Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Âm thanh đại ngàn: Trường tồn cùng dân tộc (Bài 1)

Ngọc Thu - 11:22, 15/07/2022

Nhắc đến vùng đất Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng, ai cũng nghĩ đến vùng đất đỏ ba zan hùng vĩ , với nền văn hóa đậm đà bản sắc của các dân tộc Ba Na, Gia Rai, Hrê, Cơ ho, Xơ Đăng, Mnông... Cùng với âm thanh cồng chiêng, tiếng đàn t'rưng, đàn Goong, K’ni, các bài hát dân ca của đồng bào các DTTS nơi đây đã làm say đắm lòng người; tất cả đã tạo nên nét đặc trưng chỉ có ở vùng đất Tây Nguyên.

Trình diễn hòa nhạc cụ dân tộc của người Ba Na tại Ngày hội Văn hóa các DTTS tỉnh Gia Lai
Trình diễn hòa nhạc cụ dân tộc của người Ba Na tại Ngày hội Văn hóa các DTTS tỉnh Gia Lai

Âm nhạc gắn kết yêu thương dòng họ

Ở làng Piơm, thị trấn Đak Đoa, huyện Đak Đoa, nhắc tới dòng họ R’Com dân làng đều thán phục, ca ngợi về tinh thần đoàn kết hiếu học và có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống. Bởi mỗi thành viên trong dòng họ R’Com, đều có thể hát nhiều bài dân ca hay và giỏi chơi các nhạc cụ dân tộc. Tình yêu âm nhạc của những thành viên trong dòng họ, được ví như ngọn lửa lan tỏa từ thế hệ này sang thế hệ khác, góp một phần quan trọng trong việc lưu giữ bản sắc văn hoá truyền thống của đồng bào Ba Na.

Chị R’Com H’Sonh (32 tuổi), lớn lên trong gia đình Ba Na  yêu âm nhạc nên những bài dân ca nhẹ nhàng, sâu lắng do bà nội thể hiện, những âm thanh trầm bổng từ các loại nhạc cụ do bố chế tác, luôn làm chị mê mẩn và theo chị suốt những năm tháng qua

Chị H’Sonh chia sẻ, từ bao đời nay, âm nhạc dân tộc không chỉ đơn thuần là dân ca, nhạc cụ, hay các điệu múa, mà nó đã trở thành âm thanh quen thuộc, gần gũi, gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của người Ba Na ở làng Piơm này. Trong các ngày lễ, tết, ngày vui của dòng họ, của làng đều không thể thiếu những âm thanh của cồng chiêng, đàn, sáo... hòa cùng giọng ca trầm bổng đã tạo nên không gian âm nhạc. 

"Bất kể già, trẻ, gái, trai trong dòng họ R’Com, mỗi khi có ngày vui hội lại thay phiên nhau hòa tấu. "Nhờ có những âm thanh kỳ diệu ấy mà tình cảm gia đình, anh em trong dòng họ trở nên gắn kết, yêu thương nhau hơn”, chị H’Sonh kể.

Chị R’Com H’Sonh và những em nhỏ Ba Na đều lớn lên từ những làn điệu dân ca Ba Na, âm thanh của những nhạc cụ làm từ tre, nứa quen thuộc
Chị R’Com H’Sonh và những em nhỏ Ba Na đều lớn lên từ những làn điệu dân ca Ba Na, âm thanh của những nhạc cụ làm từ tre, nứa quen thuộc

Những thanh âm nhẹ nhàng nhưng ẩn chứa nội lực trầm hùng vang lên từ bài ca “lên rẫy”, “Tiếng chiêng mùa khô”, “Những ngày Pơ thi”, “Dệt váy chờ anh”… đã khiến cho bao người Ba Na nơi đây phải lắng đọng, da diết, lưu truyền muôn đời. 

Bà A Mlem làng Tuoh Ktu, xã Glar, huyện Đak Đoa tuy đã 64 mùa rẫy, nhưng giọng hát bà vẫn ấm áp và đầy nội lực. Những bài hát do bà A Mlem thể hiện, thường bằng tiếng mẹ đẻ (tiếng Ba Na) có ca từ thấm đẫm tinh thần cách mạng và tình yêu quê hương. 

Bà A Mlem cho biết: “Những bài hát theo mình lên rẫy, đi làm, lễ hội. Trong các bài hát, nội dung mình muốn khuyên dạy con cháu chăm ngoan để cha mẹ yên tâm đi làm, xây dựng đất nước. Nhờ dân ca, lời nói khuyên dạy con cháu cũng dễ đi vào lòng người và được tiếp nhận, lưu truyền dễ hơn”. 

Bà A Mlem tuy đã 64 mùa rẫy nhưng tiếng hát ấm áp, nội lực khi thể hiện bài dân ca “Lên rẫy” của người Ba Na
Bà A Mlem tuy đã 64 mùa rẫy nhưng tiếng hát vẫn đầy nội lực, ấm áp khi thể hiện bài dân ca “Lên rẫy” của người Ba Na

Tương tự, đối với người Gia Rai, dân ca chủ yếu được lưu giữ bằng phương thức truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác và không thể thiếu trong các ngày vui trọng đại hay mùa lễ hội. 

