Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giáo dục dân tộc

Trách nhiệm và thách thức khi học tiếng Xtiêng (Bài 2)

PV - 08:05, 16/03/2022

Khoản 3, Điều 5 Hiến pháp năm 2013 quy định "Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt". Vì vậy, để hòa nhập vào phát triển chung của cộng đồng 54 dân tộc anh em, việc học tiếng Việt là trách nhiệm bắt buộc của người Xtiêng. Bên cạnh đó, để bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, phát triển ngôn ngữ của người Xtiêng thì nhiệm vụ trước hết cũng chính là cộng đồng người Xtiêng.

Nhà dài của đồng bào Xtiêng ở Bình Phước (Ảnh minh họa)
Nhà dài của đồng bào Xtiêng ở Bình Phước (Ảnh minh họa)

Khi bàn về toàn cầu hóa nói chung, toàn cầu hóa văn hóa và toàn cầu hóa ngôn ngữ nói riêng, tác giả Trần Ngọc Thêm nhận xét rằng: "Dù muốn hay không, toàn cầu hóa nói chung, toàn cầu hóa văn hóa và toàn cầu hóa ngôn ngữ nói riêng đang là xu thế không thể nào đảo ngược". Về vấn đề nguy cơ, tác giả Trần Ngọc Thêm nhấn mạnh rằng: "Khi tiếng mẹ đẻ được thay thế bằng tiếng của nước ngoài, thì nguy cơ mai một của một nền văn hóa dân tộc là không thể tránh khỏi" (Trần Ngọc Thêm, 2014, tr.496). Vì "mọi hoạt động đều làm phát sinh phản lực", "toàn cầu hóa là xu hướng hòa nhập vào cái chung (quốc tế) làm phát sinh ra phản lực là sự thu hẹp khoảng cách (thậm chí triệt tiêu) cái riêng (dân tộc) trước hết là văn hóa và ngôn ngữ. Trung bình cứ khoảng 2 tuần, thế giới lại mất đi 1 ngôn ngữ". Tiếp đó là "đã là xu hướng tất yếu thì không nên chống lại" (bảo thủ), cũng không nên hùa theo (a dua), mà thái độ hợp lý hơn là tìm cách lợi dụng nó". "Không nên hùa theo, vì hùa theo là góp phần làm thay đổi mình quá nhanh. Cũng không nên chống lại, vì việc quay ngược lại bánh xe lịch sử là không thể, vô ích và có hại" (Trần Ngọc Thêm, 2014, tr.498). Và "Ngôn ngữ là một lĩnh vực đặc biệt, nó không chấp nhận quyền lực mà chỉ tuân theo những quy luật văn hóa" (Trần Ngọc Thêm, 2014, tr.501).

Trường hợp Singapore và Malaysia là một điển hình. Khi Singapore tách ra khỏi Malaysia vào năm 1965, hai nước có trình độ phát triển gần như nhau. Do tầm nhìn của Thủ tướng Lý Quang Diệu đã đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ quốc gia vào năm 1970 (hoàn thành vào năm 1984), đó là một trong yếu tố quan trọng làm cho quốc đảo này phát triển. Trong khi đó, năm 1969, Chính phủ Malaysia ban hành Luật Lấy tiếng Bahasa của người gốc Mã Lai làm ngôn ngữ trong nhà trường thay cho tiếng Anh để xóa bỏ tàn dư chủ nghĩa thực dân (kết thúc vào năm 1982). Việc làm này của Chính phủ Malaysia dẫn đến hậu quả là tình trạng thất nghiệp tăng cao, vì thanh niên Malaysia không kiếm được việc làm trong các công ty quốc tế. Năm 2002, Thủ tướng Mahathir Mohamat quyết định đưa tiếng Anh trở lại trường học (Alonesalem, 2010).

Hội thảo khoa học lấy ý kiến về chương trình dạy tiếng Xtiêng cho học sinh tiểu học (Nguồn: Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Phước)
Hội thảo khoa học lấy ý kiến về chương trình dạy tiếng Xtiêng cho học sinh tiểu học (Nguồn: Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Phước)

Thực tiễn này thấy rằng, vai trò của ngôn ngữ quan trọng như thế nào đối với sự phát triển của một quốc gia, cộng đồng DTTS. Tác giả Benjamin Lee Whorf (người Mỹ, 1897-1941) nhận xét: "Cấu trúc của tiếng mẹ đẻ của bất kỳ người nào cũng ảnh hưởng mạnh mẽ hoặc hoàn toàn quyết định cách nhìn thế giới mà người này sẽ có được trong quá trình thủ đắc thứ tiếng đó".

