Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Đồng bào Tà Ôi thoát nghèo từ nghề dệt Zèng

Vũ Mừng - 10:24, 13/04/2024

Là huyện vùng cao nằm dọc biên giới Việt - Lào, A Lưới được xem là chiếc nôi văn hóa dân tộc thiểu số của tỉnh Thừa Thiên Huế. Trên mảnh đất này, bao đời nay đồng bào dân tộc Tà Ôi không chỉ bền bỉ giữ gìn nghề dệt Zèng truyền thống, mà còn đưa Zèng trở thành sản phẩm có giá trị kinh tế cao, giúp người dân vươn lên thoát nghèo.

Nghề dệt Zèng trở thành một báu vật vô giá trong cộng đồng mỗi buôn làng đồng bào dân tộc Tà Ôi
Nghề dệt Zèng trở thành một báu vật vô giá trong cộng đồng mỗi buôn làng đồng bào dân tộc Tà Ôi

Báu vật của buôn làng

Đi qua bao thăng trầm của lịch sử, nhất là những năm tháng chiến tranh, nhiều nét văn hóa, sinh hoạt của đồng bào dân tộc Tà Ôi đã bị mai một. Có những điều chỉ còn là ký ức một thời trong tâm tưởng của các già làng. Thế nhưng, nghề dệt Zèng không bị mất đi mà còn trở nên gần gũi hơn trong đời sống hôm nay của người Tà Ôi, đồng thời trở thành một báu vật vô giá trong cộng đồng mỗi buôn làng.

Đối với đồng bào dân tộc Tà Ôi, con gái đến tuổi đôi mươi đều học và biết dệt những tấm Zèng truyền thống của dân tộc mình. Mỗi tấm Zèng lại là một hiện vật phản ánh sâu sắc nhất tâm hồn của người con gái, bởi trong đó chứa đựng cả những tình cảm yêu thương và khát khao về niềm hạnh phúc đôi lứa. Xuất phát từ quan niệm đó, mà những sản phẩm đầu đời thường sẽ trở thành món quà tặng cho gia đình nhà chồng, như là của hồi môn đặc biệt.

Nghệ nhân Mai Thị Hợp giới thiệu với các em học sinh về Zèng. Ảnh: NVCC
Nghệ nhân Mai Thị Hợp giới thiệu với các em học sinh về Zèng. Ảnh: NVCC

Nhiều người Tà Ôi vẫn thường kể, đất nước mình rộng lắm, con chim bay cũng không hết được, cơn gió bay cũng không hết được, người Kinh, người, người Ba Na, người Ê Đê, người Xê Đăng, người Tà Ôi… đều là anh em một nhà! Còn con gái Tà Ôi không chỉ biết làm rẫy giỏi mà còn biết dệt Zèng.

Là một trong những người thành lập Hợp tác xã (HTX) Thổ cẩm xanh Azakooh (thị trấn A Lưới, huyện A Lưới), Nghệ nhân Mai Thị Hợp giới thiệu: “Chất liệu của vải Zèng được quy tụ từ cây bông sợi, cây râm, củ nâu, cây đằng đằng là những nguyên liệu chính dệt nên những tấm Zèng độc đáo của người dân tộc Tà Ôi”.

Sau 5 tháng chăm chút cho cây bông, đến kỳ thu hoạch đem bông về phơi cho khô khén. Bông sau khi kéo thành sợi sẽ được mang đi nhuộm. Nhuộm sợi là một trong những khâu kỹ thuật quan trọng nhất, đến nay tại các bản làng khi thực hiện khâu này người Tà Ôi vẫn phải tuân thủ theo những kiêng kỵ nhất định. Đặc biệt, ở công đoạn này thường những người phụ nữ cao tuổi nhiều kinh nghiệm sẽ làm ra được những sản phẩm đẹp.

