Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Cửa võng đình Thổ Hà – Niềm tự hào trong nghệ thuật kiến trúc dân tộc

Đông Khánh - Lê Ngọc - 11:52, 29/07/2021

Trong các di sản cổ tiêu biểu ở làng Thổ Hà, thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên (Bắc Giang), đình làng chính là một kiệt tác nghệ thuật chạm khắc gỗ độc đáo, có giá trị kỹ thuật, mỹ thuật đại diện cho nền nghệ thuật tinh hoa thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII-XVIII). Riêng bức cửa võng đình Thổ Hà đã được công nhận là bảo vật quốc gia năm 2020.

Mặt tiền đình làng Thổ Hà
Mặt tiền đình làng Thổ Hà

Đình Thổ Hà được xây dựng từ thời Lê, niên hiệu Chính Hòa thứ 6 (1685), có giá trị kiến trúc nghệ thuật nổi tiếng xứ Bắc, được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích kiến trúc-nghệ thuật quốc gia từ năm 1964.

Với chức năng để ngăn cách không gian tâm linh, đồng thời tạo điểm nhấn trang trọng, linh thiêng ở vị trí trung tâm trước tòa hậu cung của ngôi đình, cửa võng đình Thổ Hà được tạo tác vô cùng tinh tế với thủ pháp kỹ thuật chạm khắc bong kênh. Đây là sự kết hợp của chạm nổi, chạm lộng, chạm thủng, tạo thành nhiều lớp, nhiều không gian ngay trên một khối gỗ, ngay trong một đề tài, tác phẩm.

Cửa Võng đình Thổ Hà, được chạm trổ tinh xảo và sơn son thếp vàng rực rỡ
Cửa Võng đình Thổ Hà, được chạm trổ tinh xảo và sơn son thếp vàng rực rỡ

Toàn bộ cửa võng được sơn son, thếp vàng rực rỡ, chia làm 3 tầng. Tầng thứ nhất có hai lớp diềm ngang đặt chồng lên nhau, chạm thủng họa tiết vân mây cách điệu xen kẽ nhau trong bố cục hình học. Tiếp đến, phần giữa chia làm 5 khoang, các khoang ngăn cách nhau bởi hàng cột chạm lộng hình rồng cuốn cột, đầu quay hướng lên trên chầu qua cửa khám với các nét chạm căng tròn, nổi khối. Các diềm dọc hai bên mỗi khoang lại chạm hình rồng trong tư thế vươn mình, đầu hướng lên chầu vào trung tâm. Thân rồng uốn khúc, chân trước đưa lên vuốt râu, ẩn hiện xen lẫn trong họa tiết đao mác tua tủa vút lên từ đầu và thân, tạo thành một đồ án có bố cục đăng đối là một trong những mô típ đặc trưng tiêu biểu thời Lê Trung Hưng.

Tầng thứ hai là một cấu thể chạm khắc gồm nhiều đồ án đan xen nhau, chia thành ba lớp chạm, đề tài lưỡng long chầu nhật với mình rồng uốn nhiều khúc, mắt to, miệng ngậm ngọc, mắt mở to, mũi gồ cao, tóc nhiều chẽ xòe kiểu nan quạt và hơi lượn sóng. Ngay dưới đầu rồng dư là hình rồng ẩn hiện trong đám mây, mình uốn lượn vươn lên cùng chầu vào trung tâm khám.

Cửa võng đình Thổ Hà được chạm khắc hình rồng vô cùng tinh xảo
Cửa võng đình Thổ Hà được chạm khắc hình rồng vô cùng tinh xảo

Kế tiếp các bức chạm rồng bên trên là các đường gờ bo quanh khám chạm nổi hình cánh sen và vân mây hình chiếc khánh. Có thể thấy vẫn là hình rồng trên nhiều vị trí ở cửa võng, song người xem không hề bắt gặp sự trùng lặp, đơn điệu mà vô cùng sống động. Xen kẽ những bức chạm rồng là 4 bức đố chạm nổi đề tài tứ quý (tùng, trúc, cúc, mai), tạo nên một bố cục cân đối, chặt chẽ, rất nổi bật. Qua phong cách chạm khắc có thể thấy, các bức chạm rồng và bức đố ở đây đều mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn (thế kỷ XIX) là minh chứng về sự tài ba của các hiệp thợ xưa với những kỹ thuật chạm khắc rất công phu, điêu luyện. Trong quá trình trùng tu, tôn tạo lại đình, họ không những gìn giữ, bảo lưu tốt bức cửa võng mà còn tiếp tục sáng tạo, phát triển thêm những mảng trang trí khác với bố cục đăng đối, hài hòa, tạo thành nghệ thuật trang trí độc đáo trên cửa võng đình Thổ Hà.

