Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Gìn giữ nét đẹp văn hóa trong tranh thờ người Dao

PV - 14:37, 26/08/2020

Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh sinh năm 1944, dân tộc Dao Quần Trắng ở thôn Đá Bàn 1, xã Mỹ Bằng (Yên Sơn) say mê học chữ Nôm Dao, vẽ tranh thờ từ khi còn nhỏ. Ông là một trong số ít người trong cộng đồng người Dao hiện nay biết vẽ tranh thờ. Chính vì thế nhiều năm qua, người Dao ở nhiều nơi như Yên Bái, Hà Giang, Phú Thọ… đều tìm đến nhờ ông vẽ một bộ tranh để đặt trang trọng trên bàn thờ tổ tiên.

Ông Thanh đam mê, gắn bó với những tư liệu cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Ông Thanh đam mê, gắn bó với những tư liệu cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Ngay từ khi mới 12 tuổi, ông Thanh đã học chữ Nôm Dao, vẽ tranh thờ. Ông tận dụng mọi lúc mọi nơi để luyện từng nét chữ, nét vẽ. Cả khi chăn trâu, lên nương làm rẫy, nấu cơm…, ông đều tranh thủ vẽ ra lá cây, nền đất hay thân cây. Năm 2019, ông được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian.

Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh luôn tâm huyết với việc gìn giữ, bảo tồn tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh luôn tâm huyết với việc gìn giữ, bảo tồn tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Để trở thành thầy vẽ tranh là cả một quá trình vừa học vừa rèn luyện không biết mệt mỏi. Ông Thanh cho biết, chính sự tôn nghiêm của tranh thờ nên ngay từ khi vào nghề, ông luôn cố gắng trau dồi tu dưỡng bản thân để xứng với công việc cao quý này. Theo quan niệm người Dao, nếu thầy vẽ tranh vi phạm bất cứ chuẩn mực đạo đức nào trong cuộc sống, tác phẩm tạo ra không còn ứng nghiệm và không có giá trị nữa.

Ông Thanh thường xuyên phải kiểm tra, bảo quản những bức tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Ông Thanh thường xuyên phải kiểm tra, bảo quản những bức tranh thờ cổ của người Dao. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Anh Đặng Văn Chiển, thôn Đá Bàn 1, xã Mỹ Bằng (huyện Yên Sơn, Tuyên Quang) đã theo học vẽ tranh thờ gần 20 năm chia sẻ, học vẽ tranh thờ khó nhất là phần hồn và để thể hiện đúng thần thái của từng bức tranh, các vị thần là điều không đơn giản, phải có sự tập trung cao. Các bức tranh là hiện thân của các thần linh, việc tái hiện hình ảnh các vị thần là việc làm cẩn trọng, linh thiêng. Quá trình vẽ phải tuân thủ nhiều quy tắc, những điều cần tránh về mặt tâm linh.

Theo tục lệ, thời điểm vẽ tranh thờ thường vào tiết trời mùa Thu hoặc mùa Xuân. Cùng với đó, người Dao phải chọn ngày đẹp trước khi vẽ tranh và xin phép tổ tiên, các vị thần chứng giám tạo thuận lợi cho quá trình thực hiện.

Không gian vẽ là một góc làm việc luôn phải sắp xếp gọn gàng với những đồ dùng bút lông, hộp màu và giấy dó, vải. Đây là thế giới linh thiêng, duy chỉ có thầy làm việc, những người khác phải được sự cho phép mới được vào… Đặc biệt, bất cứ ai đến gần tranh đang vẽ luôn phải giữ cho thân thể, tâm hồn thanh sạch, thoải mái tinh thần.

