Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa bằng công nghệ số

PV - 04:32, 22/05/2023

Với một hệ thống di sản văn hóa vô cùng phong phú, việc ứng dụng công nghệ số là một trong những giải pháp quan trọng để lưu trữ dữ liệu, quản lý và bảo tồn di sản. Cũng từ quá trình này, đã và đang hình thành nên loại hình di sản số.

Chùa Diên Hựu phỏng dựng từ công nghệ thực tế ảo. (Nhóm Sen Heritage thực hiện)
Chùa Diên Hựu phỏng dựng từ công nghệ thực tế ảo. (Nhóm Sen Heritage thực hiện)

"Chạm tay" vào di sản

Phỏng dựng toàn bộ kiến trúc chùa Một Cột và chùa Diên Hựu thời Lý bằng công nghệ thực tế ảo, phục dựng đài đèn và tòa Tu di Thích Ca sơ sinh cách đây hơn 1.000 năm từ các tư liệu khảo cổ học, văn bản lịch sử, văn tự cổ, đặc điểm kiến trúc cùng nghiên cứu khoa học, áp dụng công nghệ thực tế ảo (VR), nhóm Sen Heritage đã tái lập, đưa những giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống Việt Nam tới công chúng.

Việc áp dụng công nghệ (VR-AR-thực tế tăng cường) đã hiện thực hóa các giả thuyết khoa học và tái lập các di sản, hiện vật, đem đến sức sống mới cho hiện vật và di sản. Cuộc trưng bày "Khám phá di sản kiến trúc chùa Một Cột - Diên Hựu thời Lý bằng công nghệ thực tế ảo" vừa qua tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã thu hút hàng nghìn lượt người tham quan, trải nghiệm không gian và hiện vật thông qua kính VR. Khách tham quan có thể "xuyên không", ung dung "đi dạo" trong chùa Diên Hựu, ngắm hồ sen từ hai bên hành lang, chiêm ngưỡng và tương tác với di sản.

Là những người yêu di sản và đam mê công nghệ, Đinh Việt Phương là một cái tên gắn với triển lãm 3D "Hà Nội những góc nhìn lịch sử", tái hiện di sản kiến trúc Pháp, phục dựng phố cổ Hà Nội bằng kỹ thuật 3D. Kết hợp số hóa hiện vật từ những dữ liệu lịch sử, kiến trúc sư Đinh Việt Phương cùng PinArt phục dựng nguyên bản pho tượng Quan Âm nghìn tay nghìn mắt của chùa Báo Ân, phỏng dựng tháp lưu ly bằng sứ men trắng đặc trưng thời Lý.

Trong quá trình phục dựng cột đá Chùa Dạm, tái điều tra hiện trường, các dấu vết còn lại của cột đá, nhà nghiên cứu độc lập Đào Xuân Ngọc đã trực tiếp tham gia khai quật khảo cổ. Anh và nhóm 3DArt sử dụng công nghệ 3D phỏng dựng cột đá chùa Dạm (Bắc Ninh), từ đó giới thiệu bản phục dựng tổng thể kiến trúc chùa Dạm trên mặt bằng khảo cổ học… 

Việc áp dụng công nghệ (VR-AR-thực tế tăng cường) đã hiện thực hóa các giả thuyết khoa học và tái lập các di sản, hiện vật, đem đến sức sống mới cho hiện vật và di sản.

Một số đơn vị nhà nước cũng không nằm ngoài cuộc chơi với công nghệ, Viện Nghiên cứu Kinh thành cũng đã áp dụng công nghệ số phục dựng một phần di sản Hoàng thành Thăng Long từ các nghiên cứu và hệ thống di vật, hiện vật phát lộ (tại các hố khai quật của di chỉ 18 Hoàng Diệu). Tận dụng những ưu thế của internet và công nghệ số, các bảo tàng, khu di tích tích cực thực hiện chuyển đổi số, tạo môi trường khám phá và trải nghiệm cho người xem.

Những sản phẩm 3D đã có mặt tại một số bảo tàng nhằm tăng khả năng tương tác, phục vụ công chúng. Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội tổ chức trưng bày trực tuyến và tour tham quan ảo 360 độ giới thiệu về các triều đại gắn với Hoàng thành Thăng Long. Bảo tàng Lịch sử quốc gia ứng dụng công nghệ tham quan trực tuyến 3D tour góp phần quảng bá các tác phẩm nghệ thuật và bảo vật quốc gia.

