà “3 cứng”

Xuân ấm áp trong những căn nhà “3 cứng”

Công tác Dân tộc - Thái Sơn Ngọc - 23 phút trước
Thời gian qua, tỉnh Ninh Thuận đã huy động nhiều nguồn lực chung tay xây dựng nhà ở cho những gia đình khó khăn bảo đảm an cư, vươn lên ổn định cuộc sống. Trong mùa Xuân mới Ất Tỵ 2025 này, nhiều gia đình ở tỉnh Ninh Thuận phấn khởi đón Tết đầm ấm, vui tươi trong những căn nhà “3 cứng” còn thơm mùi sơn mới...
Nét đẹp văn hoá trong hội “Hát qua làng” tại xã Bản Phiệt

Nét đẹp văn hoá trong hội “Hát qua làng” tại xã Bản Phiệt

Tin tức - Thanh Nga - 28 phút trước
Cứ mỗi độ Xuân về, người Dao Tuyển ở xã Bản Phiệt lại mong chờ lễ hội "Hát qua làng" để chúc phúc, mừng năm mới qua các câu hát giao duyên và tham gia các trò chơi dân gian. Đây là phong tục truyền thống mang đậm nét văn hoá độc đáo của đồng bào Dao Tuyển tại xã Bản Phiệt.
Tăng cường bảo vệ đàn gia súc và diện tích rau màu trong những ngày rét đậm

Tăng cường bảo vệ đàn gia súc và diện tích rau màu trong những ngày rét đậm

Trang địa phương - Minh Nhật - 36 phút trước
Những ngày qua, nhiệt độ tại các tỉnh miền núi phía bắc giảm mạnh, trời rét đậm, một số khu vực vùng núi cao có băng giá, ảnh hưởng việc sinh trưởng của cây trồng, vật nuôi.
Định hình cho một thành phố di sản

Định hình cho một thành phố di sản

Sắc màu 54 - Tiêu Dao - 38 phút trước
Huế định hướng phát triển trên cơ sở những nét đặc thù về lịch sử, văn hóa, cảnh quan kiến trúc của mô hình thành phố trực thuộc trung ương. Trước vận hội mới, di sản văn hóa Huế giàu tiềm năng đứng trước ngưỡng lịch sử được cởi bỏ “tấm áo” gò bó để tỏa sáng giá trị lịch sử, văn hóa.
“Nước trời” của người Tà Riềng

“Nước trời” của người Tà Riềng

Phóng sự - Hồng Phúc - Văn Sơn - 2 giờ trước
Đến xã Đắc Tôi, huyện vùng biên Nam Giang (Quảng Nam) mà không một lần thưởng thức “nước trời” thì quả thật uổng phí. Khắp dãy Trường Sơn, những vạt rừng đoák xanh tươi đựng thứ nước màu trắng đục, thơm dịu, nồng nàn đã gắn bó với đồng bào Tà Riềng (một nhóm địa phương thuộc dân tộc Gié-Triêng) và trở thành đặc sản quê hương Nam Giang. Nơi đây gọi là rượu tà vạt.
Tục giã bánh giầy làng Trúc Phê

Tục giã bánh giầy làng Trúc Phê

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 8/2/2025, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Thuyền hoa và Đua thuyền trên sông Dinh. Lễ hội cầu ngư xã An Phú. Tục giã bánh giầy làng Trúc Phê. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đánh thức du lịch Nam Trà My

Đánh thức du lịch Nam Trà My

Du lịch - Minh Ngọc - 2 giờ trước
Chú trọng đầu tư, phát triển hạ tầng du lịch vùng sâm và phát huy các giá trị văn hóa đặc trưng của dân tộc Xơ Đăng, tạo điểm nhấn cho bức tranh du lịch Nam Trà My là hướng đi mà chính quyền địa phương đã và đang thực hiện.
Lễ hội đình Đồng Đình và Ngày hội Văn hóa, Thể thao dân tộc Tày huyện Tiên Yên năm 2025

Lễ hội đình Đồng Đình và Ngày hội Văn hóa, Thể thao dân tộc Tày huyện Tiên Yên năm 2025

Trang địa phương - Mỹ Dung - 17:09, 09/02/2025
Ngày 9/2, tại thôn Đồng Đình, xã Phong Dụ, huyện Tiên Yên (Quảng Ninh) tổ chức khai mạc Lễ hội đình Đồng Đình và Ngày hội Văn hóa, Thể thao dân tộc Tày huyện Tiên Yên năm 2025. Lễ hội thu hút đông đảo người dân, khách du lịch tham gia hưởng ứng.
Bình Định: Hoa đào khoe sắc tại “cổng trời” Vĩnh Sơn

Bình Định: Hoa đào khoe sắc tại “cổng trời” Vĩnh Sơn

Du lịch - T.Nhân - H.Trường - 17:01, 09/02/2025
Ngày 8/2, tại xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh, Bình Định) đã diễn ra Ngày hội hoa đào với chủ đề “Sắc xuân hoa đào - Kết nối văn hóa”. Ngày hội được diễn ra trong 2 ngày (8 - 9/2), đây là cơ hội để kết nối, giao lưu, chia sẻ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đến với du khách trong và ngoài tỉnh, góp phần phát triển du lịch và kinh tế địa phương.
Khai mạc trưng bày chuyên đề “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”

Khai mạc trưng bày chuyên đề “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”

Trang địa phương - Mỹ Dung - 16:54, 09/02/2025
Nằm trong chuỗi các sự kiện của Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Bắc Giang năm 2025, sáng 08/02, tại Khu Du lịch tâm linh - sinh thái Tây Yên Tử, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tỉnh Bắc Giang tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Con đường Hoằng dương Phật pháp của các vị tổ Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử”.
Giải hạn online, 1 phụ nữ ở Bắc Ninh bị lừa hơn tỉ đồng

Giải hạn online, 1 phụ nữ ở Bắc Ninh bị lừa hơn tỉ đồng

Pháp luật - Minh Nhật - 16:51, 09/02/2025
Công an tỉnh Thanh Hóa vừa bắt giữ Trịnh Phương Mai ở Thanh Hóa vì lừa một phụ nữ ở Bắc Ninh hơn 1 tỉ đồng qua trò bói toán và giải hạn online.