Tùy từng loại trang phục mà người thợ dệt có cách dàn sợi và tạo hoa văn khác nhau
Tùy từng loại trang phục mà người thợ dệt có cách dàn sợi và tạo hoa văn khác nhau

Các sắc màu thường thấy trên trang phục của người Tà Ôi thường là xanh, đỏ, đen, vàng và tím; cộng với sự chấm phá của những hạt cườm màu trắng. Trên mỗi bộ trang phục thổ cẩm đã toát lên vẻ lung linh hài hòa. Các loại màu nhuộm sợi được người dân khai thác từ những loại lá, vỏ, rễ cây từ núi rừng nên những gam màu họ làm ra tươi trầm không chói như những loại màu công nghiệp thường thấy của cuộc sống hiện đại. Không chỉ là sự hài hòa về mặt hình thức, sợi bông nhuộm từ những màu tự nhiên rất được ưa chuộng bởi màu bền, ít phai, sợi bông mặc rất ấm về mùa đông, mát về mùa hè.

Khi chuẩn bị đầy đủ sợi, trước khi dệt phải dàn sợi, một công việc phức tạp đòi hỏi sự tỉ mỉ của người thợ dệt. Tùy từng loại trang phục mà người thợ dệt có cách dàn sợi và tạo hoa văn khác nhau. Hoa văn trên sản phẩm dệt của người Tà Ôi được chia theo các chủ đề như: chủ đề động vật, thực vật thiên nhiên và đồ vật. Mỗi một chủ đề đều có những cách thể hiện riêng và trong quá trình làm người thợ, có thể sáng tạo tùy thích mà không bị bó buộc trong khuân mẫu nào cả.

Zèng xuất hiện trang trọng tại Lễ hội áo dài Huế lần thứ 22 năm 2023. Ảnh: NAG Trần Nhật Bình
Zèng xuất hiện trang trọng tại Lễ hội áo dài Huế lần thứ 22 năm 2023. Ảnh: NAG Trần Nhật Bình

Thoát nghèo từ nghề truyền thống

Giống như những ngành nghề thủ công khác, những năm cuối của thế kỷ XX, trước sức ép của nền kinh tế thị trường nghề dệt Zèng đã gặp không ít khó khăn và thử thách, bởi sự xuất hiện ồ ạt của những sản phẩm may mặc được nhập khẩu từ nước ngoài. 

Có lẽ bởi thế mà những người nặng lòng với Zèng tại A Lưới, vẫn còn nhớ như in tại Festival Nghề truyền thống Huế được tổ chức vào năm 2015, người dân Huế và du khách bất ngờ, nhưng cũng rất thú vị với sự xuất hiện của dệt Zèng tại vị trí trung tâm trang trọng nhất của Công viên Tứ Tượng (nơi dành tôn vinh cụm nghề dệt).

Cũng tại Festival, trong chương trình khai mạc, lần đầu tiên những bộ quần áo thiết kế từ chất liệu thổ cẩm Dzèng đã được khoác trên người những hoa hậu, người mẫu nổi tiếng xuất hiện trên sân khấu, đó là cơ hội để dệt Zèng, vốn dĩ là một loại hình văn hóa đặc thù của người dân các huyện miền núi A Lưới bừng sáng và ghi dấu ấn đối với công chúng. 

Một năm sau đó, với các giá trị mà nghề dệt Zèng mang lại như: Giá trị kinh tế, giá trị đạo đức, giá trị tâm linh, giá trị di sản văn hóa dân tộc, giá trị mỹ thuật, ngày 21/11/2016, nghề dệt Zèng của đồng bào dân tộc Tà Ôi đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Với HTX Thổ cẩm xanh Azakooh được thành lập từ năm 2015, trải qua gần 10 năm hoạt động, từ 15 thành viên ban đầu đến nay HTX đã và đang tạo ra việc làm thường xuyên cho gần 120 lao động là phụ nữ dân tộc Tà Ôi. 

Được biết, những năm qua, nguồn vốn khuyến công của tỉnh cũng tập trung hỗ trợ nghề dệt Zèng trang bị máy móc, tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực cải tiến mẫu mã sản phẩm, đào tạo nghề với mục đích nâng cao năng lực sản xuất và phát triển thị trường tiêu thụ.

