Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Chom và niềm đam mê “pí pặp”

Anh Ngọc - 11:44, 06/11/2022

Trong tiết trời se lạnh những ngày đầu Đông, chúng tôi đến thăm nghệ nhân Lèo Văn Chom, bản Thộ (Chiềng Ban, Mai Sơn, Sơn La). Năm nay đã 73 tuổi nhưng ông Lèo Văn Chom vẫn say mê "pí pặp" - một loại nhạc cụ dân tộc Thái. Ông Chom bảo, Cộng đồng người Thái ở Sơn La đã gửi gắm vào loại nhạc cụ này tinh thần lạc quan và những triết lý sống của dân tộc mình. Đây cũng là loại nhạc cụ có vai trò quan trọng và linh thiêng trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Thái.

Ông Lèo Văn Chom đã gắn bó với cây pí pặp hơn 50 năm nay, nhờ cây pí pặp đã giúp ông Chom kết duyên với người mình yêu và nên vợ, chồng
Ông Lèo Văn Chom đã gắn bó với cây pí pặp hơn 50 năm nay

Đam mê pí pặp

Dưới mái hiên nhà sàn truyền thống đơn sơ, giản dị, chỉ có ông Chom và người vợ của mình đang phơi những hạt ngô nuôi vài con gà, an hưởng tuổi già. Ông Chom nay tóc đã bạc trắng nhưng giọng nói vẫn lưu loát, thanh thoát như ngày còn trẻ vậy. Nói đến pí pặp (cây sáo), đôi mắt già nua của ông như chợt sáng lên.

Dẫn chúng tôi vào nhà, ông Chom lấy chiếc khăn lau những Bằng khen, Giấy khen treo trang trọng trên tường nhà như một niềm tự hào về những thành tích mà ông Chom đã một thời trải qua bao sóng gió, khổ luyện.

Ông Chom, nhớ lại: Tôi sinh ra và lớn lên ở xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Sau này tôi được bố, mẹ cho đi học tại Trường Thanh niên dân tộc tỉnh Sơn La, ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường tôi đã là một trong những cây văn nghệ của trường. Tôi rất đam mê các loại nhạc cụ dân tộc Thái. Trong đó, cây pí pặp là một trong những nhạc cụ được tôi yêu thích và được người cha quá cố truyền lại lưu giữ cho đến ngày nay.

Theo ông Chom, khi ở tuổi 15, 16 ông đã bắt đầu theo học các loại nhạc cụ dân tộc Thái từ người cha, nhưng đối với cây pí pặp muốn học thành thạo rất khó. Chính bởi vậy mà phải mất 2 năm trời ròng rã học mót từ bố, ông Chom mới thổi được cây pí pặp với những âm thanh đúng theo bài hát tiếng Thái.

Để thổi được cây pí pặp điều quan trọng nhất là người thổi phải thực sự đam mê và hòa tâm hồn mình vào trong cây pí pặp. Có như vậy âm thanh mới uyển chuyển, cuốn hút người nghe và giai điệu pí pặp mới trở nên sống động.

Năm 1971, sau khi tốt nghiệp Trường Thanh niên dân tộc tỉnh Sơn La, ông Chom được nhận vào công tác tại Đài phát thanh khu tự trị Tây Bắc (nay là Đài phát thanh Truyền hình tỉnh Sơn La). Trong thời gian công tác ở Đài, ông Chom được phân công phụ trách mảng văn nghệ, cũng từ đây âm thanh của cây pí pặp đã ngân vang khắp  núi rừng Tây Bắc. Đến năm 2006, sau 35 năm công tác, ông Chom được nghỉ hưu theo chế độ.

Mặc dù tuổi đã cao, nhưng tình yêu và niềm đam mê ca hát, nhạc cụ dân tộc, nhất là cây pí pặp vẫn luôn cháy bỏng trong tâm hồn ông Chom. Ông vẫn chế tác nhạc cụ dân tộc Thái và thổi pí pặt cho bà con Nhân dân nghe và sẵn sàng truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Cây pí pặp có chiều dài khoảng 40 cm, với 5 lỗ do ông Lèo Văn Chom chế tác
Cây pí pặp có chiều dài khoảng 40 cm, với 5 lỗ do ông Lèo Văn Chom chế tác

Trao truyền thanh âm của núi

Gắn bó với cây pí pặp hơn 50 năm nay, ông Chom bảo tất cả chỉ vì một tình yêu với âm nhạc truyền thống của dân tộc mình. Người Thái có nhiều loại nhạc cụ làm từ ống giang, ống nứa, chỉ riêng sáo, tức pí của người Thái, ngoài thổi được pí pặp, ông Chom còn thổi được pí láo nọi, pí láo luông, pí tam. Mỗi loại pí được sử dụng trong các trường hợp khác nhau và có âm điệu khác nhau.

Vừa giới thiệu về cách chế tác và các loại pí, ông Chom vừa thổi cho chúng tôi nghe giai điệu của từng loại. Nhìn chiếc pí pặp tương đối đơn sơ, nhưng khi nghệ nhân Lèo Văn Chom cất lên nhịp điệu thì chúng tôi như cảm nhận được sự giao hòa giữa đất trời và vạn vật, ngân rung bay bổng khát vọng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, làm cho tâm hồn con người sáng hơn và thêm tin yêu vào cuộc sống.

