Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Gìn giữ nét đẹp văn hóa trong tranh thờ người Dao

PV - 14:37, 26/08/2020

Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh sinh năm 1944, dân tộc Dao Quần Trắng ở thôn Đá Bàn 1, xã Mỹ Bằng (Yên Sơn) say mê học chữ Nôm Dao, vẽ tranh thờ từ khi còn nhỏ. Ông là một trong số ít người trong cộng đồng người Dao hiện nay biết vẽ tranh thờ. Chính vì thế nhiều năm qua, người Dao ở nhiều nơi như Yên Bái, Hà Giang, Phú Thọ… đều tìm đến nhờ ông vẽ một bộ tranh để đặt trang trọng trên bàn thờ tổ tiên.

Ông Thanh đam mê, gắn bó với những tư liệu cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Ông Thanh đam mê, gắn bó với những tư liệu cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Ngay từ khi mới 12 tuổi, ông Thanh đã học chữ Nôm Dao, vẽ tranh thờ. Ông tận dụng mọi lúc mọi nơi để luyện từng nét chữ, nét vẽ. Cả khi chăn trâu, lên nương làm rẫy, nấu cơm…, ông đều tranh thủ vẽ ra lá cây, nền đất hay thân cây. Năm 2019, ông được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian.

Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh luôn tâm huyết với việc gìn giữ, bảo tồn tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh luôn tâm huyết với việc gìn giữ, bảo tồn tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Để trở thành thầy vẽ tranh là cả một quá trình vừa học vừa rèn luyện không biết mệt mỏi. Ông Thanh cho biết, chính sự tôn nghiêm của tranh thờ nên ngay từ khi vào nghề, ông luôn cố gắng trau dồi tu dưỡng bản thân để xứng với công việc cao quý này. Theo quan niệm người Dao, nếu thầy vẽ tranh vi phạm bất cứ chuẩn mực đạo đức nào trong cuộc sống, tác phẩm tạo ra không còn ứng nghiệm và không có giá trị nữa.

Ông Thanh thường xuyên phải kiểm tra, bảo quản những bức tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Ông Thanh thường xuyên phải kiểm tra, bảo quản những bức tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Anh Đặng Văn Chiển, thôn Đá Bàn 1, xã Mỹ Bằng (huyện Yên Sơn, Tuyên Quang) đã theo học vẽ tranh thờ gần 20 năm chia sẻ, học vẽ tranh thờ khó nhất là phần hồn và để thể hiện đúng thần thái của từng bức tranh, các vị thần là điều không đơn giản, phải có sự tập trung cao. Các bức tranh là hiện thân của các thần linh, việc tái hiện hình ảnh các vị thần là việc làm cẩn trọng, linh thiêng. Quá trình vẽ phải tuân thủ nhiều quy tắc, những điều cần tránh về mặt tâm linh.

Theo tục lệ, thời điểm vẽ tranh thờ thường vào tiết trời mùa Thu hoặc mùa Xuân. Cùng với đó, người Dao phải chọn ngày đẹp trước khi vẽ tranh và xin phép tổ tiên, các vị thần chứng giám tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện.

Không gian vẽ là một góc làm việc luôn phải sắp xếp gọn gàng với những đồ dùng bút lông, hộp màu và giấy dó, vải. Đây là thế giới linh thiêng, duy chỉ có thầy làm việc, những người khác phải được sự cho phép mới được vào… Đặc biệt, bất cứ ai đến gần tranh đang vẽ luôn phải giữ cho thân thể, tâm hồn thanh sạch, thoải mái tinh thần.

Để vẽ tranh thờ, người Dao pha chế 5 màu (xanh, đỏ, tím, vàng, trắng) thành 12 màu theo độ đậm nhạt khác nhau. Mỗi màu mang ý nghĩa riêng, điển hình như: màu đỏ là màu chủ đạo, tượng trưng cho sức mạnh và cái đẹp cùng niềm vui trong cuộc sống; màu vàng tượng trưng sự uy nghi, quyền lực; màu tím để thể hiện những nét vẽ linh thiêng, huyền bí đầy quyền năng; màu xanh là biểu tượng sự hài hòa, nảy nở, sinh sôi phát triển trong thế giới tâm linh…

Theo Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh, tranh thờ của người Dao Quần Trắng có hai loại, đó là tranh mặt nạ và các bộ tranh truyền thần. Tranh mặt nạ vẽ diện mạo của các vị thần trong một khuôn giấy có kích cỡ 30 x 40 cm. Loại tranh này chỉ dùng thực hành trong nghi lễ cấp sắc Tam Nguyên. Các thầy cúng, đệ tử… đeo lên mặt, lên trán để thần thánh chứng giám.

