Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chiếc khăn piêu trong đời sống văn hóa dân tộc Thái

Hà Minh Hưng - 16:22, 06/07/2023

Trang phục là một trong những nét văn hóa độc đáo riêng của mỗi vùng miền, mỗi dân tộc. Cùng với ngôn ngữ, trang phục là dấu hiệu thông tin quan trọng thứ hai để chúng ta có thể phân biệt hay nhận dạng được dân tộc này với dân tộc khác, nhóm địa phương này với nhóm địa phương khác. Với người Thái đen ở Lai Châu, khăn piêu trở thành biểu tượng, chứa đựng nhiều ý nghĩa đời sống và tâm linh sâu sắc.

Với người Thái đen ở Lai Châu, khăn piêu là biểu tượng đặc trưng không thể thiếu trong các lễ hội.
Với người Thái đen ở Lai Châu, khăn piêu là biểu tượng đặc trưng không thể thiếu trong các lễ hội

Người Thái đen ở xã Mường Mô, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu coi khăn piêu như một đặc trưng văn hóa, biểu hiện cho giá trị tinh thần, vật chất trao truyền qua nhiều thế hệ người Thái nơi đây. Với người con gái Thái ở Mường Mô khi đến tuổi trưởng thành, việc trước tiên là phải biết làm khăn piêu. Theo phong tục, trước khi về nhà chồng, người con gái phải làm ít nhất 10 chiếc khăn piêu để tặng cho người thân bên chồng, điều đó như một thước đo về phẩm hạnh và sự khéo léo của những cô dâu người Thái.

Là người được mẹ truyền nghề cho từ bé, cô gái Lò Thị Thim được đánh giá là người thêu khăn piêu đẹp nhất nhì bản Nậm Khao, xã Mường Mô. Thim cùng các chị em trong đội văn nghệ của bản thường rủ nhau làm khăn piêu để mình và gia đình sử dụng. Thim cho biết: “Mỗi lần các lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước đến thăm và làm việc tại huyện Nậm Nhùn, khăn piêu của bản em được vinh dự tặng cho các vị lãnh đạo. Đó là niềm tự hào với chúng em và bà con người Thái ở Nậm Khao. Ngày nay, với mô hình du lịch cộng đồng, nhiều du khách ghé bản và hỏi mua khăn piêu về làm quà cho người thân. Bà con ở đây mong muốn không chỉ có khăn piêu mà nhiều vật dụng, biểu tượng của người Thái trong tương lai trở thành mặt hàng du lịch, mang lại nguồn thu nhập cho bà con”.

Giống như cách làm thổ cẩm truyền thống, khăn piêu được dệt từ sợi bông, sau đó nhuộm chàm. Tới khi vải khô, phụ nữ Thái mới bắt đầu thêu lên những hoa văn sặc sỡ.
Giống như cách làm thổ cẩm truyền thống, khăn piêu được dệt từ sợi bông, sau đó nhuộm chàm. Tới khi vải khô, phụ nữ Thái mới bắt đầu thêu lên những hoa văn sặc sỡ.

Người Thái ở Mường Mô làm khăn piêu từ loại vải bông tự dệt. Khăn piêu có nhiều loại khác nhau, có loại được thêu hoa văn bằng chỉ màu sặc sỡ, có loại chỉ là một tấm vải bông nhuộm chàm. Việc thêu hay giữ nguyên màu chàm mộc mạc theo người dân trong bản thì điều đó còn tùy theo văn hóa từng vùng, từng địa phương để chiếc khăn piêu có những sắc thái riêng. Khăn piêu có tác dụng che đầu khi nắng gió, làm ấm đầu khi mùa Đông giá lạnh... Khăn piêu còn là vật trang sức quan trọng của các cô gái Thái trong sinh hoạt hằng ngày, nhất là trong lúc đi chơi hay dự lễ hội, trong lễ cưới khi về nhà chồng, làm quà tặng cho bạn bè, người thân.

