Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Hồi sinh văn hóa Chơ Ro: Trao truyền để bảo tồn và phát triển (Bài 2)

Huyền Trang - 19:38, 01/11/2022

Tôi có dịp đi cùng các nhà nghiên cứu “Nghiên cứu, phục dựng và phát triển nghệ thuật diễn xướng dân gian Chơ Ro” qua các cuộc khảo sát điền dã. Để thấy, nghệ nhân, già làng, đồng bào dân tộc Chơ Ro đều lo lắng về sự mai một của văn hóa Chơ Ro. Họ mong muốn được phục dựng nguyên bản và phát triển, nâng cao nghệ thuật diễn xướng dân gian Chơ Ro, đồng thời truyền dạy để bảo tồn văn hóa dân tộc.

Nghệ nhân Nhà Văn hóa Dân tộc Bàu Chinh, huyện Châu Đức biểu diễn đánh cồng, chiêng.
Nghệ nhân Nhà Văn hóa Dân tộc Bàu Chinh, huyện Châu Đức biểu diễn đánh cồng, chiêng.

Gìn giữ cho mai sau

Trong một lần theo chân Đoàn khảo sát của Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh trò chuyện cùng bà con dân tộc Chơ Ro ở thôn Tân Trung, xã Châu Pha, TX. Phú Mỹ, chúng tôi tình cờ nghe được giọng hò diễn xướng rất hiếm hoi của bà Đào Thị Hoa (68 tuổi): “Ruộng dài cấy lối đau lưng/Có ai rước lối tôi ưng làm chồng…”

Bà Hoa tâm sự: “Giờ không còn mấy ai mặn mà với hát tiếng dân tộc Chơ Ro. Những nghệ nhân lớn tuổi, nhiều kinh nghiệm đã lần lượt “ra đi” theo ông bà tổ tiên, mang theo bao kỹ năng biểu diễn, sáng tác, sử dụng các loại nhạc cụ. Người lớn tuổi am hiểu về múa hát còn rất ít, trong khi thế hệ con cháu hôm nay chỉ biết đôi chút do truyền dạy của gia đình hoặc qua các sinh hoạt cộng đồng”.

Cùng chung nỗi niềm, bà Tòng Thị Út (ấp Bàu Hàm, xã Tân Lâm, huyện Xuyên Mộc) bày tỏ: “Vấn đề lưu giữ bằng cách truyền dạy cho con em dân tộc Chơ Ro là cần thiết. Chúng tôi đều mong thế hệ trẻ nối tiếp, giữ gìn văn hóa dân tộc mình”.

Nghệ nhân Lý Thị Nhiển cũng bày tỏ lo lắng khi lớp trẻ dân tộc Chơ Ro bây giờ chủ yếu nghe nhạc hiện đại, nói tiếng phổ thông, thậm chí nhiều nơi trẻ em không biết nói tiếng dân tộc mình. Nặng lòng với văn hóa truyền thống của dân tộc Chơ Ro, hơn 25 năm qua, nghệ nhân Lý Thị Nhiển vẫn dành thời gian truyền dạy các điệu múa dân gian, cách đánh cồng chiêng cho con em đồng bào dân tộc Chơ Ro. “Cuộc sống của người Chơ Ro đã thay đổi, các loại nhạc cụ hay dân ca Chơ Ro ít được sử dụng hơn trước mà chủ yếu được biết đến qua các ngày lễ hội, các đợt liên hoan văn nghệ… Tôi mong thế hệ sau nối gót ông bà ngày xưa giữ gìn được “linh hồn” người Chơ Ro là tiếng cồng, chiêng, lời ca, điệu múa dân gian”, bà Nhiển chia sẻ.

Bà Nhiển bộc bạch: "Nhiều năm nay, được Nhà nước quan tâm, xây dựng Nhà Văn hóa Bàu Chinh nên người Chơ Ro có chỗ để sinh hoạt văn hóa, tổ chức lễ hội. Tôi còn đem cả bộ chiêng của nhà ra trưng bày ở đây. Giờ có nhiều cơ quan của Nhà nước nghiên cứu, phục dựng văn hóa Chơ Ro, chúng tôi mừng lắm. Vậy là văn hóa Chơ Ro sẽ không bao giờ mất đi. Còn người Chơ Ro thì sẽ còn văn hóa Chơ Ro…"

Truyền dạy

Những ngày này, tại Nhà Văn hóa Bàu Chinh, huyện Châu Đức luôn rộn rã tiếng cồng, chiêng. Bà con Chơ Ro ai nấy đều hứng khởi tập luyện. Âm thanh diễn tấu các loại nhạc cụ đặc trưng của dân tộc Chơ Ro như cồng chiêng, đàn goong cla, đàn goong chloq, cầm vuột (kèn bầu), tuyl (sáo), sênh, tà ló, chũm chọe… sôi nổi như thác reo, gió thổi cùng những câu hát điệu múa mừng khách tạo nên những màu âm mộc mạc mà quyến rũ lòng người.