Một ô chạm lộng tinh xảo bên trong cửa võng đình Thổ Hà
Một ô chạm lộng tinh xảo bên trong cửa võng đình Thổ Hà

Tầng dưới cùng là phần còn lại của cửa võng, được chạm thủng các hình đao mác tua tủa trong bố cục hình học. Phần diềm hai bên phong phú, hấp dẫn người xem bằng những hình tượng rồng uốn lượn, đầu rồng hướng vươn lên chầu vào trung tâm, chân trước rồng đưa ra vuốt râu, các chân khác nghịch nắm các linh thú. Hình linh thú xuất hiện ở rất nhiều tư thế, con đang chạy, con nằm, con đứng nhưng đều ngoảnh đầu quay lại nhoẻn miệng cười như đang đùa giỡn… trông rất ngộ nghĩnh.

Đáng chú ý, phía dưới diềm bất ngờ xuất hiện hình ảnh khối tượng voi - người khá đẹp. Tượng voi được tạo tác ở tư thế phủ phục. Trên lưng voi là một hình tượng người cởi trần đóng khố, hai tay níu vành nhạc voi. Những hình ảnh kể trên mặc dù xuất hiện rất khiêm tốn trong đề tài chính của cửa võng, song dường như người thợ xưa muốn gửi gắm ý tưởng cách tân táo bạo, đưa hình ảnh của cuộc sống dân dã đời thường vào từng thớ gỗ nơi linh thiêng.

Trong nội dung bia đá "Thủy tạo đình miếu bi" lưu giữ tại đình có niên hiệu Chính Hoà thứ 13 (1692) cho thấy, cửa võng đình Thổ Hà được tạo tác vào thời điểm xây dựng đình giai đoạn 1685-1692 nên bảo đảm tính xác thực về nguồn gốc. Đây thực sự là một tác phẩm điêu khắc gỗ độc đáo với nhiều đồ án trang trí cầu kỳ, phức tạp nhưng vẫn thể hiện được bố cục cân đối hài hòa.

 Phần chái mái đình Thổ Hà được trang trí bằng mô típ nghệ thuật uốn lượn rất mềm mại
Phần chái mái đình Thổ Hà được trang trí bằng mô típ nghệ thuật uốn lượn rất mềm mại

Ngoài những mảng trang trí tinh xảo trên từng thớ gỗ, các nghệ nhân dân gian đã lồng ghép thêm các chi tiết trang trí bằng chất liệu gốm trên đầu rồng. Thông qua chất liệu, kỹ thuật tạo tác, chúng ta có thể thấy, hiện vật này chính là sản phẩm của làng nghề gốm Thổ Hà xưa - một trong những trung tâm gốm sứ nổi tiếng của cả nước.

Đặc biệt, qua bàn tay khéo léo, tư duy sáng tạo của các nghệ nhân xưa, hai chất liệu gỗ và gốm đã kết hợp với nhau hài hòa tạo ra những mảng trang trí vô cùng tinh mỹ, công phu trên bức cửa võng đình làng. Đây là một hình thức trang trí nghệ thuật vô cùng độc đáo, duy nhất chỉ có ở cửa võng đình Thổ Hà hiện nay.

Mỗi đầu rồng bằng gốm ngoài biểu trưng cho sức mạnh và uy quyền nơi cung cấm còn thể hiện sự tôn vinh, trân trọng, khắc họa những giá trị văn hóa đặc trưng của làng nghề gốm truyền thống tại nơi linh thiêng của đình làng.

Với những giá trị độc đáo, tiêu biểu, tháng 12/2020, cửa võng đình Thổ Hà được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia. Đây là niềm tự hào của người dân Thổ Hà cũng như tỉnh Bắc Giang về một báu vật góp phần làm nên bản sắc văn hóa của vùng đất bên bờ Bắc sông Cầu.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.