Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Xót xa tranh thờ của người Dao

PV - 15:32, 01/09/2020

Một trong những giá trị văn hóa đặc sắc của người Dao ở Cao Bằng là di sản tranh thờ. Với giá trị linh thiêng, tranh thờ chiếm vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần, tâm linh phong phú của người Dao, thể hiện ở việc luôn có mặt ở các nghi lễ lớn nhỏ của gia đình và cộng đồng. Chỉ có điều, do không được bảo quản tốt, nhiều bức tranh thờ đã bị hư hỏng nghiêm trọng, trong khi số lượng người biết vẽ tranh ngày càng ít đi.

Một số bức tranh thờ của người Dao bị hư hại do thời gian. Ảnh: Tuấn Hùng
Một số bức tranh thờ của người Dao bị hư hại do thời gian. Ảnh: Tuấn Hùng

Theo truyền thống và những kiêng kỵ của người Dao, tranh thờ chỉ được sử dụng trong các nghi lễ truyền thống. Người Dao không treo tranh hàng ngày trong nhà, chỉ khi tiến hành nghi lễ, họ mới treo tranh thờ lên, thực hiện lễ xong lại cuộn tranh cất đi.

Tranh thờ của người Dao thể hiện quan niệm của con người thuở sơ khai về vũ trụ, lịch sử cội nguồn, cũng như các mối quan hệ giữa con người với vũ trụ và thần linh và những ước vọng trong cuộc sống. Theo quan niệm của người Dao, thần linh có quyền năng vô song và chính là những người bảo trợ cuộc sống cho con người. Họ cho rằng, có 3 vị thần cai quản ở 3 nơi, đó là Ngọc Thanh (thần cai quản trên trời), Thượng Thanh (thần cai quản trần gian), Thái Thanh (thần cai quản âm phủ).

Một trong những nghi lễ mà người Dao treo nhiều tranh thờ nhất là tại Lễ Tẩu sai - nghi lễ quan trọng nhất trong vòng đời của người Dao, với sự tham gia của tất cả các thành viên trong dòng họ. Tại nghi lễ này, người ta treo rất nhiều bộ tranh thờ do các thầy cúng mang tới. Những bộ tranh này có tuổi đời hàng chục năm, thậm chí hơn 100 năm và được truyền từ đời này qua đời khác.

Người nắm giữ kỹ thuật vẽ tranh thờ trong cộng đồng người Dao là những thầy Tào, thầy cúng. Một bộ tranh thờ gồm nhiều bức tranh khác nhau và được vẽ rất kỳ công, từ khâu làm giấy vẽ, lựa chọn mực vẽ. Xưa kia, người Dao tự làm giấy dó để làm giấy vẽ tranh. Khổ giấy vẽ tranh của người Dao không giống bất cứ dân tộc nào, thường là khổ hình chữ nhật, dài khoảng 1m, rộng khoảng 60cm.

Kỹ thuật vẽ tranh thờ của người Dao là nghệ thuật đặc sắc và không phải ai cũng vẽ được. Có những bức tranh thể hiện tới 30 gương mặt với biểu cảm đa dạng, sinh động. Người vẽ tranh cũng phải tuân thủ những nguyên tắc, luật lệ nhất định, nên việc hoàn thành một bộ tranh thường mất khoảng vài tháng đến 1 năm. Chính vì công phu như vậy nên việc làm tranh thờ không thể làm nhanh và nhiều một lúc được. Giá của mỗi bộ tranh thờ lên tới hàng chục triệu đồng nên không phải gia đình nào cũng có điều kiện có được một bộ tranh thờ theo đúng cách vẽ truyền thống. Đây cũng là một trong những lý do số lượng tranh thờ không còn nhiều. Khi dự lễ Tẩu sai của dòng họ Chu ở xã Thịnh Vượng, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng, chúng tôi đã được dự nghi thức lên tranh (treo tranh). Các thầy Tào làm thắp hương, thổ tù và gọi mời thần linh về, sau đó mới mở các hộp đựng, lấy tranh ra treo trang trọng lên 3 mặt tường nhà.

Bên cạnh những bức tranh cũ hằn rõ dấu ấn thời gian là những bức tranh rất mới. Có sự khác biệt rất lớn giữa những bức tranh cũ và mới, thể hiện ở màu sắc, chất liệu giấy và đặc biệt là nét vẽ. Những bức tranh cũ được vẽ trên giấy gió đã ngả màu. Nét vẽ mềm mại, sắc nét, có hồn, biểu cảm của các nhân vật trong tranh rất sinh động, màu sắc rất đẹp, mang lại cho người xem cảm giác chân thực. Trong khi những bức tranh mới, nét vẽ không được tinh tế, giấy vẽ không phải giấy dó.