Những thiếu nữ dân tộc Tà Ôi huyện A Lưới say mê với nghề dệt Zèng
Những thiếu nữ dân tộc Tà Ôi huyện A Lưới say mê với nghề dệt Zèng

Nghệ nhân Mai Thị Hợp cho hay: Mỗi tấm vải Zèng bán ra ngoài thị trường có giá từ 300.000 - 600.000 đồng, có loại làm cầu kỳ, đính cườm và khổ rộng có giá lên tới 3 triệu đồng. Ngoài cung cấp cho các thị trường truyền thống như huyện miền núi Nam Ðông (Thừa Thiên Huế), huyện Ðông Giang, Tây Giang (Quảng Nam), Hướng Hóa, Ðakrông (Quảng Trị)... sản phẩm Dzèng của A Lưới đã được xuất khẩu thường xuyên sang các nước lân cận như: Thái Lan, Lào, Nhật Bản…Tùy vào sản phẩm làm ra trung bình, mỗi người thợ tại HTX sẽ có mức thu nhập khoảng 6 – 7 triệu đồng/tháng.

Bên cạnh đó, những người thợ của HTX Thổ cẩm xanh Azakooh còn sáng tạo ra nhiều sản phẩm mới để đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng. Giám đốc HTX Blup Thị Hà chia sẻ: Trước đây, nếu HTX chỉ bán sản phẩm Zèng như một loại vải thông thường để người ta tự may đo, thì nay chúng tôi đã thiết kế áo cho nam, nữ, chân váy, thắt lưng… Những trang phục này dễ dàng phối với đồ tân thời, như áo khoác Zèng cho nam, chân váy Zèng đi cùng sơ mi cho nữ… 

"HTX đã sáng tạo ra khoảng 30 sản phẩm để làm quà lưu niệm, như móc khóa, bông tai, kẹp, cài, túi xách, khẩu trang, thú bông, khăn quàng cổ..., bán với giá dao động từ 35.000 - 500.000 đồng nên người dân địa phương và du khách rất thích thú", chị Blup Thị Hà cho hay.

Ông Nguyễn Văn Hải, Phó Chủ tịch UBND huyện A Lưới cho biết: Dệt Zèng nằm trong số 13 làng nghề tiêu biểu của tỉnh Thừa Thiên Huế được lựa chọn để bảo tồn lâu dài. Nhờ HTX này mà hàng trăm phụ nữ người Tà Ôi, Cơ Tu, Bru Vân Kiều ở vùng đại ngàn Trường Sơn đã có thu nhập ổn định.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Ghi dấu “Một tỷ bước chân tiến vào kỷ nguyên mới”

Ghi dấu “Một tỷ bước chân tiến vào kỷ nguyên mới”

Sáng nay 16/8, vào lúc 6 giờ đến 7 giờ 30 phút hơn 1 triệu người dân tại 34 tỉnh, thành phố trên cả nước đã khoác lên mình áo đỏ sao vàng, cùng hướng về Quảng trường Ba Đình lịch sử để theo dõi lễ thượng cờ Tổ quốc và đồng loạt hát Quốc ca. Sau đó cùng thực hiện hoạt động đi bộ vì một Việt Nam đoàn kết, hùng cường và bền vững.
Cảnh giác với các trang giả mạo, lợi dụng Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba

Cảnh giác với các trang giả mạo, lợi dụng Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba

Xã hội - Minh Nhật - 1 giờ trước
Trang Facebook chính thức của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam có tên “Hội Chữ thập đỏ Việt Nam - Viet Nam Red Cross Society” phát đi cảnh báo về việc xuất hiện trang Facebook giả mạo, lợi dụng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba để cắt ghép hình ảnh, biến tướng thành hoạt động lừa đảo trục lợi.
Nhiều hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 trong và ngoài nước

Nhiều hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 trong và ngoài nước

Tin tức - Minh Nhật - 1 giờ trước
Loạt hoạt động kỷ niệm đặc sắc góp phần lan tỏa giá trị văn hóa, lịch sử, khơi gợi lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và tinh thần đoàn kết, đã và đang được tổ chức tưng bừng trong và ngoài nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
TP. Hồ Chí Minh: Cấp xã phường được bổ sung biên chế, nhưng phải bảo đảm nguồn thu

