Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Văn hóa đá” trên Cao nguyên đá Đồng Văn

PV - 10:03, 16/10/2018

Tôi từng nghe nhiều người sinh ra và sống trên Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn (CNĐ-ĐV) nói, mỗi sáng dậy mở mắt ra, thấy trước mắt là núi đá, sau lưng là núi đá, bốn bề đều là đá, đá vây quanh lấy con người và cuộc sống nơi đây. Chỉ cần chúng ta ngồi trên xe ô tô, chạy dọc theo con đường Hạnh Phúc xuyên qua CNĐ là có thể thấy nơi đây bốn bề là đá. Còn nếu chúng ta đi theo cách mà các bạn trẻ bây giờ hay đi, người ta thường gọi là “phượt” vào các làng bản, hòa vào cuộc sống nơi đây, ta sẽ cảm nhận thấy có một “văn hóa đá” đang tồn tại.

Cao nguyên đá Cuộc sống của đồng bào Mông ở Cao nguyên đá Đồng Văn luôn gắn liền với đá.

Qua 4 mùa trên CNĐ-ĐV, ta có thể cảm nhận cuộc sống đầy sắc màu, sôi động của cộng đồng các dân tộc nơi đây. Cuộc sống quá đặc biệt nơi đây đã sinh ra những nếp sinh hoạt mà cái gì cũng có… đá. Đầu tiên, có thể thấy đá ở các làng bản trên CNĐ-ĐV chính là một người bạn của con người nơi đây. Con người sinh sống ở nơi đây đã thích nghi với đá và chính đá giúp con người thích nghi, tồn tại giữa cuộc sống đầy khắc nghiệt và hình thành một thế ứng xử với đá. Bước chân vào mỗi nhà, điều đầu tiên chúng ta bắt gặp thường là bờ rào đá. Đá lù lì, sắc nhọn, khó tính là vậy, nhưng chiều theo ý con người, đá quây lại thành bờ rào rất hiền lành, nhưng lại là điểm tựa, khẳng định sự sinh cơ bền chặt với đá. Con người nơi đây sinh ra, lớn lên và khi giã từ cuộc sống thì vẫn bên đá.

Giữa cuộc sống, đá trở thành nhiều công cụ bình dị như cối xay, cối giã, chân kê cột nhà, làm móng nhà, nền nhà, sân nhà. Trên bậc thềm nhiều ngôi nhà, đá được kê thành bậc thang thể hiện gia đình rất nền nếp, gia phong… Đặc biệt, đá ở CNĐ-ĐV không phân biệt nhà giàu, nhà nghèo. Có thể thấy ngay, ở Dinh thự Sà Phìn ở Đồng Văn, ngôi nhà của một gia đình có tiếng như họ Vương ngày trước với lối kiến trúc gắn chặt với đá. Đá được bố trí, sắp xếp, tạo hình giúp cho nó mềm mại, thể hiện sự trường tồn của kiến trúc nhà Vương.

Bước ra khỏi mỗi ngôi nhà, chân đặt lên những nương đá là nơi chủ đạo để sản sinh ra sự trường tồn trên đá. Dường như chính những nương đá mới là nơi sản sinh ra “văn hóa đá” trên vùng CNĐ-ĐV. Văn hóa nào cũng vậy, đều có nguồn gốc từ lao động mà ra cả. Hoạt động lao động sản xuất trên vùng đá là khởi nguồn cho việc sinh ra các sinh hoạt văn hóa gắn chặt với đá, mang màu sắc đá khá riêng biệt của CNĐ-ĐV. Ở CNĐ-ĐV, chúng ta có cả một lối canh tác trên đá mà bây giờ, cái độc đáo nhất mà người ta hay gọi đó là “thổ canh hốc đá”. Làm nương trên đá, dụng cụ lao động cũng phải thật đặc biệt, được rèn đúc bởi những người thợ tài hoa để có một thứ kim loại khác biệt. Bao đời, những nương đá dần được con người chinh phục, để tạo nên một trong những nơi canh tác khó khăn nhất trên thế giới ở CNĐ-ĐV.

Nếu những hốc đá thiếu đất, người ta lại gùi từng gùi đất để đổ vào. Trên những mảnh nương nhiều đá lởm chởm, người ta nhặt dần từng viên đá xếp thành đống để lấy đất canh tác. Những nơi có độ dốc, người ta xếp đá thành từng bậc thang để giữ đất làm nương. Mùa gieo trồng, nơi đây có những hình ảnh “độc”-cày trên nương đá. Nghe nói, con bò ở CNĐ-ĐV cũng là “bậc thầy” sống, thích nghi trên đá, khi cày nương, nghe và cảm thấy chiếc cày vướng phải đá, nó tự biết dừng lại, không cày làm gì cho tốn sức.

Sống trên đá, có lẽ đã sinh ra những tính cách của con người cũng khá nhẫn nại, kiên trì. Tính cách con người trên vùng đá được thể hiện bằng cả một thế ứng xử với đá. Ở những làng bản trên CNĐ-ĐV, không phải không có những người đàn ông, thanh niên to, khỏe lực lưỡng, nhưng chẳng thấy ai khoe thân hình và sự khỏe mạnh trước đá. Ở đây, chỉ có sự điềm đạm, người ta túc tắc đi, túc tắc làm…, để cho cái sức dẻo dai thắng được cái cương cứng của đá, cái mềm mại của bàn chân không bị đâm thủng bởi đá nhọn tai mèo. Hãy nhìn vào điệu vung tay của những người phụ nữ dộn dàng bước chân xuống chợ, bước chân lướt nhẹ trên đá như bay, dường như đá cứng, dốc cao chẳng phải đang ở dưới chân họ sao!.

Trên điểm đầu Tổ quốc, Cột cờ Lũng Cú đứng thẳng, hiên ngang giữa điệp trùng đá. Từng dãy núi đá, thung lũng đá nuôi bao người khôn lớn, bảo vệ, chở che từng làng bản và trở thành phên dậu phía Bắc Tổ quốc. CNĐ-ĐV đã chở thành di sản thế giới giữa cuộc sống bình dị. “Văn hóa đá” cũng là một điều bình dị, nhưng chỉ có ở CNĐ-ĐV.

HUY TOÁN

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.