Trung tâm hoạt động văn hóa, khoa học Văn Miếu-Quốc Tử Giám đã triển khai nhiều dự án liên quan đến số hóa như ứng dụng công nghệ trình chiếu 3D mapping góp phần giáo dục di sản, hệ thống trợ lý du lịch ảo ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo AI, tham quan ảo 3D trên internet, trải nghiệm di tích bằng công nghệ thực tế ảo VR 360…

Nắm bắt xu thế, nhiều nhóm bạn trẻ đam mê di sản và công nghệ đã xây dựng hệ sinh thái cho các di sản của riêng mình. Nhóm Vietnam Centre đẩy mạnh việc sử dụng công nghệ và nền tảng mạng xã hội để quảng bá và lan tỏa các yếu tố văn hóa lịch sử một cách rộng rãi. Mày mò nghiên cứu, scan hiện vật gốc, dựa trên những tư liệu, ghi chép cổ, nhóm đã số hóa tái hiện trang phục và nghi lễ của triều đình nhà Lê, giáp phục Việt Nam.

Bằng sử dụng công nghệ thực tế ảo và công nghệ thực tế tăng cường tạo nên diện mạo mới cho di sản. Ngoài ra, nhóm còn cho ra mắt ấn phẩm song ngữ "Dệt nên triều đại", "Mình đồng da sắt", phỏng dựng và sản xuất trang phục, gia tăng cảm giác trải nghiệm về hình ảnh chi tiết và âm thanh sống động đối với các sản phẩm của mình…

Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp các đơn vị tái hiện không gian Điện Kính Thiên trên phối cảnh 3D.
Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp các đơn vị tái hiện không gian Điện Kính Thiên trên phối cảnh 3D.

Di sản cần cái "bắt tay" của công nghệ

Quá trình phỏng dựng và phục dựng di sản gặp nhiều khó khăn bởi hiện vật gốc chỉ còn lại một phần hoặc là những mảnh vỡ, tàn tích. Các nhà nghiên cứu di sản phải dựa vào tài liệu sưu tầm, khảo cứu, tiếp cận dữ liệu, đưa ra nhiều giả thuyết và bắt tay với các công ty về công nghệ tạo nên những sản phẩm di sản số. Bằng những công nghệ tiên tiến, các không gian di tích, hiện vật, bối cảnh lịch sử… đều được tái hiện sống động trong một hình hài mới, nhập cuộc với nhịp sống đương đại.

Công nghệ số không chỉ là kỹ thuật mà còn mở ra kho tàng tri thức của nhân loại đã và chưa được phát hiện, mang lại những giá trị tích cực trong khôi phục, bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Không chỉ số hóa các di sản văn hóa vật thể, việc ứng dụng công nghệ số hóa các di sản phi vật thể hoàn toàn có thể thực hiện được. PGs.Ts. Trần Trọng Dương (Viện Hán Nôm thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho biết: Ở Italia, các nhà công nghệ đã thực hiện số hóa một bản đồ di dân thời Hy Lạp cổ đại, trong đó phục dựng cảnh quan, không gian, kiến trúc thời kỳ đó.

Với thái độ lạc quan, ông Trần Trọng Dương cho rằng hoàn toàn có thể ứng dụng công nghệ số như vậy trong phỏng dựng tác phẩm "Hoàng hoa sứ trình đồ" đã được UNESCO ghi danh Di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Không những vậy, công nghệ số còn hỗ trợ đắc lực trong phục dựng những di sản gốc, bảo vật, cổ vật đang lưu lạc ở nước ngoài. Cụ thể như bức họa "Trúc lâm đại sĩ xuất sơn" đang được lưu giữ tại Bảo tàng Liêu Ninh (Trung Quốc) và cơ hội đưa văn hóa thiền phái Trúc Lâm cách đây gần 1.000 năm về hiện tại thông qua kỹ thuật số là có thể.

Di sản bản gốc chưa hồi hương, nhưng di sản số hóa với độ phân giải cao đã xuất hiện trên mạng, cung cấp cứ liệu về trang phục, phong cảnh, nghi lễ, mô tả quá trình Phật hoàng Trần Nhân Tông tu hành đắc đạo, về kinh trước khi di chuyển lên Yên Tử. Có thể nói, trong tương lai gần, tri thức lịch sử, nghi lễ, văn hóa, lễ hội sẽ được số hóa, là cầu nối để công chúng tiếp cận di sản, trở thành tài sản số của quốc gia, dân tộc.

Hiện nay, ở các địa phương, việc số hóa di sản đang được thực hiện tùy thuộc vào nguồn lực. Tuy nhiên quá trình số hóa mới ở mức độ đơn giản với kỹ thuật cơ bản là scan hiện vật khảo cổ, tượng, công trình kiến trúc, hoa văn có sẵn. Quá trình này mới chỉ mang tính chất lưu trữ tư liệu và bảo tồn hiện vật, làm nền tảng cho công tác số hóa sau này.