Để vẽ tranh thờ, người Dao pha chế 5 màu (xanh, đỏ, tím, vàng, trắng) thành 12 màu theo độ đậm nhạt khác nhau. Mỗi màu mang ý nghĩa riêng, điển hình như: màu đỏ là màu chủ đạo, tượng trưng cho sức mạnh và cái đẹp cùng niềm vui trong cuộc sống; màu vàng tượng trưng sự uy nghi, quyền lực; màu tím để thể hiện những nét vẽ linh thiêng, huyền bí đầy quyền năng; màu xanh là biểu tượng sự hài hòa, nảy nở, sinh sôi phát triển trong thế giới tâm linh…

Theo Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh, tranh thờ của người Dao Quần Trắng có hai loại, đó là tranh mặt nạ và các bộ tranh truyền thần. Tranh mặt nạ vẽ diện mạo của các vị thần trong một khuôn giấy có kích cỡ 30 x 40 cm. Loại tranh này chỉ dùng thực hành trong nghi lễ cấp sắc Tam Nguyên. Các thầy cúng, đệ tử… đeo lên mặt, lên trán để thần thánh chứng giám.

Còn bộ tranh truyền thần gồm 11 bức tranh, được sử dụng trong hầu hết các nghi lễ người Dao như: cấp sắc Tam Nguyên, Tam Bảo, đám chay, đám ma, cầm đầu ma… Dòng tranh này có bố cục lạ, hẹp, dài, với dày đặc các nhân vật thần linh. Các nhân vật này lại tuân theo một quy tắc xã hội, nhân vật nào có quyền năng lớn được vẽ to, chiếm vị trí trung tâm, còn các thần ít quyền năng hơn thì được vẽ đơn giản, kích thước nhỏ.

Những bức tranh thờ của người Dao luôn mang nhiều mầu sắc và chi tiết. Ảnh: Nam Sương - TTXVN
Những bức tranh thờ của người Dao luôn mang nhiều mầu sắc và chi tiết. Ảnh: Nam Sương - TTXVN

Mỗi bức tranh có nét vẽ riêng tái hiện thần thái của các vị thần. Ví dụ như: sắc mặt hiền lành, từ bi của Quan Thế Âm Bồ Tát; sắc mặt điềm đạm, đôn hậu, bao dung của Thượng Nguyên, Trung Nguyên, Hạ Nguyên; nét nghiêm nghị, hung dữ của Triệu Nguyên Soái, Đặng Nguyên Soái, Mã Nguyên Soái, Quan Nguyên Soái… Cái khó và mất thời gian nhất đó là vẽ mắt, lông mày, mũi, râu… Người vẽ phải vận dụng trí nhớ, kinh nghiệm cũng như cách cảm nhận về thế giới siêu nhiên mới vẽ chuẩn xác được.

Ông Tống Đại Hồng, nhà nghiên cứu Văn hóa dân gian, Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Tuyên Quang cho biết, ông Lê Hải Thanh thực sự là một nghệ nhân, một kho tàng sống về tranh thờ cũng như văn hóa tín ngưỡng lâu đời của đồng bào Dao. Tranh thờ người Dao còn có ý nghĩa đặc biệt, đó là mang giá trị giáo dục đầy tính nhân văn. Nhìn vào mỗi bức tranh thờ của người Dao có thể thức tỉnh tâm hồn con người. Người Dao quan niệm rằng các vị thần linh luôn nhìn thấu mọi việc và sẵn sàng phạt người nào làm những việc ác, việc sai trái. Bên cạnh nét tâm linh về mặt thờ cúng, tranh thờ còn gửi đến thông điệp cho con cháu về nguồn cội, gốc tích của người Dao.

