Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Văn hóa đá” trên Cao nguyên đá Đồng Văn

PV - 10:03, 16/10/2018

Tôi từng nghe nhiều người sinh ra và sống trên Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn (CNĐ-ĐV) nói, mỗi sáng dậy mở mắt ra, thấy trước mắt là núi đá, sau lưng là núi đá, bốn bề đều là đá, đá vây quanh lấy con người và cuộc sống nơi đây. Chỉ cần chúng ta ngồi trên xe ô tô, chạy dọc theo con đường Hạnh Phúc xuyên qua CNĐ là có thể thấy nơi đây bốn bề là đá. Còn nếu chúng ta đi theo cách mà các bạn trẻ bây giờ hay đi, người ta thường gọi là “phượt” vào các làng bản, hòa vào cuộc sống nơi đây, ta sẽ cảm nhận thấy có một “văn hóa đá” đang tồn tại.

Cao nguyên đá Cuộc sống của đồng bào Mông ở Cao nguyên đá Đồng Văn luôn gắn liền với đá.

Qua 4 mùa trên CNĐ-ĐV, ta có thể cảm nhận cuộc sống đầy sắc màu, sôi động của cộng đồng các dân tộc nơi đây. Cuộc sống quá đặc biệt nơi đây đã sinh ra những nếp sinh hoạt mà cái gì cũng có… đá. Đầu tiên, có thể thấy đá ở các làng bản trên CNĐ-ĐV chính là một người bạn của con người nơi đây. Con người sinh sống ở nơi đây đã thích nghi với đá và chính đá giúp con người thích nghi, tồn tại giữa cuộc sống đầy khắc nghiệt và hình thành một thế ứng xử với đá. Bước chân vào mỗi nhà, điều đầu tiên chúng ta bắt gặp thường là bờ rào đá. Đá lù lì, sắc nhọn, khó tính là vậy, nhưng chiều theo ý con người, đá quây lại thành bờ rào rất hiền lành, nhưng lại là điểm tựa, khẳng định sự sinh cơ bền chặt với đá. Con người nơi đây sinh ra, lớn lên và khi giã từ cuộc sống thì vẫn bên đá.

Giữa cuộc sống, đá trở thành nhiều công cụ bình dị như cối xay, cối giã, chân kê cột nhà, làm móng nhà, nền nhà, sân nhà. Trên bậc thềm nhiều ngôi nhà, đá được kê thành bậc thang thể hiện gia đình rất nền nếp, gia phong… Đặc biệt, đá ở CNĐ-ĐV không phân biệt nhà giàu, nhà nghèo. Có thể thấy ngay, ở Dinh thự Sà Phìn ở Đồng Văn, ngôi nhà của một gia đình có tiếng như họ Vương ngày trước với lối kiến trúc gắn chặt với đá. Đá được bố trí, sắp xếp, tạo hình giúp cho nó mềm mại, thể hiện sự trường tồn của kiến trúc nhà Vương.

Bước ra khỏi mỗi ngôi nhà, chân đặt lên những nương đá là nơi chủ đạo để sản sinh ra sự trường tồn trên đá. Dường như chính những nương đá mới là nơi sản sinh ra “văn hóa đá” trên vùng CNĐ-ĐV. Văn hóa nào cũng vậy, đều có nguồn gốc từ lao động mà ra cả. Hoạt động lao động sản xuất trên vùng đá là khởi nguồn cho việc sinh ra các sinh hoạt văn hóa gắn chặt với đá, mang màu sắc đá khá riêng biệt của CNĐ-ĐV. Ở CNĐ-ĐV, chúng ta có cả một lối canh tác trên đá mà bây giờ, cái độc đáo nhất mà người ta hay gọi đó là “thổ canh hốc đá”. Làm nương trên đá, dụng cụ lao động cũng phải thật đặc biệt, được rèn đúc bởi những người thợ tài hoa để có một thứ kim loại khác biệt. Bao đời, những nương đá dần được con người chinh phục, để tạo nên một trong những nơi canh tác khó khăn nhất trên thế giới ở CNĐ-ĐV.

Nếu những hốc đá thiếu đất, người ta lại gùi từng gùi đất để đổ vào. Trên những mảnh nương nhiều đá lởm chởm, người ta nhặt dần từng viên đá xếp thành đống để lấy đất canh tác. Những nơi có độ dốc, người ta xếp đá thành từng bậc thang để giữ đất làm nương. Mùa gieo trồng, nơi đây có những hình ảnh “độc”-cày trên nương đá. Nghe nói, con bò ở CNĐ-ĐV cũng là “bậc thầy” sống, thích nghi trên đá, khi cày nương, nghe và cảm thấy chiếc cày vướng phải đá, nó tự biết dừng lại, không cày làm gì cho tốn sức.