Nghệ nhân Rơ Ô H'Ôm, buôn Blang, xã Chư Ngọc, huyện Krông Pa, đã mượn lời hát để thể hiện tình yêu quê hương, lứa đôi. Ông H’Ôm chầm chậm buông từng lời ca, mộc mạc vào không gian tĩnh lặng. Thứ âm thanh chậm rãi, lúc trầm lúc bổng hòa cùng gió ngàn khiến con người bỗng thấy an yên. 

“Mặc dù, người hát dân ca Gia Rai không còn nhiều như xưa, nhưng vẫn được rất nhiều thế hệ thuộc hát, nhất là trong các buổi sinh hoạt cộng đồng. Trai gái, già trẻ đều cùng ca vang những bài hát quen thuộc. Hòa cùng âm thanh của đàn, cồng chiêng, dân làng cứ thế say trong tiếng hát, say trong men rượu cần”- nghệ nhân Rơ Ô H'Ôm nói.

Nhạc cụ dân tộc-bản hòa tấu của núi rừng

Những bài hát dân ca càng dễ chạm vào lòng người nghe hơn, khi được hòa tấu cùng nhạc cụ dân tộc như đàn T’rưng, đàn Goong, K’ni… Từ nguyên vật liệu gần gũi với đồng bào là các loại tre, nứa, qua bàn tay khéo léo, sự sáng tạo của nghệ nhân đã tạo ra nhiều loại nhạc cụ dân tộc độc đáo, vừa đa dạng lại không kém phần tinh tế. 

Đàn T’rưng, Goong, K’ni… được làm từ thiên nhiên như tre, nứa
Đàn T’rưng, Goong, K’ni… được làm từ tre, nứa

Ông Rơ Châm Tih, làng Jút, xã Ia Dêr, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai, từ thuở nhỏ đã đam mê tiếng đàn, các nhạc cụ cổ truyền của đồng bào Jrai. Mê đàn, nên mỗi khi biết ở đâu có tiếng đàn là Tih có mặt. Tâm hồn lãng mạn của ông Rơ Châm Tih luôn bay bổng theo tiếng đàn thánh thót, hòa cùng lời ca tiếng hát của bà con Gia Rai trong các ngày hội. Vì thế, ông không ngừng học hỏi, sáng tạo ra các loại nhạc cụ dân tộc Gia Rai. 

Ngoài ra, ông Tih còn chơi các nhạc cụ rất giỏi. “Lúc nhỏ, tôi may mắn được học chơi và cách làm nhạc cụ từ một nghệ nhân mù ở làng. Nhờ đó, khi lớn lên tôi biết chơi, làm ra nhiều loại đàn khác nhau. Đây cũng chính là cách mà tôi thõa mãn niềm đam mê âm nhạc dân tộc của mình”, ông Tih bày tỏ.

Ông Rơ Châm Tih, người Gia Rai (bên trái) huyện Ia Grai cùng người trong làng chế tạo nhạc cụ dân tộc
Ông Rơ Châm Tih (bên trái), huyện Ia Grai đang chế tạo nhạc cụ dân tộc

Tương tự, ông R’Com Suk, thị trấn Đak Đoa, huyện Đak Đoa, cũng là người có thâm niên trong làng chế tác và chơi được nhiều loại nhạc cụ khác nhau như: đàn T’rưng, đàn Goong, K’ni, K’long Put… Ông được chính ông nội và bố mình truyền dạy từ cách tổ chức các nghi thức lễ hội truyền thống, cách làm cây nêu, đan gùi và các loại nhạc cụ truyền thống. 

Ông R’Com Suk (huyện Đak Đoa) cũng là người có thâm niên trong làng chế tác và chơi được nhiều loại nhạc cụ khác nhau
Ông R’Com Suk (huyện Đak Đoa), người có thâm niên trong làng chế tác và chơi được nhiều loại nhạc cụ khác nhau

Sau khi lập gia đình, ông lại tiếp tục truyền lại cho con cháu những gì học được, để thế hệ sau biết cách giữ gìn, lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Ðến nay, cả 3 thế hệ trong gia đình ông, đều có thể chế tác và chơi được nhiều loại nhạc cụ khác nhau. 

Ông Suk cho biết: “Người mình phải biết âm nhạc dân tộc mình thì mới có thể phát triển được. Từ ngày được ông bà truyền lại, mình suy nghĩ là phải giữ gìn và ngày càng phát triển nó lên để nhiều người được thưởng thức. Những nhạc cụ bằng tre, nứa tuy không phải là vàng, kim loại mắc tiền, nhưng đó là nhạc cụ tinh thần của dân tộc nên mình phải trân trọng giữ gìn".