Một thách thức khác đối với người Xtiêng (không phải cán bộ, công chức, viên chức và học sinh) đó là: việc học ngôn ngữ của dân tộc mình phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Yếu tố đầu tiên có thể đề cập đến chính là điều kiện kinh tế gia đình, thời gian để học. Yếu tố thứ hai chính là chính sách của Nhà nước (như một động lực) để đi học, nền tảng kiến thức (đã học tiếng Việt) để thuận lợi hơn cho việc học. Hiện nay, qua theo dõi, đa phần người Xtiêng chưa được tiếp xúc với chữ viết của người Xtiêng (từ bộ sách học tiếng Xtiêng năm 1962, tài liệu dạy tiếng Xtiêng năm 2007, từ điển Xtiêng - Việt và Việt - Xtiêng năm 2008, bộ chữ viết Xtiêng 2018), không biết đọc chữ Xtiêng, sử dụng ngôn ngữ Xtiêng chưa thành thạo… Đối với cán bộ, công chức, viên chức và học sinh thì trách nhiệm và thách thức càng nặng nề hơn. Người Xtiêng phải sử dụng thành thạo tiếng Việt, tiếng nước ngoài để làm việc và học tập, vừa thành thạo tiếng dân tộc Xtiêng để bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và phát triển ngôn ngữ của mình.

Thực tiễn cho thấy, do nhu cầu giao lưu, hội nhập với thế giới, từ những năm 1985-1986 ở Việt Nam đã bùng lên phong trào học tiếng Anh. Trước tình hình đất nước đang mở rộng các mối quan hệ quốc tế, để tiếp thu tốt những kinh nghiệm về quản lý kinh tế hiện đại, mỗi cán bộ quản lý và công chức Nhà nước phải biết ngoại ngữ để tiếp cận với nền khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới, trực tiếp giao dịch, làm việc với người nước ngoài và để có điều kiện tiếp tục học tập nghiên cứu... ngày 15/8/1994, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 422-TTg về đào tạo ngoại ngữ cho cán bộ, công chức.

Nhìn tổng thể, việc học tiếng Xtiêng đối với cộng đồng người Xtiêng trong xu thế hội nhập vừa là cơ hội, quyền lợi nhưng cũng là vấn đề trách nhiệm và thách thức lớn. Về cơ hội, quyền lợi: Đảng và Nhà nước đã có chính sách rất cụ thể. UBND tỉnh đã ban hành tài liệu bồi dưỡng tiếng Xtiêng cho cán bộ, công chức công tác ở vùng dân tộc, miền núi tỉnh Bình Phước. Đây là điều kiện tốt nhất để người Xtiêng học tập, nghiên cứu về ngôn ngữ và văn hóa của dân tộc mình. Về trách nhiệm và thách thức: Tiếng Việt là tiếng phổ thông nên người Xtiêng phải học và sử dụng thành thạo nó. Học ngoại ngữ là tất yếu để tiếp cận với nền khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới, hòa nhập quốc tế. Vì vậy, việc xem thường một yếu tố nào sẽ là lực cản đến sự phát triển của chính bản thân và cộng đồng người Xtiêng trong xu thế hội nhập hiện nay.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
“Nhà nội trú cho em” tiếp sức cho học sinh DTTS đến trường

“Nhà nội trú cho em” tiếp sức cho học sinh DTTS đến trường

Hòa cùng với niềm vui của mùa Xuân mới, các em học sinh DTTS ở xã đặc biệt khó khăn Chư Krey, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai đã có thể yên tâm theo học con chữ. Bởi tại ngôi trường đóng trên địa bàn xã vừa được bàn giao công trình “Nhà nội trú cho em”.
Quảng Nam tập trung phát triển dịch vụ và công nghiệp dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo

Quảng Nam tập trung phát triển dịch vụ và công nghiệp dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo

Thời sự - PV - 21:44, 08/02/2025
Chiều 8/2, tại thành phố Tam Kỳ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Nam về tình hình phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng, xây dựng Đảng, công tác an sinh xã hội trên địa bàn cũng như tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc cho tỉnh.
Thủ tướng đề nghị tập đoàn THACO nghiên cứu, sản xuất tàu đường sắt tốc độ cao

Thủ tướng đề nghị tập đoàn THACO nghiên cứu, sản xuất tàu đường sắt tốc độ cao

Thời sự - PV - 15:01, 08/02/2025
Sáng 8/2, trong chương trình công tác tại Quảng Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tới thăm một số cơ sở kinh tế trọng điểm, doanh nghiệp lớn của tỉnh gồm Khu kinh tế mở Chu Lai, cảng biển Chu Lai, sân bay Chu Lai, các nhà máy của tập đoàn THACO, tập đoàn HS Hyosung.
Thủ tướng dâng hương tri ân các Anh hùng liệt sĩ và Mẹ Việt Nam Anh hùng