Nhạc sĩ Phan Thiết, người hòa âm, phối khí, nhạc múa  tâm đắc nói: Chương trình phục dựng phát triển nâng cao dựa trên nền tảng truyền thống văn hóa Chơ Ro, vừa mang tính truyền thống vừa mang tính hiện đại và bảo đảm thể hiện bản sắc văn hóa, đặc trưng dân tộc Chơ Ro cả về hát, múa dân gian, diễn tấu các loại nhạc cụ dân tộc, trang phục…

Nhạc sĩ Phan Thiết - người đánh goong choloq trong một tiết mục tập luyện văn nghệ Chơ Ro.
Nhạc sĩ Phan Thiết - người đánh goong choloq trong một tiết mục tập luyện văn nghệ Chơ Ro.

“Từ năm 1986, tôi đã bắt đầu nghiên cứu về âm nhạc dân gian Chơ Ro, phục dựng thành công 5 đàn goong choloq cho 5 nhà văn hóa dân tộc trên địa bàn tỉnh. Mối lo lâu nay là tìm người để truyền dạy kỹ thuật phục dựng các loại đàn, nay đã được trút bỏ. Bởi qua những buổi tập luyện nghệ thuật này, tôi tình cờ phát hiện em Đào Thị Phương vừa là người Chơ Ro, dạy nhạc ở Trường THPT Phan Đình Phùng (xã Bàu Chinh, huyện Châu Đức) - người có tình yêu với âm nhạc dân gian Chơ Ro vừa hiểu nhạc lý để truyền dạy, phục dựng, lưu giữ nhạc cụ.

Là người hát chính trong các tiết mục phục dựng, bà Dương Thị Triên, Phó Chủ nhiệm Nhà văn hoá dân tộc Bàu Chinh kể: “Tôi đã được học hát, đánh cồng chiêng, đàn từ nghệ nhân Lý Thị Nhiễng để mong muốn lưu giữ văn hóa Chơ Ro. Hiện nay, đội ca múa hát đánh cồng – chiêng của Nhà Văn hóa dân tộc Bàu Chinh cũng có hơn 10 người duy trì đều đặn tập luyện, thường xuyên tham gia biểu diễn giao lưu các tỉnh bạn và toàn quốc.

Bảo tồn và phát triển

Câu chuyện giữ gìn bản sắc dân tộc Chơ Ro còn phải kể đến một số nơi như Trường Phổ thông Dân tộc (PTDT) Nội trú tỉnh, Nhà Văn hóa Dân tộc Bàu Chinh (huyện Châu Đức), Nhà Văn hóa Dân tộc ấp 1, xã Bàu Lâm (huyện Xuyên Mộc); Nhà Văn hóa Dân tộc ấp Bàu Hàm, xã Tân Lâm (huyện Xuyên Mộc); Nhà Tân Thuận (xã Long Tân, huyện Đất Đỏ) thường xuyên tổ chức những lễ hội truyền thống hàng năm nhằm nỗ lực lưu giữ, bảo tồn văn hóa Chơ Ro.

Từ năm 2001, Trường PTDT Nội trú tỉnh thành lập CLB Múa dân tộc với lực lượng chính là học sinh. CLB không chỉ biểu diễn trong trường mà còn tham gia biểu diễn trong Lễ hội của người Chơ Ro; lễ, tết của huyện Châu Đức, TX. Phú Mỹ; Festival hội thi văn hóa thể thao của các trường PTDT nội trú toàn quốc, Liên hoan hát, múa dân tộc khu vực, toàn quốc… đạt được nhiều giải thưởng cao.

Đồng bào Chơ Ro hát múa tại Lễ hội Ốp Yang Va phục dựng ngày 26/5/2022.
Đồng bào Chơ Ro hát múa tại Lễ hội Ốp Yang Va phục dựng ngày 26/5/2022.