Ở Mường Mô, chiếc khăn piêu được thêu hoa văn sặc sỡ phía hai đầu. Theo lời của Lò Thị Thim, tấm vải được chọn thêu khăn piêu phải được nhuộm chàm. Đây chính là màu nền để người phụ nữ Thái thêu lên các họa tiết hoa văn bằng các loại chỉ màu (xanh, đỏ, tím, vàng, da cam....) ở hai đầu khăn. Để có một chiếc khăn piêu hoàn chỉnh, người phụ nữ Thái phải mất thời gian từ hai đến bốn tuần cho việc thêu. Việc thêu khăn cũng không kín trên toàn bộ bề mặt tấm vải mà chỉ tập trung trang trí ở hai đầu. Khi thêu những hoa văn đa dạng lên hai đầu khăn, họ nhìn theo mẫu, song không dập khuôn một cách máy móc hoặc có thể nghĩ trong đầu những hình thêu theo ý thích để thực hiện.

Để hoàn thành một chiếc khăn piêu, người phụ nữ Thái phải mất ba tháng dệt vải, thêu thùa, tự tìm kiếm cho riêng mình những màu sắc, đường nét thích hợp nhất.
Để hoàn thành một chiếc khăn piêu, người phụ nữ Thái phải mất ba tháng dệt vải, thêu thùa, tự tìm kiếm cho riêng mình những màu sắc, đường nét thích hợp nhất

Hình ảnh thêu thường là những vật gần gũi với đời sống thường ngày như: Bông hoa, sao năm cánh, các con vật, côn trùng… Nét đặc biệt là phụ nữ Thái không thêu khăn piêu ở mặt phải như lối thêu thông thường mà lại thêu từ mặt trái. Các hoa văn với họa tiết và màu sắc xen kẽ sẽ hiện lên ở mặt phải, đó là lối thêu truyền thống với trí tưởng tượng của kỹ thuật và mỹ thuật dân gian tài tình. Khăn piêu được tạo theo lối luồn chỉ hay đan chỉ màu vào vải, nhưng cái khó là phải tính toán theo một nguyên tắc nhất định để luồn chỉ vào mặt trái và hoa văn lại hiện lên chính xác ở mặt phải. Hoa văn thêu trên khăn piêu điểm xuyết các màu sắc, hoa văn với bố cục nội dung phức tạp, đòi hỏi người phụ nữ phải nắm chắc nguyên tắc kỹ thuật, phải thuộc các họa tiết hoa văn với hai mặt phải, trái của nó.

Nhìn bố cục hoa văn, màu sắc trên chiếc khăn piêu, ta như thấy sự kết hợp độc đáo, khéo léo giữa màu sắc và hoa văn. Đó là màu xanh của núi rừng, màu vàng của ánh nắng, nương lúa và màu trắng hồng của hoa thơm, bướm lượn… Mỗi họa tiết là sự thể hiện tình yêu của người Thái với thiên nhiên và bản làng. Bởi vậy, theo quan niệm của người Thái, khăn piêu còn là tiêu chuẩn để đánh giá tài năng, phẩm hạnh của người phụ nữ. Nếu một cô gái không biết thêu khăn piêu thì bị coi là lười và ít được các chàng trai để ý, thậm chí họ không muốn lấy một người vợ như vậy. Cũng vì ý nghĩa đó mà ở Mường Mô, những bé gái sau buổi học đều được mẹ dạy cách thêu từng đường kim, mũi chỉ hay những điệu múa mang đậm bản sắc truyền thống. Đây cũng chính là cách lưu giữ lại những nét văn hóa của người Thái cho con cháu mình.

Trong các lễ hội, khăn piêu trở thành đạo cụ nổi bật khi trình diễn các làn diệu dân ca, dân vũ truyền thống của đồng bào Thái.
Trong các lễ hội, khăn piêu trở thành đạo cụ nổi bật khi trình diễn các làn diệu dân ca, dân vũ truyền thống của đồng bào Thái