Tâm huyết với việc lưu giữ, bảo tồn và duy trì những tư liệu, văn hóa tín ngưỡng của người Dao, ông Thanh không quên đi tâm nguyện được truyền đạt lại kiến thức, kinh nghiệm của mình cho thế hệ mai sau. Ông luôn tâm niệm rằng, tranh thờ là một báu vật của người Dao, ai cũng phải có trách nhiệm gìn giữ và lưu truyền đến muôn đời sau để văn hóa Dao luôn trường tồn cùng thời gian.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Hậu Giang: Triển lãm trên 100 bức tranh mỹ thuật áo bà ba xưa và nay

Hậu Giang: Triển lãm trên 100 bức tranh mỹ thuật áo bà ba xưa và nay

Để khơi dậy và phát huy giá trị văn hóa truyền thống từ chiếc áo bà ba, tượng trưng cho vùng đất và con người Nam bộ, trong chuỗi các hoạt động của Festival Áo bà ba - Hậu Giang 2023, sáng 29/9, tại Công viên tượng bờ kè Xà No, Phường 1, TP Vị Thanh, UBND tỉnh Hậu Giang tổ chức khai mạc triển lãm tranh áo bà ba với chủ đề “Chiếc áo bà ba xưa và nay”. Triển lãm diễn ra đến hết ngày 29/10/2023.
Tin nổi bật trang chủ
Hậu Giang: Triển lãm trên 100 bức tranh mỹ thuật áo bà ba xưa và nay

Hậu Giang: Triển lãm trên 100 bức tranh mỹ thuật áo bà ba xưa và nay

Sắc màu 54 - Như Tâm - 2 phút trước
Để khơi dậy và phát huy giá trị văn hóa truyền thống từ chiếc áo bà ba, tượng trưng cho vùng đất và con người Nam bộ, trong chuỗi các hoạt động của Festival Áo bà ba - Hậu Giang 2023, sáng 29/9, tại Công viên tượng bờ kè Xà No, Phường 1, TP Vị Thanh, UBND tỉnh Hậu Giang tổ chức khai mạc triển lãm tranh áo bà ba với chủ đề “Chiếc áo bà ba xưa và nay”. Triển lãm diễn ra đến hết ngày 29/10/2023.
GDP quý III/2023 của Việt Nam tăng 5,33%

GDP quý III/2023 của Việt Nam tăng 5,33%

Kinh tế - Trương Vui - 6 phút trước
Đây là số liệu được Tổng cục Thống kê công bố tại cuộc họp báo công bố số liệu kinh tế - xã hội quý III và 9 tháng đầu năm 2023, diễn ra vào sáng 29/9. Theo đó, mức tăng trưởng GDP quý III năm 2023 cao hơn cùng kỳ các năm 2020 - 2021 nhưng thấp hơn nhiều so với cùng kỳ các năm còn lại giai đoạn 2011 - 2023. Điều này cho thấy nền kinh tế đang nỗ lực vượt khó để lấy lại đà tăng trưởng vốn có.
Gia Lai: Tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn cho gần 12.200 người dân vùng đồng bào DTTS

Gia Lai: Tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn cho gần 12.200 người dân vùng đồng bào DTTS

Công tác Dân tộc - Ngọc Thu - 8 phút trước
Thực hiện Tiểu Dự án 2, Dự án 9 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Gia Lai đã tổ chức 136 hội nghị tập huấn cho già làng, Người có uy tín, trưởng thôn, các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội của thôn, làng với gần 12.200 lượt người tham dự và xây dựng các mô hình, phiên tòa giả định, hội thi về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
Khai mạc Festival Áo bà ba - Hậu Giang năm 2023

Khai mạc Festival Áo bà ba - Hậu Giang năm 2023

Sắc màu 54 - PV - 12 phút trước
Chiều 29/9, tại Khu văn hóa Hồ Sen, thành phố Vị Thanh, Festival Áo bà ba - Hậu Giang năm 2023 đã chính thức khai mạc.
Sôi nổi các hoạt động Ngày hội Văn hóa - Chợ tình Phong lưu huyện Bảo Lạc

Sôi nổi các hoạt động Ngày hội Văn hóa - Chợ tình Phong lưu huyện Bảo Lạc

Sắc màu 54 - Thúy Hồng - 22 phút trước
Trong hai ngày 28 - 29/9, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đã tổ chức Ngày hội văn hóa - Chợ tình phong lưu năm 2023.
Tầm quan trọng của vitamin B9 với cơ thể con người