Nguồn lực di sản của Việt Nam vô cùng dồi dào, trải dài theo chiều dài lịch sử đất nước. Việc số hóa cần được tiến hành song song với ứng dụng công nghệ, đầu tư, khai thác để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa. Vì vậy, cần một chiến lược và kế hoạch tổng thể thúc đẩy bảo tồn, phát huy giá trị nguồn lực di sản. Cái bắt tay giữa di sản và công nghệ đang thúc đẩy sự hình thành các khái niệm mới về di sản phái sinh, chưa từng được luật hóa và cần có hệ thống luật pháp kèm theo.

Từ đó sẽ có cơ chế thúc đẩy những người làm nghiên cứu có những sản phẩm tốt, người làm công nghệ sẽ có những sản phẩm số hóa mang tính ứng dụng cao trong đời sống, lúc đó di sản mới thật sự phát huy được giá trị. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần nghiên cứu, đưa khái niệm di sản số trở thành một khái niệm chính thức trong Luật Di sản. Khi đã được luật hóa, các chính sách đầu tư, thiết kế, bản quyền, an ninh mạng, vấn đề thương mại hóa sản phẩm sẽ góp phần thúc đẩy số hóa di sản.

Mục tiêu của chương trình số hóa di sản văn hóa Việt Nam giai đoạn 2021-2030 là xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về di sản văn hóa trên nền tảng công nghệ số thống nhất. Hiện nay, Việt Nam chưa có chuyên ngành đào tạo di sản số hóa. Các cơ quan nhà nước được đầu tư về kết cấu hạ tầng nhưng nguồn lực con người cũng như năng lực triển khai số hóa hạn chế, cán bộ chủ yếu là chuyên gia nghiên cứu hoặc làm công tác quản lý mà chưa rành rõ về làm công nghệ.

Để có các sản phẩm số hóa di sản như hiện nay, các nhà di sản học, khảo cổ học, người làm công tác nghiên cứu phải kết hợp các công ty tư nhân, nguồn lực bên ngoài thực hiện các gói số hóa hiện vật. Cũng vì vậy, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cần sớm xây dựng cơ sở dữ liệu số, thể chế phục vụ chuyển đổi số, có chiến lược về đào tạo cán bộ để tương lai gần sẽ có các nhà di sản số đầu tiên đảm đương được các mục tiêu trong chương trình số hóa di sản Việt Nam.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lần đầu tiên Việt Nam tổ chức "Tuần lễ NASA" tại Đông Nam Á

Lần đầu tiên Việt Nam tổ chức "Tuần lễ NASA" tại Đông Nam Á

Tuần lễ NASA "Vietnam Space Week" - sự kiện lần đầu tiên diễn ra ở khu vực Đông Nam Á do Việt Nam tổ chức từ ngày 5-9/6 tại Hậu Giang, TPHCM và tỉnh Bình Định, hứa hẹn mang lại nhiều câu chuyện truyền cảm hứng về các cuộc khám phá không gian vũ trụ.
Tin nổi bật trang chủ
Ủy ban Dân tộc gặp mặt Đoàn đại biểu Người có uy tín tỉnh Bình Định

Ủy ban Dân tộc gặp mặt Đoàn đại biểu Người có uy tín tỉnh Bình Định

Người có uy tín - Mắn On - 21:30, 09/06/2023
Chiều 9/6, tại trụ sở Ủy ban Dân tộc (UBDT), được sự ủy quyền của Lãnh đạo Ủy ban, Vụ trưởng Vụ Dân tộc thiểu số Lưu Xuân Thủy đã chủ trì tiếp và gặp mặt Đoàn đại biểu gồm 27 Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Bình Định.
Hòa Bình: Phát huy hiệu quả các chính sách dân tộc

Hòa Bình: Phát huy hiệu quả các chính sách dân tộc

Công tác Dân tộc - Văn Hoa - 21:24, 09/06/2023
Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các chính sách dân tộc trên địa bàn tỉnh Hòa Bình được triển khai đồng bộ, hiệu quả, góp phần tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện trên các mặt kinh tế - xã hội (KT-XH). Đồng bào các DTTS tỉnh Hòa Bình cùng với Nhân dân trong toàn tỉnh đoàn kết, phát huy nội lực, hội nhập và phát triển.
Tin trong ngày - 9/6/2023

Tin trong ngày - 9/6/2023

Media - BDT - 20:00, 09/06/2023
Bản tin hôm nay có những thông tin đáng chú ý sau: Tiếp tục Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận tại tổ dự án Luật Đất đai (sửa đổi); Hội nghị Ban Chấp hành Đảng bộ cơ quan Ủy ban Dân tộc lần thứ 41, nhiệm kỳ 2020 - 2025; Slovakia chính thức công nhận cộng đồng người gốc Việt Nam là dân tộc thiểu số; 1.000 nghệ sĩ thi độc tấu và hòa tấu nhạc cụ dân tộc toàn quốc... cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Quảng Ninh: Người dân vùng cao lo lắng khi