Thủ tướng dâng hương tri ân các Anh hùng liệt sĩ và Mẹ Việt Nam Anh hùng

Thời sự - PV - 12:29, 08/02/2025
Sáng 8/2, bắt đầu chương trình công tác tại tỉnh Quảng Nam, địa phương có số liệt sĩ, số Mẹ Việt Nam Anh hùng nhiều nhất cả nước, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Đoàn công tác đã đến dâng hoa, dâng hương tại Nghĩa trang liệt sĩ tỉnh Quảng Nam và Tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng (xã Tam Phú, TP. Tam Kỳ).
Khám phá hang thẩm Hai

Khám phá hang thẩm Hai

Media - BDT - 11:51, 08/02/2025
Khi những hạt mưa xuân lớt phớt bay, cây cối đua nhau đâm chồi nẩy lộc, đất trời Xứ Lạng bừng sắc xuân với núi non bàng bạc như khói, sắc hoa đào, hoa mận, hoa lê bừng nở. Nếu có dịp, xuân này hãy đến thăm Hang Thẩm Khuyên - Thẩm Hai là tài nguyên văn hoá quý giá của huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn. Nơi đây ẩn chứa nhiều thông điệp lịch sử cũng như mang nhiều giá trị về mặt khảo cổ.
Lan hài Đà Lạt

Lan hài Đà Lạt

Giải trí - Hà Hữu Nết - 11:17, 08/02/2025
Lan hài thuộc họ phong lan, vì đài hoa ở giữa có hình cái túi nhìn giống chiếc hài (giày phụ nữ thời phong kiến) nên được gọi là lan hài. Thế giới hiện có khoảng 80 loài lan hài, phân bố ở Hoa Nam, Ấn Độ, Đông Nam Á và các đảo ở Thái Bình Dương, chúng tạo thành phân tông gọi là Paphiopedilinae.
Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình năm 2025

Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình năm 2025

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 7/2/2025, có những thông tin đáng chú ý sau: Hành trình trở về miền đất Phật. Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình năm 2025. Lưu giữ nghề đan nôi truyền thống xứ Huế. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Khẳng định thương hiệu “Du lịch Sơn La”

Khẳng định thương hiệu “Du lịch Sơn La”

Du lịch - C.Thiên - 11:12, 08/02/2025
Dịp nghỉ lễ, Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, các khu, điểm du lịch trên địa bàn tỉnh Sơn La đã đón trên 250.000 lượt khách đến tham quan, trải nghiệm, nghỉ dưỡng, tăng trên 150% so với cùng kỳ năm 2024.
Thanh Hóa: Bảo tồn dược liệu quý dưới tán rừng –Tạo sinh kế bền vững cho người dân miền núi

Thanh Hóa: Bảo tồn dược liệu quý dưới tán rừng –Tạo sinh kế bền vững cho người dân miền núi

Kinh tế - Quỳnh Trâm - 11:11, 08/02/2025
Với những cánh rừng trải dài hơn 648.370ha, Thanh Hóa không chỉ là “lá phổi xanh” của vùng Bắc Trung bộ mà còn ẩn chứa nguồn tài nguyên dược liệu vô giá. Từ những loài cây có mặt trong các bài thuốc cổ truyền của dân tộc đến những loại dược liệu quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng, tỉnh Thanh Hóa đã không ngừng nỗ lực bảo tồn và phát triển, biến thách thức thành cơ hội phát triển bền vững.
Tu Mơ Rông (Kon Tum): Cán bộ, giáo viên ủng hộ kinh phí xây dựng cảnh quan tại Dự án bố trí ổn định dân cư thuộc Chương trình MTQG 1719

Tu Mơ Rông (Kon Tum): Cán bộ, giáo viên ủng hộ kinh phí xây dựng cảnh quan tại Dự án bố trí ổn định dân cư thuộc Chương trình MTQG 1719

Xã hội - Ngọc Chí - 11:11, 08/02/2025
Ngày 7/2, theo thông tin từ UBND huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) cho biết, huyện đã tiếp nhận được 120 triệu đồng từ cán bộ, giáo viên, người dân, doanh nghiệp trên địa bàn huyện ủng hộ, nhằm giúp đồng bào Xơ Đăng sinh sống tại Dự án bố trí ổn định dân cư tập trung thôn Mô Pả, xã Đăk Hà xây dựng cảnh quan để bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch.
Quảng Nam: Khởi tố, bắt tạm giam đối tượng trốn thuế hàng tỷ đồng

Quảng Nam: Khởi tố, bắt tạm giam đối tượng trốn thuế hàng tỷ đồng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 11:10, 08/02/2025
Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an Quảng Nam đã tiến hành tống đạt các Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh bắt tạm giam đối với Bùi Ngọc Dũng để điều tra về tội trốn thuế.
Pháo đài Đồng Đăng được xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia

Pháo đài Đồng Đăng được xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia

Tin tức - Minh Anh - 11:08, 08/02/2025
UBND huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn vừa tổ chức Đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đối với Pháo đài Đồng Đăng, vào tối 6/2, trong buổi khai mạc Lễ hội Đồng Đăng năm 2025.