Ông Bùi Quốc Khánh, người có nhiều năm nghiên cứu văn hóa tại Lai Châu cho biết: Trong xã hội xưa, khăn piêu còn để phân biệt tầng lớp người quý tộc và người bình dân, phụ nữ có chồng và thiếu nữ. Ngày nay, khăn piêu có mặt trong đời sống vật chất, tinh thần của người Thái đen. Nó là lễ vật trong hôn nhân, là biểu trưng trong lễ hội và là đồ tùy táng theo người chết về thế giới bên kia… Đi kèm với y phục của người Thái đen, khăn piêu không chỉ tôn nên vẻ đẹp trên khuôn mặt của người con gái Thái mà nó còn là tiêu chí đánh giá tài năng, phẩm hạnh của người con gái đó trước cộng đồng, trước dòng tộc nhà trai…

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 2 giờ trước
Ngày 16/8, Đảng uỷ, UBND xã Khâu Vai, tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Nhóm Cộng đồng từ thiện Sân Đình tổ chức Lễ cắt băng khánh thành công trình nhà lớp học Điểm trường Mầm non và Tiểu học thôn Ha Cá, xã Khâu Vai.
Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 6 giờ trước
Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa vừa phát hiện và xử lý một cơ sở kinh doanh tàng trữ gần 1,2 tấn thực phẩm đã bốc mùi hôi, không rõ nguồn gốc.
Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự

Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự "hội thảo"

Pháp luật - Minh Nhật - 7 giờ trước
Một đường dây kinh doanh đa cấp qua website https://tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS vừa bị công an triệt phá.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Tin tức - Minh Nhật - 7 giờ trước
Cục Công nghệ thông tin thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam(SBV) vừa phát đi cảnh báo về việc xuất hiện ít nhất hai trang web giả mạo cổng thông tin điện tử của cơ quan này, phát tán mã độc dưới dạng tệp tin APK, có nguy cơ chiếm đoạt tài khoản ngân hàng của người dùng.
Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 11 giờ trước
Đội tuyển nữ Việt Nam vừa để thua U23 Australia với tỉ số 1-2 tại bán kết Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), qua đó lỡ hẹn với trận chung kết và sẽ bước vào trận tranh hạng Ba cùng tuyển nữ Thái Lan.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 11 giờ trước
Tại bán kết 1 giải bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), đội tuyển nữ Myanmar đã tạo nên bất ngờ lớn khi đánh bại Thái Lan với tỷ số 2-1. Chiến thắng này không chỉ đưa Myanmar vào chung kết sau 10 năm chờ đợi, mà còn đánh dấu bước tiến mới của bóng đá nữ quốc gia này trên đấu trường khu vực.
Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Tin tức - Thuý Hồng - 21:16, 16/08/2025
Sáng 16/8, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phối hợp với Sở Công Thương Lạng Sơn tổ chức Chương trình Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử tỉnh Lạng Sơn năm 2025.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Văn bản chính sách mới - Minh Anh - 20:40, 16/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.
Cảnh giác với các trang giả mạo, lợi dụng Chương trình vận động ủng hộ Nhân dân Cuba

Cảnh giác với các trang giả mạo, lợi dụng Chương trình vận động ủng hộ Nhân dân Cuba

Xã hội - Minh Nhật - 19:58, 16/08/2025
Trang Facebook chính thức của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam có tên “Hội Chữ thập đỏ Việt Nam - Viet Nam Red Cross Society” phát đi cảnh báo về việc xuất hiện trang Facebook giả mạo, lợi dụng Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Chương trình vận động ủng hộ Nhân dân Cuba để cắt ghép hình ảnh, biến tướng thành hoạt động lừa đảo trục lợi.
TP. Hồ Chí Minh: Cấp xã, phường được bổ sung biên chế, nhưng phải bảo đảm nguồn thu

TP. Hồ Chí Minh: Cấp xã, phường được bổ sung biên chế, nhưng phải bảo đảm nguồn thu

Tin tức - Duy Chí - 17:17, 16/08/2025
Trước các kiến nghị của lãnh đạo các xã, phường về việc bổ sung biên chế các vị trí việc làm còn thiếu khuyết cán bộ lĩnh vực như: Thanh tra Xây dựng, Văn hoá Thể thao, Y tế, Quân sự… Đoàn công tác của UBND TP.Hồ Chí Minh đã khảo sát thực tế và trả lời kiến nghị của cơ sở.