Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Có sự xung đột giữa du lịch và văn hóa đang phát sinh

Hồng Minh - 08:48, 01/07/2022

Sự thay đổi trong nhu cầu du lịch đang ngày trở nên rõ rệt. Mỗi du khách không chỉ đơn thuần là đi du lịch, mà họ còn mong muốn tìm hiểu thêm về văn hóa của địa phương thông qua các lễ hội, không gian văn hóa. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là làm sao để khai thác những di sản này một cách bền vững? Làm sao để giữ được yếu tố thiêng liêng và những điều cấm kỵ trong văn hóa tâm linh của mỗi dân tộc không bị phá vỡ khi phát triển du lịch?

Hình ảnh khách du lịch tại tháp Chăm tỉnh Ninh Thuận (Ảnh tư liệu)
Hình ảnh khách du lịch tại tháp Chăm tỉnh Ninh Thuận (Ảnh tư liệu)

Xâm phạm điều cấm kỵ

Trong mỗi nghi lễ, không gian văn hóa của mỗi dân tộc đều mang trong mình giá trị tâm linh và yếu tố thiêng liêng. Tưởng chừng những điều đó là bất khả xâm phạm trong mọi hoàn cảnh, thế nhưng khi có tác động từ loại hình du lịch tín ngưỡng, sự cấm kỵ này ở nhiều nơi đã bị phá vỡ.

Đơn cử cho vấn đề trên chính là câu chuyện của anh Sohamin, dân tộc Chăm, thành viên nhóm Mạng lưới Tiên Phong Việt Nam.

Anh Sohamin cho biết, để phát triển du lịch, tỉnh Ninh Thuận đưa di tích tháp Chăm trở thành điểm du lịch trong địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, khi đưa vào khai thác, lại xảy ra mâu thuẫn với quan điểm của người Chăm. Đó là đưa vào làm du lịch, tháp sẽ được mở cửa để du khách vào thăm quan. Nhưng trong tín ngưỡng của người Chăm, cánh cửa trong đền chính chỉ được mở cửa vào ngày lễ và người mở cửa là chức sắc, sư. Điều này khiến cho cộng đồng người Chăm không đồng tình.

Trước vấn đề này, anh Sohamin cho rằng, “Đưa văn hóa vào du lịch trước hết cần phải tôn trọng cộng đồng chứ không phải theo nhu cầu của ai đó cũng như lợi ích của một nhóm ”.

Không chỉ người Chăm gặp phải, mà ở nhiều dân tộc khác, việc đưa các nghi lễ truyền thống vào hoạt động du lịch cũng khiến cộng đồng dân tộc đó băn khoăn. Trong một chuyến công tác đến với dân tộc Lô Lô tỉnh Hà Giang, nhiều cao niên trong vùng từng chia sẻ về tính thiêng của trống đồng trong đời sống của họ.

Được biết, trong văn hóa của người Lô Lô, trống đồng như bảo vật của họ. Họ coi trống đồng là vật linh thiêng. Khi tiếng trống đánh lên như tín hiệu giữa cõi sống và cõi chết, giữa cuộc sống đời thường và thế giới siêu nhiên. Bởi vậy, với người Lô Lô trống đồng là vật kết nối giữa thần linh và con người. Do đó, nó sẽ chỉ được vang lên trong những dịp đặc biệt quan trọng của dân làng: tang tế, lễ cúng thổ thần, lễ tế trời đất và các nghi lễ sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Thế nhưng, với xu hướng du lịch văn hóa phát triển, trống đồng của người Lô Lô đã không còn giới hạn trong bản làng mà trống đồng đã được đem đi để biểu diễn phục vụ du khách...

Trống đồng của dân tộc Lô Lô (Ảnh tư liệu)
Trống đồng của dân tộc Lô Lô (Ảnh tư liệu)

Tôn trọng cộng đồng để phát triển du lịch

Hai câu chuyện trên là ví dụ cụ thể cho bài toán làm sao để giữ được tính thiêng và hài hòa với hiện đại? Thiết nghĩ điều này là rất khó, nhưng không có nghĩa là không làm được.

Ông Dương Văn Thủ, thầy mo ở xã Hà Vị, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn cho biết, việc biểu diễn các lễ hội, nghi lễ trên sân khấu là điều rất khó với thầy cúng như chúng tôi. Bởi lẽ, lúc đó phải cân bằng giữa việc giữ tính thiêng của nghi lễ mà vẫn bảo đảm được yếu tố sân khấu. 

"Nguyên tắc bắt buộc khi sân khấu hóa các lễ hội, nghi lễ là trước khi biểu diễn phải làm lễ xin các thần linh tại địa phương, sau đó trong quá trình biểu diễn thầy mo không được phép đọc gia phả của thần linh, không được mời các vị thần linh trong lời cúng… Phải như thế mới không phạm húy, không mất đi tính thiêng của lễ hội”, ông Thủ cho biết thêm.

Lễ cưới của người Dao đỏ được tái hiện tại Sa Pa
Lễ cưới của người Dao đỏ được tái hiện tại Sa Pa

Bàn về vấn đề này, TS. Bàn Thị Quỳnh Giao, Viện Văn học, Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, du lịch di sản vùng DTTS đã có bước phát triển mạnh mẽ, từ đó có không ít tác động tích cực đến đời sống văn hóa của cộng đồng DTTS. Ví dụ như hiện nay, người Dao ở Sa Pa đã tái hiện một số nghi lễ để thu hút khách du lịch. Việc tái hiện này không chứa yếu tố tâm linh.

“Việc tái hiện những nghi lễ cần phải đảm bảo yếu tố thiêng. Khi tái hiện nên giữ lại nghi lễ có tính thiêng. Chỉ những nghi lễ, không gian văn hóa nào không gắn yếu tố thiêng, thì mở ra để thu hút khách du lịch. Có như thế sẽ bảo đảm được ranh giới giữa phát triển du lịch và bảo tồn giá trị văn hóa”, TS. Bàn Thị Quỳnh Giao nêu quan điểm.

Như vậy, có thể nói, việc vận dụng các di sản văn hóa trong phát triển du lịch cần đảm bảo được giá trị của di sản. Điều này đặt lên vai những người làm du lịch trách nhiệm  quan trọng là làm sao để vừa tạo được những trải nghiệm đúng với mong muốn của khách du lịch trong bối cảnh hiện đại, vừa bảo tồn đúng bản chất những giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng mà vẫn mang lại lợi ích về mọi mặt cho các bên liên quan.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.