Tầm quan trọng của vitamin B9 với cơ thể con người

Vitamin B9 hay còn có tên gọi khác là folate hoặc acid folic và một loại vitamin thiết yếu có nhiều vai trò quan trọng đối với cơ thể của con người, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh. Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của vitamin B9 với cơ thể con người mời các bạn cùng theo dõi những nội dung sau đây nhé.
Hướng dẫn kỹ thuật nuôi cá dìa trong ao đất

Hướng dẫn kỹ thuật nuôi cá dìa trong ao đất

Bạn của nhà nông - Như Ý - 28 phút trước
Những năm gần đây, mô hình nuôi cá dìa trong ao đất đã phát triển mạnh ở một số địa phương. Cá dìa là đối tượng mang lại giá trị kinh tế cao, thuộc loài rộng muối, thịt thơm ngon chứa nhiều chất béo, bổ dưỡng, ít xương được thị trường ưa chuộng. Để việc nuôi cá dìa mang lại hiệu quả kinh tế cao, mời bà con tham khảo kỹ thuật nuôi cá dìa trong ao đất sau đây.
Vinh danh 121 món ẩm thực tiêu biểu của Việt Nam

Vinh danh 121 món ẩm thực tiêu biểu của Việt Nam

Ẩm thực - Trương Vui - 29 phút trước
Ngày 29/9, tại Hà Nội, Hiệp hội Văn hóa Ẩm thực Việt Nam (VCCA) đã tổ chức Lễ trao chứng nhận 121 món ẩm thực tiêu biểu giai đoạn I - 2022 và công bố giai đoạn II - 2023 Đề án “Xây dựng và phát triển Văn hóa Ẩm thực Việt Nam thành thương hiệu Quốc gia”.
Sản phẩm sữa chua dẫn đầu thị phần Việt Nam xuất ngoại, hứa hẹn mở rộng cánh cửa xuất khẩu sang thị trường tỷ dân

Sản phẩm sữa chua dẫn đầu thị phần Việt Nam xuất ngoại, hứa hẹn mở rộng cánh cửa xuất khẩu sang thị trường tỷ dân

Kinh tế - PV - 40 phút trước
Ngày 26/09/2023 tại Quảng Châu, Trung Quốc, Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) đã ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác với 2 doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực nhập khẩu – phân phối sữa và nông sản tại Trung Quốc, để đưa sản phẩm sữa chua Vinamilk vào thị trường tỷ dân này. Hợp tác mở ra cơ hội lớn để các sản phẩm sữa chua “made in Vietnam” hiện diện và tạo vị thế riêng tại Trung Quốc.
Tuyên truyền pháp luật về trật tự, an toàn giao thông trong học đường

Tuyên truyền pháp luật về trật tự, an toàn giao thông trong học đường

Xã hội - Quỳnh Trâm - 41 phút trước
Ngày 29/9, Phòng Cảnh sát Giao thông Công an tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Trường Đại học dự bị dân tộc Sầm Sơn tuyên truyền pháp luật về trật tự an toàn giao thông cho 500 cán bộ giảng viên, công nhân viên và các tân sinh viên khóa 21 mới nhập học tại trường.
Thương lắm, Quỳ Châu ơi!

Thương lắm, Quỳ Châu ơi!

Sự kiện - Bình luận - Thanh Hải - 45 phút trước
Thảm họa, tan hoang, tâm lũ… là những từ khóa “hot” nhất mấy ngày nay ở Nghệ An – huyện miền núi Quỳ Châu. Còn người dân thì thảng thốt, bất an: Lũ to qua, mấy chục năm rồi chưa thấy trận lũ nào lớn đến vậy… Có lẽ, phải mất rất nhiều ngày nữa, cuộc sống bình yên bên dòng sông Hiếu – thủ phủ của trầm hương, quế quỳ… mới có thể trở lại nhịp sống bình thường.