Sống trên đá, có lẽ đã sinh ra những tính cách của con người cũng khá nhẫn nại, kiên trì. Tính cách con người trên vùng đá được thể hiện bằng cả một thế ứng xử với đá. Ở những làng bản trên CNĐ-ĐV, không phải không có những người đàn ông, thanh niên to, khỏe lực lưỡng, nhưng chẳng thấy ai khoe thân hình và sự khỏe mạnh trước đá. Ở đây, chỉ có sự điềm đạm, người ta túc tắc đi, túc tắc làm…, để cho cái sức dẻo dai thắng được cái cương cứng của đá, cái mềm mại của bàn chân không bị đâm thủng bởi đá nhọn tai mèo. Hãy nhìn vào điệu vung tay của những người phụ nữ dộn dàng bước chân xuống chợ, bước chân lướt nhẹ trên đá như bay, dường như đá cứng, dốc cao chẳng phải đang ở dưới chân họ sao!.

Trên điểm đầu Tổ quốc, Cột cờ Lũng Cú đứng thẳng, hiên ngang giữa điệp trùng đá. Từng dãy núi đá, thung lũng đá nuôi bao người khôn lớn, bảo vệ, chở che từng làng bản và trở thành phên dậu phía Bắc Tổ quốc. CNĐ-ĐV đã chở thành di sản thế giới giữa cuộc sống bình dị. “Văn hóa đá” cũng là một điều bình dị, nhưng chỉ có ở CNĐ-ĐV.

HUY TOÁN

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng bào vùng cao Quảng Nam làm du lịch cộng đồng

Đồng bào vùng cao Quảng Nam làm du lịch cộng đồng

Những năm gần đây, huyện Bắc Trà My (tỉnh Quảng Nam) đã có bước chuyển mình tích cực trong phát triển du lịch cộng đồng, đặc biệt ở các xã có đông đồng bào DTTS sinh sống. Thông qua việc ban hành Nghị quyết chuyên đề về phát triển du lịch, tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng và xúc tiến du lịch địa phương, Bắc Trà My đã tạo điều kiện cho đồng bào Co, Ca Dong, Mường từng bước tiếp cận mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển kinh tế bền vững.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: 63 tỉnh thành hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương

Thủ tướng: 63 tỉnh thành hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương

Phát biểu bế mạc Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị ở cấp xã, ngày 15/6, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, 63 tỉnh thành, hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương, phải thay đổi tư duy, xóa bỏ định kiến để tất cả vì sự phát triển chung, đồng thời điều quan trọng nhất của cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy là chuyển đổi trạng thái sang kiến tạo, chủ động phục vụ, giải quyết các công việc, vấn đề của người dân và doanh nghiệp, gần dân, sát dân, bám dân, bám cơ sở.
Người có uy tín Trà Văn Có: Xây dựng tộc họ khuyến học

Người có uy tín Trà Văn Có: Xây dựng tộc họ khuyến học

Gương sáng giữa cộng đồng - Thái Sơn Ngọc - 17:35, 15/06/2025
Tại thôn Trà Nô, xã Phước Hà, huyện Thuận Nam, ông Trà Văn Có là Người có uy tín chăm lo xây dựng tộc họ khuyến học, khuyến tài tiêu biểu của địa phương, được Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Ninh Thuận biểu dương, khen thưởng. Đây là tộc họ điển hình về tinh thần hiếu học, nhiều người tốt nghiệp đại học tham gia công tác địa phương. Với vai trò là Người có uy tín, ông Có tích cực tham gia xây dựng bản làng no ấm, thanh bình.
Người “vác tù và” ở buôn Trum

Người “vác tù và” ở buôn Trum

Gương sáng giữa cộng đồng - Lê Hường - 17:32, 15/06/2025
Ông Y Taih Priêng (SN 1962), Trưởng buôn Trum, xã Tâm Thắng, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông được người dân gọi bằng cái tên trìu mến “người vác tù và” của buôn. Ông chia sẻ với dân cách làm kinh tế, hòa giải, gắn kết các mối quan hệ, động viên người dân cùng nhau bảo vệ an ninh, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.
Chung kết cuộc thi Miss & Mister Fitness Super Model World mùa 3 tại Quy Nhơn