Còn bộ tranh truyền thần gồm 11 bức tranh, được sử dụng trong hầu hết các nghi lễ người Dao như: cấp sắc Tam Nguyên, Tam Bảo, đám chay, đám ma, cầm đầu ma… Dòng tranh này có bố cục lạ, hẹp, dài, với dày đặc các nhân vật thần linh. Các nhân vật này lại tuân theo một quy tắc xã hội, nhân vật nào có quyền năng lớn được vẽ to, chiếm vị trí trung tâm, còn các thần ít quyền năng hơn thì được vẽ đơn giản, kích thước nhỏ.

Những bức tranh thờ của người Dao luôn mang nhiều mầu sắc và chi tiết. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Những bức tranh thờ của người Dao luôn mang nhiều mầu sắc và chi tiết. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Mỗi bức tranh có nét vẽ riêng tái hiện thần thái của các vị thần. Ví dụ như: sắc mặt hiền lành, từ bi của Quan Thế Âm Bồ Tát; sắc mặt điềm đạm, đôn hậu, bao dung của Thượng Nguyên, Trung Nguyên, Hạ Nguyên; nét nghiêm nghị, hung dữ của Triệu Nguyên Soái, Đặng Nguyên Soái, Mã Nguyên Soái, Quan Nguyên Soái… Cái khó và mất thời gian nhất đó là vẽ mắt, lông mày, mũi, râu… Người vẽ phải vận dụng trí nhớ, kinh nghiệm cũng như cách cảm nhận về thế giới siêu nhiên mới vẽ chuẩn xác được.

Ông Tống Đại Hồng, nhà nghiên cứu Văn hóa dân gian, Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Tuyên Quang cho biết, ông Lê Hải Thanh thực sự là một nghệ nhân, một kho tàng sống về tranh thờ cũng như văn hóa tín ngưỡng lâu đời của đồng bào Dao. Tranh thờ người Dao còn có ý nghĩa đặc biệt, đó là mang giá trị giáo dục đầy tính nhân văn. Nhìn vào mỗi bức tranh thờ của người Dao có thể thức tỉnh tâm hồn con người. Người Dao quan niệm rằng các vị thần linh luôn nhìn thấu mọi việc và sẵn sàng phạt người nào làm những việc ác, việc sai trái. Bên cạnh nét tâm linh về mặt thờ cúng, tranh thờ còn gửi đến thông điệp cho con cháu về nguồn cội, gốc tích của người Dao.

Tâm huyết với việc lưu giữ, bảo tồn và duy trì những tư liệu, văn hóa tín ngưỡng của người Dao, ông Thanh không quên đi tâm nguyện được truyền đạt lại kiến thức, kinh nghiệm của mình cho thế hệ mai sau. Ông luôn tâm niệm rằng, tranh thờ là một báu vật của người Dao, ai cũng phải có trách nhiệm gìn giữ và lưu truyền đến muôn đời sau để văn hóa Dao luôn trường tồn cùng thời gian.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Làng Kon Băh “hồi sinh” nhà rông sau hỏa hoạn

Làng Kon Băh “hồi sinh” nhà rông sau hỏa hoạn

Sau vụ cháy hơn một năm trước, đồng bào Ba Na làng Kon Băh (xã Ia Khươl, tỉnh Gia Lai) đã đoàn kết chung sức dựng lại nhà rông mới. Ngôi nhà rông đã "hồi sinh" đầy kiêu hãnh, vươn mình trên nền trời xanh cao nguyên vời vợi.
Tin nổi bật trang chủ
Sáng nét chữ - Giữ hồn Chăm

Sáng nét chữ - Giữ hồn Chăm

Trang địa phương - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Đó là chủ đề của hội thi viết chữ Chăm, nằm trong chuỗi hoạt động của Lễ hội Katê, được Trung tâm Văn hóa tỉnh Khánh Hòa tổ chức tại tháp Pô Klong Garai, vào ngày 21/10.
Gia Lai: Hội nghị nâng cao kiến thức về phổ biến, giáo dục pháp luật và tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS

Gia Lai: Hội nghị nâng cao kiến thức về phổ biến, giáo dục pháp luật và tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS

Tin tức - Ngọc Thu - 1 giờ trước
Trong 2 ngày 21 - 22/10, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Gia Lai tổ chức Hội nghị tập huấn về phổ biến, giáo dục pháp luật và tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS thuộc Tiểu dự án 1, Dự án 10, Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi. 84 đại biểu thuộc hệ thống chính trị xã hội thôn, làng; Người có uy tín của 16 xã phía Đông Gia Lai tham gia Hội nghị.
Rơ Châm H’Yéo: Cánh chim Chơ rao mang bình yên cho buôn làng