Quảng Ninh: Người dân vùng cao lo lắng khi "con đến tuổi mà chưa được tiêm mũi vắc xin nào"

Sức khỏe - Mỹ Dung - 19:31, 09/06/2023
Trong khoảng gần tháng nay, Quảng Ninh là một trong nhiều địa phương trên cả nước thiếu vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng, dẫn đến việc không ít trẻ bị nhỡ lịch tiêm. Nhiều người dân, đặc biệt là khu vực vùng đồng bào DTTS, vùng sâu, vùng xa đang rất lo lắng khi “con đến tuổi mà chưa được tiêm mũi nào”.
Bắc Giang: Gần 2 năm trúng đấu giá, nhưng tài sản không được bàn giao theo quy định của pháp luật

Bắc Giang: Gần 2 năm trúng đấu giá, nhưng tài sản không được bàn giao theo quy định của pháp luật

Pháp luật - Nguyễn Kiều - 19:10, 09/06/2023
Đã gần 2 năm trôi qua, kể từ ngày trúng đấu giá và hoàn tất các thủ tục Hợp đồng mua bán tài sản, thế nhưng anh Nguyễn Nhật Quang, thôn Làng Thị, xã Ngọc Vân, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang - người trúng đấu giá vẫn chưa được đơn vị có tài sản đấu giá, là Chi cục Thi hành án dân sự huyện Tân Yên, bàn giao tài sản.
Dân tộc Phù Lá

Dân tộc Phù Lá

Phù Lá là dân tộc rất ít người, sinh sống chủ yếu ở vùng miền núi phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Lai Châu, Yên Bái, Điện Biên.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Cần quy định cụ thể phương pháp xác định giá đất trong Luật Đất đai

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Cần quy định cụ thể phương pháp xác định giá đất trong Luật Đất đai

Thời sự - PV - 19:01, 09/06/2023
Nhấn mạnh định giá đất là vấn đề khó nhất trong tài chính đất đai, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Luật Đất đai phải quy định cụ thể về nguyên tắc xác định giá đất cũng như phương pháp xác định giá đất để Quốc hội thảo luận và cho ý kiến.
Dân tộc Phù Lá

Dân tộc Phù Lá

Media - Hồng Phúc - Đặng Việt Hùng - 19:00, 09/06/2023
Phù Lá là dân tộc rất ít người, sinh sống chủ yếu ở vùng miền núi phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Lai Châu, Yên Bái, Điện Biên.
Xây dựng nông thôn mới ở vùng cao, khi người dân đồng thuận

Xây dựng nông thôn mới ở vùng cao, khi người dân đồng thuận

Media - Trọng Bảo - 18:52, 09/06/2023
Bảo Thắng là huyện nông thôn mới đầu tiên của tỉnh Lào Cai. Với phương châm xây dựng nông thôn mới chỉ có điểm khởi đầu, không có điểm kết thúc, hiện nay, cấp ủy, chính quyền từ huyện đến xã đang tập trung duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí theo Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2022 - 2025. Mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng với sự đồng thuận của người dân, thì đây chính là động lực để địa phương tiếp tục phấn đấu.
Tháo nút thắt trong giải ngân vốn đầu tư công

Tháo nút thắt trong giải ngân vốn đầu tư công

Media - Trọng Bảo - 18:48, 09/06/2023
Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công đang là vẫn đề nóng đối với các địa phương trong cả nước. Bằng nhiều giải pháp, cách làm, tỉnh miền núi Lào Cai đã và đang đạt được những kết quả đáng khích lệ trong giải ngân nguồn vốn này. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai cũng còn những vướng mắc nhất định, đòi hỏi sớm được tháo gỡ để đạt mục tiêu đề ra.
Bình Định: Tập huấn công tác bảo tồn văn hóa, truyền dạy nghề dệt thổ cẩm truyền thống

Bình Định: Tập huấn công tác bảo tồn văn hóa, truyền dạy nghề dệt thổ cẩm truyền thống

Công tác Dân tộc - L.Phương - 18:00, 09/06/2023
Ngày 9/6, tại xã Vĩnh Hiệp, huyện Vĩnh Thạnh (Bình Định), Sở Văn hóa Thể thao tỉnh Bình Định đã tổ chức lớp tập huấn bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa phi vật thể cho 60 học viên là công chức văn hóa xã, Trưởng thôn, làng, Người có uy tín, đồng bào dân tộc Ba Na (nhóm Ba Na Kriêm) ở địa phương.