Ngày xưa, với những chàng trai Thái, pí pặp như người bạn, còn với các cô gái Thái, tiếng pí pặp là âm thanh giúp họ tìm được người trong mộng và qua tiếng pí pặp người nghe có thể cảm nhận được tâm trạng, cảm xúc của người thổi đang vui hay buồn.

Cũng theo ông Chom, những năm 70 của thế kỷ XX điện thoại, xe cộ không có như bây giờ, đường giao thông thì đi lại vô cùng khó khăn. Thứ duy nhất để gọi người mình yêu chính là pí pặp, khi các chàng trai đi gặp người yêu đầu tiên sẽ thổi đàn môi trước nhưng âm thanh của đàn môi thường bé nên khi thổi đàn môi mà người con gái không nghe thấy thì sẽ lấy cây pí pặp ra thổi để người yêu nghe rõ hơn.

Ngày nay, những người dân tộc Thái biết thổi pí pặp ở bản Thộ chỉ đếm trên đầu ngón tay. Điều quan trọng hơn là ông Chom đã và đang góp phần vào việc lưu giữ những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái để lại.

Ông Hoàng Văn Chứng, năm nay đã gần 60 tuổi, bản Thộ, xã Chiềng Ban, ông là người duy nhất của bản kế thừa cây pí pặp từ ông Chom. Ông Chứng, chia sẻ: Năm tôi lên 12 tuổi, tôi hay sang nhà ông Chom chơi, tôi được nghe ông Chom thổi cây pí pặp về các làn điệu dân ca của dân tộc mình nên tôi thích lắm. Ngoài ra, tôi nghe các cụ nói để tỏ tình với người mình yêu thì không thể thiếu cây pí pặp này, do vậy tôi đã quyết tâm học cây pí pặp do ông Chom truyền dạy.

"Vào các ngày lễ Tết, ngày hội đoàn kết toàn dân, tổng kết bản... người dân trong bản lại cất lên những làn điệu dân ca của dân tộc mình và tôi cũng mang cây pí pặp đến để thổi phụ họa theo giai điệu bài hát. Tôi luôn mong muốn thế hệ trẻ tiếp tục phát huy và gìn giữ những làn điệu dân ca và nhạc cụ dân tộc Thái". Ông Chứng nói.

Năm 2019, ông Lèo Văn Chom được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú".
Năm 2019, ông Lèo Văn Chom được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú".

Cuộc sống hiện đại đi kèm với những đổi thay nhưng với những nét độc đáo của mình, những âm vang say sưa của tiếng pí pặp, đàn môi, tính tẩu… có lẽ vẫn sẽ còn ngân nga gắn bó với những người Thái, nơi vùng cao Sơn La nói riêng và vùng cao Tây Bắc nói chung như một phần không thể thiếu, góp phần tạo nên vẻ đẹp của âm nhạc dân gian dân tộc Thái. Đó là một trong các giá trị truyền thống cần gìn giữ và phát huy.

"Pí pặp" là nhạc cụ kết tinh của tình yêu, là linh hồn trong âm nhạc dân ca, dân vũ, biểu tượng văn hóa tinh thần độc đáo riêng của đồng bào dân tộc Thái. Cộng đồng người Thái cũng gửi gắm vào loại nhạc cụ này tinh thần lạc quan và những triết lý sống của dân tộc mình.

Để ghi nhận những cống hiến, thành tích của ông Chom, năm 2019, ông Lèo Văn Chom đã được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú về "Nghệ thuật trình diễn dân gian tỉnh Sơn La, đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc".

Hiện, tỉnh Sơn La đang triển khai tốt một số cơ chế, chính sách đặc thù cho lĩnh vực văn hóa của tỉnh như: Nghị quyết số 43/2017/NQ-HĐND ngày 15/3/2017 quy định mức chi đối với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật quần chúng trên địa bàn tỉnh, Nghị quyết số 90/2018/NQ-HĐND ngày 8/12/2018 quy định mức hỗ trợ kinh phí hoạt động văn nghệ quần chúng của bản, tiểu khu, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh (với định mức hỗ trợ 2 triệu đồng/bản/năm), Nghị quyết số 17/2021/NQ-HĐND ngày 19/11/2021 quy định nội dung và mức hỗ trợ đối với văn nghệ sĩ trên địa bàn tỉnh Sơn La có tác phẩm đạt giải thưởng cấp khu vực, quốc gia và quốc tế…; tổ chức các đợt xét tặng, tôn vinh các nghệ nhân, những người nắm giữ các giá trị di sản các dân tộc.

Đến thời điểm hiện tại, tỉnh Sơn La tỉnh có 1 Nghệ sĩ nhân dân, 20 Nghệ sĩ ưu tú thuộc các chuyên ngành nghệ thuật; có 28 Nghệ nhân ưu tú lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể; 2 nghệ nhân được nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.