Hiện nay, các em học sinh duy trì đều đặn tập luyện 4 ngày/tuần. Đáng mừng là CLB có 20 em hát múa thành thục dân ca Chơ Ro. Thầy Dương Văn Củng, giáo viên của trường hướng dẫn CLB ôn các bài múa dân gian cho hay: “Tôi mê từng điệu múa của người Chơ Ro từ nhỏ. Lớn lên, tôi tìm kiếm, học hỏi từ các nghệ nhân, người lớn tuổi, bổ sung kiến thức về múa truyền thống, từ đó truyền lại cho các em để các em không quên văn hóa dân tộc mình. Hiện, tôi vẫn miệt mài sáng tác, truyền dạy các điệu múa của dân tộc cho các em HS để nó được mãi lưu giữ…”, thầy Củng nói.

Em Lý Thị Kỳ Anh (Lớp 11, Trường PTDT Nội trú tỉnh) nói: “Dù khó khăn như thế nào, chúng em nhất quyết giữ gìn và phát triển vốn quý văn hóa truyền thống của dân tộc Chơ Ro chúng em”.

Thầy Đào Phước, Phó Hiệu trưởng Trường PTDT Nội trú tỉnh cho biết, cùng các nghệ nhân tại thôn Tân Châu, xã Bàu Chinh, huyện Châu Đức, trường đã sưu tầm, lưu giữ các điệu múa, cách đánh chiêng, làm đàn tre… của người Châu Ro để truyền dạy cho học sinh. Những năm qua, Trường đã nỗ lực bảo tồn văn hóa Chơ Ro bằng việc duy trì CLB múa dân tộc, hát dân ca Chơ Ro. Đồng thời, trường cũng hỗ trợ truyền dạy cho các CLB hát, múa tiếng dân tộc ở Long Tân (huyện Đất Đỏ), Hắc Dịch (TX. Phú Mỹ), Bàu Lâm (huyện Xuyên Mộc)… những động tác múa, bài hát Chơ Ro để đồng bào không quên nền văn hóa dân tộc mình. “Nét đặc biệt của các CLB hát múa dân tộc là sự tham gia của thanh niên trẻ (dưới 35 tuổi) chiếm đa số, nên có sự nhiệt huyết, mới mẻ. Chúng tôi muốn truyền lửa, tạo sự đam mê cho các em, từ đó các em sẽ là những hạt nhân để tiếp tục nhân rộng các bài múa, điệu hát của người Chơ Ro”, thầy Phước nhấn mạnh.

Cùng với sự quan tâm của chính quyền tỉnh, nhiều người Chơ Ro đi trước vẫn luôn dành tâm huyết truyền dạy cho thế hệ sau những nét văn hoá đặc sắc của dân tộc mình, từ trang phục, ngôi nhà sàn truyền thống, cho đến các lễ hội cúng thần rừng, thần lúa hay các nhạc cụ, nhạc khí, các bài ca, điệu múa dân gian để văn hóa Chơ Ro mãi được trường tồn…

Những năm gần đây, với mong muốn giới thiệu các loại hình nghệ thuật, âm nhạc của đồng bào dân tộc Chơ Ro, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã phục dựng một số làn điệu dân ca, động tác dân vũ và trình tấu dàn chiêng thành các tiết mục biểu diễn tham dự liên hoan, hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp và không chuyên cấp tỉnh, khu vực  và toàn quốc. Đó cũng là tâm huyết, là việc phải cùng lo của chính quyền các cấp và của ngành VHTT trong tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu nhiều năm qua.

Đến nay, tuy kết quả đạt được chưa nhiều, chưa cao như mong muốn, nhưng nhìn chung, việc sưu tầm, phổ biến các bài dân ca trong và ngoài cộng đồng Chơ Ro đã bảo tồn được hàng chục bài, hàng trăm lượt biểu diễn hát, múa, diễn tấu nhạc cụ ở cả hai hình thức: Sinh hoạt cộng đồng và sân khấu. Với đề tài "Nghiên cứu, phục dựng và phát triển nghệ thuật diễn xướng dân gian Chơ Ro” hy vọng sẽ tiếp tục tạo ra triển vọng tốt đẹp về sự khởi sắc của văn hóa Chơ Ro ở tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu trong thời gian tới. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.