Rơ Châm H’Yéo: Cánh chim Chơ rao mang bình yên cho buôn làng

Media - Ngọc Thu - 3 giờ trước
Từng tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước và được biết đến với các danh hiệu như “Dũng sĩ diệt Mỹ”, “Kiện tướng gùi đạn”, “Người phụ nữ thép” Rơ Châm H’Yéo đã khiến cho quân thù phải khiếp sợ. Bà H’Yéo còn được bà con ví như cánh chim Chơ rao của buôn làng, một lòng theo Đảng, theo Cách mạng, quyết tâm bảo vệ quê hương.
Quỹ Thiện tâm: Nối những nhịp cầu yêu thương tại Cao Bằng

Quỹ Thiện tâm: Nối những nhịp cầu yêu thương tại Cao Bằng

Media - Thùy Như - 3 giờ trước
Sau giai đoạn hỗ trợ khẩn cấp người dân bị thiệt hại do bão Bualoi, Quỹ thiện tâm tiếp tục khẳng định sứ mệnh đồng hành cùng sự phát triển của người Việt bằng việc tiếp tục hỗ trợ các địa phương tái thiết cơ sở vật chất như cầu, đường, trường, trạm y tế, nước sạch…
Triển khai đồng bộ các giải pháp xây dựng

Triển khai đồng bộ các giải pháp xây dựng "xã, phường, đặc khu không ma túy"

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Ngày 20/10, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 564/TB-VPCP kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma túy đến năm 2030.
Quỹ Thiện tâm: Nối những nhịp cầu yêu thương tại Cao Bằng

Quỹ Thiện tâm: Nối những nhịp cầu yêu thương tại Cao Bằng

Sau giai đoạn hỗ trợ khẩn cấp người dân bị thiệt hại do bão Bualoi, Quỹ thiện tâm tiếp tục khẳng định sứ mệnh đồng hành cùng sự phát triển của người Việt bằng việc tiếp tục hỗ trợ các địa phương tái thiết cơ sở vật chất như cầu, đường, trường, trạm y tế, nước sạch…
Gia Lai kêu gọi gần 1.900 tàu vào bờ tránh trú bão số 12

Gia Lai kêu gọi gần 1.900 tàu vào bờ tránh trú bão số 12

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Trước diễn biến phức tạp của bão số 12, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Gia Lai đã nhanh chóng triển khai các biện pháp phòng, chống, tập trung rà soát, thông báo và kêu gọi gần 1.900 tàu thuyền cùng hàng nghìn ngư dân vào nơi neo đậu an toàn.
Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân thăm chính thức Cộng hòa Phần Lan

Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân thăm chính thức Cộng hòa Phần Lan

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Sáng 21/10 (theo giờ địa phương), lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân Ngô Phương Ly, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm chính thức Cộng hòa Phần Lan theo lời mời của Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb được tổ chức trọng thể tại Phủ Tổng thống. Tổng thống Cộng hòa Phần Lan Alexander Stubb và Phu nhân chủ trì lễ đón chính thức.
Hai siêu sao Hồng Kông sẽ đến Việt Nam giao lưu với người hâm mộ

Hai siêu sao Hồng Kông sẽ đến Việt Nam giao lưu với người hâm mộ

Giải trí - Anh Trúc - 4 giờ trước
Hai tài tử nổi tiếng Cổ Thiên Lạc, Hồng Kim Bảo sẽ có mặt tại Việt Nam để tham gia Gala Điện ảnh Hồng Kông - Trạm Việt Nam sẽ tổ chức từ ngày 6 đến 8/11 tại TP. Hồ Chí Minh.
Hà Nội đứng đầu về chuyển đổi số

Hà Nội đứng đầu về chuyển đổi số

Khoa học - Công nghệ - Anh Trúc - 5 giờ trước
Trong số 34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập, TP. Hà Nội dẫn đầu với giá trị DTI (Bộ chỉ số đánh giá chuyển đổi số) đạt 0,8241. Đứng thứ hai là TP. Huế và cuối bảng là Cao Bằng.
ESG++: “Tấm hộ chiếu xanh” đưa Vinhomes Green Paradise trở thành siêu đô thị đáng sống, đáng tự hào

ESG++: “Tấm hộ chiếu xanh” đưa Vinhomes Green Paradise trở thành siêu đô thị đáng sống, đáng tự hào

Kinh tế - PV - 5 giờ trước
Không dừng ở “xanh”, ESG++ đặt tái sinh và thích ứng vào trung tâm, biến đô thị thành một cơ thể sống, với thiên nhiên - công nghệ - cộng đồng cùng hòa quyện. Hiện thực hóa triết lý ESG++, Vinhomes Green Paradise (Cần Giờ, TP.HCM) trở thành đô thị đáng sống hàng đầu thế giới, nơi mỗi cư dân đều sở hữu một “tấm hộ chiếu xanh” đầy tự hào.