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai là một trong những công trình kiến trúc và điêu khắc tiêu biểu và nổi bật của người Chăm được bảo tồn khá nguyên vẹn. Tháp tọa lạc trên đồi Lá trầu (Mbuen Hala), thuộc phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. Văn khắc bằng chữ Chăm cổ trên đá sa thạch cung cấp những thông tin về văn hóa, lịch sử quý giá như công lao và thần tích của vua Po Klong Garai, các hoạt động tế lễ, cúng bái và tổ chức xã hội của người Chăm.
Tin nổi bật trang chủ
Định vị thương hiệu

Định vị thương hiệu "Đệ Nhất danh Trà" và định hướng phát triển du lịch bền vững

Sản phẩm - Thị trường - Minh Nhật - 3 giờ trước
Nhân kỷ niệm 5 năm Ngày Trà thế giới (21/5/2020 - 21/5/2025) và định hướng phát triển bền vững cho ngành Chè Việt Nam, ngày 20/5, tại Không gian Văn hóa Trà của Hợp tác xã Chè Hảo Đạt (xã Tân Cương, TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên), Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), phối hợp với Hội Chè Thái Nguyên tổ chức diễn đàn “Thái Nguyên - Trăm năm Đệ Nhất danh Trà”.
Yên Bái: Khơi dậy tình yêu sách và văn hóa đọc trong các gia đình DTTS và miền núi

Yên Bái: Khơi dậy tình yêu sách và văn hóa đọc trong các gia đình DTTS và miền núi

Trang địa phương - Minh Nhật - 4 giờ trước
Ngày 20/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái đã tổ chức tổng kết và trao giải cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc”; cuộc thi “Gia đình đọc sách - Phát triển tủ sách gia đình kết nối yêu thương” tỉnh Yên Bái năm 2025.
Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Phóng sự - T.Nhân-H.Trường - 6 giờ trước
Thôn A Xây, xã Khánh Nam, huyện Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) còn có tên gọi trang trọng khác là thôn Bác Hồ. Trong kháng chiến, thôn A Xây là căn cứ cách mạng, người dân một lòng đi theo Đảng, theo Bác Hồ. Trong thời bình, người dân đoàn kết vượt qua khó khăn, học hỏi tiếp cận cách làm kinh tế mới để cùng nhau xây dựng quê hương thêm giàu đẹp.
Huế tiếp nhận hai áo dài của Hoàng Thái hậu Từ Cung

Huế tiếp nhận hai áo dài của Hoàng Thái hậu Từ Cung

Tìm trong di sản - Anh Trúc - 7 giờ trước
Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế vừa tổ chức tiếp nhận hai chiếc áo dài của bà Đức Từ Cung - thân mẫu của vua Bảo Đại, vị vua cuối cùng của triều Nguyễn. Các hiện vật được chuyển từ Mỹ về Việt Nam.
Khánh Hòa: Phấn đấu đến năm 2030 có hơn 90% lao động nông thôn qua đào tạo

Khánh Hòa: Phấn đấu đến năm 2030 có hơn 90% lao động nông thôn qua đào tạo

Nghề nghiệp - Việc làm - T.Nhân - H.Trường - 7 giờ trước
UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Kế hoạch số 252-KH/TU ngày 21/01/2025 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa về thực hiện Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 10/7/2024 của Ban Bí thư về đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ bay đại kỳ Tổ quốc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhà thờ Hàm Long Hà Nội. Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Chủ động chuẩn bị sẵn sàng điều trị ca bệnh Covid-19

Chủ động chuẩn bị sẵn sàng điều trị ca bệnh Covid-19

Sức khỏe - Minh Nhật - 7 giờ trước
Bộ Y tế đề nghị các bệnh viện chủ động chuẩn bị đầy đủ về cơ sở hạ tầng, khu vực cách ly, trang thiết bị và vật tư y tế, nhằm bảo đảm việc tiếp nhận, cách ly, chẩn đoán, điều trị bệnh nhân, cũng như tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn.
Khánh Hòa: Phấn đấu mức giảm tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2025 đạt từ 1 - 1,5%/năm

Khánh Hòa: Phấn đấu mức giảm tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2025 đạt từ 1 - 1,5%/năm

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 7 giờ trước
UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và chính sách giảm nghèo, an sinh xã hội năm 2025.
Phú Yên: Tiêu hủy 1 tấn thực phẩm chay không có nguồn gốc xuất xứ

Phú Yên: Tiêu hủy 1 tấn thực phẩm chay không có nguồn gốc xuất xứ

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 7 giờ trước
Cơ quan chức năng tỉnh Phú Yên vừa phát hiện 1.000kg thực phẩm là chả chay, không có nguồn gốc xuất xứ, đang được vận chuyển trên xe ô tô tải, nên đã tiến hành thu giữ, xử phạt hành chính và tiêu hủy toàn bộ lô hàng.
Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Media - BDT - 7 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ bay đại kỳ Tổ quốc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhà thờ Hàm Long Hà Nội. Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam

Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam

Pháp luật - Anh Trúc - 7 giờ trước
Ngày 19/5, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Bộ Công an đã khởi tố 5 bị can liên quan vụ Quang Linh Vlogs. Trong đó Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam về tội "Lừa dối khách hàng".