Chung kết cuộc thi Miss & Mister Fitness Super Model World mùa 3 tại Quy Nhơn

Thể thao - Giải trí - T.Nhân-H.Trường - 17:10, 15/06/2025
Tối 14/6, tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, Tp. Quy Nhơn (Bình Định) diễn ra đêm chung kết cuộc thi Hoa hậu và Nam vương siêu mẫu thể hình thế giới mùa 3 năm 2025 (Miss & Mister Fitness Super Model World 2025) với sự góp mặt của 33 thí sinh đến từ nhiều quốc gia trên thế giới. Đây là lần đầu tiên tỉnh Bình Định đăng cai tổ chức sự kiện này.
Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới)

Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới)

Tin tức - Minh Nhật - 15:05, 15/06/2025
Trong 2 ngày (14 và15/6), Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới).
Báo chí Cách mạng Việt Nam - Nhịp cầu nối hiệu quả giữa Quốc hội với Nhân dân

Báo chí Cách mạng Việt Nam - Nhịp cầu nối hiệu quả giữa Quốc hội với Nhân dân

Thời sự - Minh Nhật - 13:42, 15/06/2025
Sáng 15/6, tại Nhà Quốc hội diễn ra cuộc gặp mặt thân tình với lãnh đạo các cơ quan báo chí, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn gửi lời tri ân sâu sắc tới đội ngũ những người làm báo cả nước, đồng thời nhấn mạnh vai trò to lớn của báo chí trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin hôm nay ngày 11/6, có những thông tin đáng chú ý sau: Ruộng bậc thang Y Tý mùa đổ ải. Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh . Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Sáp nhập Khánh Hòa - Ninh Thuận: “Cơ hội vàng” để vùng đồng bào DTTS phát triển

Sáp nhập Khánh Hòa - Ninh Thuận: “Cơ hội vàng” để vùng đồng bào DTTS phát triển

Vấn đề - Sự kiện - Ngọc Ánh - 13:40, 15/06/2025
Ngày 12/6 vừa qua, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết về sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025. Theo đó, hai tỉnh Ninh Thuận và Khánh Hòa sẽ sáp nhập thành tỉnh Khánh Hòa (mới) có diện tích tự nhiên 8.555km2, quy mô hơn 2,2 triệu dân và 65 đơn vị hành chính trực thuộc (48 xã, 16 phường, 1 đặc khu). Việc sáp nhập hai tỉnh Khánh Hòa và Ninh Thuận đang mở ra nhiều cơ hội thúc đẩy vùng đồng bào DTTS phát triển.
Cà Mau: Giai đoạn 2026 – 2030 thêm 815 tỉ đồng cho người nghèo và các đối tượng chính sách vay vốn

Cà Mau: Giai đoạn 2026 – 2030 thêm 815 tỉ đồng cho người nghèo và các đối tượng chính sách vay vốn

Xã hội - Như Tâm - 13:27, 15/06/2025
Ông Nguyễn Minh Luân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh vừa ký ban hành Quyết định số: 1122/QĐ-UBND về việc Ban hành Đề án Kế hoạch vốn ngân sách tỉnh Cà Mau ủy thác sang Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay người nghèo và các đối tượng chính sách khác trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2026 – 2030.
Thuận Châu (Sơn La): Hỗ trợ 2,5 tỷ đồng thực hiện gói chính sách chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em

Thuận Châu (Sơn La): Hỗ trợ 2,5 tỷ đồng thực hiện gói chính sách chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em

Tin tức - Minh Anh - 12:22, 15/06/2025
Thuận Châu (tỉnh Sơn La) là huyện miền núi, với trên 90% dân số là đồng bào DTTS; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều chiếm 18,16%, giao thông đi lại còn khó khăn; một số hủ tục, tập quán lạc hậu còn tồn tại; trình độ nhận thức của người dân còn hạn chế. Trong những năm gần đây, số lượng phụ nữ được tiếp cận, sử dụng dịch vụ y tế chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ, trẻ em DTTS ngày càng tăng.
Tâm là gốc của phước lành

Tâm là gốc của phước lành

Dân tộc - Tôn giáo - Việt Hà - 12:14, 15/06/2025
Không cần nhiều tài sản, người nghèo vẫn có thể tạo nên phước báu lớn nếu biết thực hành bố thí bằng tâm thanh tịnh, đúng như lời dạy của Đức Phật.
Bão số 1 ở miền Trung khiến 7 người chết, mất tích

Bão số 1 ở miền Trung khiến 7 người chết, mất tích

Tin tức - Minh Nhật - 21:02, 14/06/2025
Mưa lũ phức tạp do bão số 1 đã khiến 7 người chết, mất tích, hàng nghìn ngôi nhà, hàng chục ha hoa màu bị ngập, nhiều tuyến đường giao thông bị hư hỏng nghiêm trọng.