Có một thực tế là hiện nay, nhiều bức tranh thờ của người Dao đã bị mục nát, hư hại nghiêm trọng. Có những bức đã bị bong tróc hết các lớp giấy lót, chỉ còn mặt tranh và nhiều khả năng sẽ bị hỏng hoàn toàn không lâu nữa. Thậm chí, có bức đã bị ẩm mốc, mối mọt ăn rách gần hết. Có bức chỉ còn lớp giấy lót, mặt tranh bị nhàu nát, không còn nhìn được hình vẽ trên tranh. Màu sắc trên các bức tranh bị phai nhạt, biến đổi khá nhiều.

Đề cập đến vấn đề gìn giữ tranh thờ của người Dao, anh Bàn Văn Sâm, người Dao Tiền, xã Quang Thành, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng, là một trong số ít người đang theo đuổi nghề vẽ tranh thờ cho biết, việc phục chế các bức tranh đã hư hại là rất khó. Hiện tại, anh Sâm đang giúp các thầy cúng vẽ tranh thờ với những kiến thức hiện đại đã được học. Để tranh có “sức sống” lâu hơn, anh Sâm chọn chất liệu vẽ là vải toan. “Vải toan rất bền nên tranh có thể “sống” được hơn 100 năm. Tôi cũng chọn mực acrylic để vẽ. Mực này tốt và bền với thời gian hơn” - Anh Sâm chia sẻ. Cùng với việc thay đổi chất liệu vẽ tranh, trong 7 năm qua, anh Sâm luôn ý thức sưu tầm, chụp lại hình ảnh các bức tranh cổ để làm tư liệu phục vụ cho việc vẽ tranh của mình.

Những bức tranh mới trên chất liệu vải toan của anh Sâm trong Lễ Tẩu sai của dòng họ Chu ở xã Thịnh Vượng. Ảnh: Bích Nguyên
Những bức tranh mới trên chất liệu vải toan của anh Sâm trong Lễ Tẩu sai của dòng họ Chu ở xã Thịnh Vượng. Ảnh: Bích Nguyên

Nỗ lực của những người như anh Sâm là đáng ghi nhận nhưng cũng chưa đủ lực để kéo dòng tranh đặc sắc của người Dao thoát khỏi sự mai một. Anh Sâm bảo rằng, bây giờ, người ta bán cả tranh in sẵn. Nó không phải là hồn cốt của người Dao. “Tôi biết, nhiều người vẽ rất đẹp nhưng không thể vẽ được tranh thờ. Hiện giờ, tôi cố gắng vẽ lại theo tranh của các cụ, mỗi lần vẽ, tôi cố gắng chỉnh sửa cho đẹp hơn. Cái khó là có những bức tranh không có mẫu. Chỉ theo miêu tả của các thầy thì tôi không thể vẽ” - Anh Sâm trải lòng.

Anh Sâm cho biết thêm, trong điều kiện hiện nay, việc bảo quản những bức tranh thờ hiện có của người Dao là điều quan trọng nên anh làm với mong muốn giữ gìn di sản vô giá của người Dao. Theo truyền thống, người Dao bảo quản tranh bằng cách cất vào ống quyển gác lên cao. Điều kiện đó khiến cho tuổi thọ của tranh không cao. Trong khi để bảo quản một bức tranh đúng cách đòi hỏi những điều kiện hết sức khắt khe. Vì thế, anh Sâm cho rằng, cần có dự án thống kê, sưu tầm số lượng tranh thờ hiện có để có phương án bảo tồn, bảo quản và phát huy giá trị của dòng tranh đặc sắc này.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Thời sự - Phương Nghi - 6 giờ trước
Về với đồng bào Khmer ở các tỉnh như Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… mới cảm nhận được không khí đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer đang tới gần. Đi qua từng phum sóc, chúng tôi cảm nhận được không khí rộn ràng, náo nức chuẩn bị đón tết cổ truyền của đồng bào qua từng việc làm, hoạt động cụ thể.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 6 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 6 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 6 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 6 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 6 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 6 giờ trước
UBND tỉnh Quảng Nam vừa có Quyết định giao chỉ tiêu giảm nghèo năm 2024 cho các địa phương trong tỉnh.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 7 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 7 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 7 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.