TP. Hồ Chí Minh: Cấp xã phường được bổ sung biên chế, nhưng phải bảo đảm nguồn thu

Tin tức - Duy Chí - 3 giờ trước
Trước các kiến nghị của lãnh đạo các xã phường về việc bổ sung biên chế các vị trí việc làm còn thiếu khuyết cán bộ lĩnh vực như: Thanh tra Xây dựng, Văn hoá Thể thao, Y tế, Quân sự… Đoàn công tác của UBND TP.Hồ Chí Minh đã khảo sát thực tế và trả lời kiến nghị của cơ sở.
Giải cứu 2 thiếu nữ bị “bắt cóc online”

Giải cứu 2 thiếu nữ bị “bắt cóc online”

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Ngày 16/8, đại diện Công an thành phố Đà Nẵng cho hay vừa giải cứu thành công 2 trường hợp khỏi các đối tượng “bắt cóc online”.
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Sắc màu 54 - Tào Đạt - Như Tâm - 5 giờ trước
Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Chủ tịch Quốc hội: Tuyên Quang phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Chủ tịch Quốc hội: Tuyên Quang phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Thời sự - PV - 5 giờ trước
Sáng 16/8, tại tỉnh Tuyên Quang, nhân kỷ niệm 80 năm Quốc dân Đại hội Tân Trào (16/8/1945-16/8/2025), hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946-6/1/2026), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã dự chương trình “Trở về nguồn - Hướng tới tương lai” do Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức.
Mổ lấy thai chủ động: Cái giá của “ngày đẹp” có thể là sinh mạng

Mổ lấy thai chủ động: Cái giá của “ngày đẹp” có thể là sinh mạng

Sự kiện - Bình luận - Hồng Phúc - 7 giờ trước
Một ngày “đẹp” trên tờ lịch, theo quan niệm của nhiều gia đình, được tin rằng sẽ đem lại vận may, bình an và tương lai thuận lợi cho đứa trẻ. Nhưng đôi khi, cái “đẹp” của mổ lấy thai chủ động chỉ là vẻ ngoài, còn ẩn sau có thể là một bi kịch.
Người dân miền Tây Nam Bộ góp sức trong “Một tỷ bước chân tiến vào kỷ nguyên mới”

Người dân miền Tây Nam Bộ góp sức trong “Một tỷ bước chân tiến vào kỷ nguyên mới”

Thời sự - Tào Đạt - Trung Phạm - 7 giờ trước
Đông đảo Nhân dân các tỉnh Tây Nam Bộ đã cùng chào cờ và hát Quốc ca, cùng đi bộ vì một Việt Nam đoàn kết, hùng cường và bền vững.
Hỗ trợ, nâng bước học sinh DTTS vùng khó khăn Trà Bồng, Cà Đam đến trường

Hỗ trợ, nâng bước học sinh DTTS vùng khó khăn Trà Bồng, Cà Đam đến trường

Xã hội - Ngọc Chí - 7 giờ trước
Nhằm chia sẻ những khó khăn của các em học sinh ở vùng đồng bào DTTS, Trường THCS - THSP Lý Tự Trọng, phường Kon Tum vừa tổ chức Chương trình “Nâng bước em đến trường”, tặng quà cho học sinh DTTS Trường PTDTBT TH&THCS Trà Thủy, xã Trà Bồng và Trường PTDTBT TH&THCS Trà Bùi, xã Cà Đam, tỉnh Quảng Ngãi.
Gia Lai tập trung giải quyết đất ở cho đồng bào dân tộc thiểu số

Gia Lai tập trung giải quyết đất ở cho đồng bào dân tộc thiểu số

Công tác Dân tộc - T.Nhân - 8 giờ trước
Với quyết tâm giúp đồng bào DTTS có chỗ ở ổn định, an toàn, tỉnh Gia Lai đã và đang đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu định canh, định cư nhằm di dời người dân khỏi vùng nguy hiểm và bố trí đất ở cho các hộ đang thiếu đất.