Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Thước đo sự thành công của chính sách dân tộc: Nghèo đa chiều và bước đột phá trong xây dựng chính sách (Bài 3)

Thi Thi - 10:09, 14/11/2022

Giai đoạn 2016 – 2020, với việc áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều, lĩnh vực công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc đã có bước đột phá quan trọng. Thực trạng vùng “lõi nghèo” từ góc độ tiếp cận nghèo đa chiều là tiền đề để xây dựng Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn.

Vùng Trung du và miền núi phía Bắc có tỷ lệ hộ nghèo tiếp cận đa chiều cao nhất. (Trong ảnh: Một góc bản Nậm Củm, xã Bum Nữa, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu).
Vùng Trung du và miền núi phía Bắc có tỷ lệ hộ nghèo tiếp cận đa chiều cao nhất. (Trong ảnh: Một góc bản Nậm Củm, xã Bum Nữa, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu).

Nhận diện “lõi nghèo”

Trong giai đoạn 2011 – 2015, chuẩn nghèo vẫn được nhận diện ở tiêu chí thu nhập, theo Quyết định số 09/2011/QĐ-TTg, ngày 30/1/2011. Theo đó, hộ nghèo ở nông thôn là hộ có mức thu nhập bình quân từ 400 nghìn đồng/người/tháng trở xuống; khu vực thành thị là 500 nghìn đồng/người/tháng trở xuống. So với 10 năm trước (năm 2001) thì chuẩn nghèo áp dụng cho vùng nông thôn, miền núi từ năm 2011 đã tăng gấp 50 lần; từ 80 nghìn đồng lên thàng 400 nghìn đồng.

Mặc dù chuẩn nghèo nâng lên, nhưng tỷ lệ hộ nghèo vẫn giảm nhanh. Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2011 – 2015 của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) cho thấy, năm 2010, tỷ lệ hộ nghèo của cả nước là 14,2%. Các năm sau đó, tỷ lệ này đều giảm dần: năm 2011 giảm còn 11,76%; năm 2012 giảm còn 9,6%; năm 2013 giảm còn 7,8%; năm 2014 giảm còn 5,97%.

Tỷ lệ hộ nghèo và chuẩn nghèo giai đoạn 2011 – 2015 và 2016 – 2020.
Tỷ lệ hộ nghèo và chuẩn nghèo giai đoạn 2011 – 2015 và 2016 – 2020.

Năm 2015, tỷ lệ hộ nghèo cả nước còn dưới 5% theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011 - 2015. Cũng theo báo cáo này, giai đoạn 2011 – 2015, tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm bình quân trên 5%/năm.

Kết quả giảm nghèo này trước hết xuất phát từ các chương trình đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an sinh được triển khai hiệu quả tại các địa phương, nhất là ở vùng đồng bào DTTS và miền núi. Chỉ tính riêng Chương trình 135, trong 2 năm (2012 - 2013), Chương trình 135 đã đầu tư xây dựng được 8.959 công trình bao gồm giao thông, thủy lợi, điện, trường học, y tế, công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, nhà sinh hoạt cộng đồng... Năm 2014, vốn Chương trình tiếp tục đầu tư xây dựng 6.221 công trình; năm 2015 là 2.069 công trình.

“Các địa phương cũng đã tổ chức hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi cho các hộ gia đình; giao khoán bảo vệ rừng với diện tích trên 2 triệu ha cho trên 155.000 hộ; thực hiện đào tạo, đưa khoảng 9.500 lao động đi làm việc tại nước ngoài. Thông qua thực hiện mô hình giảm nghèo, số hộ thoát nghèo đạt khoảng 15 - 20%, thu nhập bình quân của hộ nghèo tăng khoảng 15%; tạo việc làm cho 25% lao động nông thôn. Tổ chức tập huấn cho khoảng 140 nghìn lượt cán bộ giảm nghèo ở cơ sở”, báo cáo của Bộ LĐTB&XH khẳng định.

Tuy nhiên, Bộ LĐTB&XH cũng đánh giá, trong giai đoạn 2011 – 2015, kết quả giảm nghèo chưa vững chắc, chênh lệch giàu - nghèo giữa các vùng, nhóm dân cư chưa được thu hẹp, nhất là khu vực miền núi phía Bắc và Tây Nguyên. Mặc dù tỷ lệ nghèo đã giảm nhanh ở các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào DTTS và miền núi, nhưng nhiều nơi tỷ lệ nghèo vẫn còn trên 50%, cá biệt còn trên 60 - 70%. Số hộ nghèo là người DTTS chiếm gần 50% tổng số hộ nghèo trong cả nước, thu nhập bình quân của hộ DTTS chỉ bằng 1/6 mức thu nhập bình quân của cả nước.

Nguyên nhân được xác định là do cơ sở hạ tầng dù đã được đầu tư nhưng vẫn chưa đáp ứng phục vụ phát triển triển sản xuất của người dân ở các huyện nghèo, vùng đồng bào DTTS và miền núi; trình độ sản xuất còn lạc hậu, địa hình chia cắt,… Quan trọng hơn, phấn lớn các chính sách đầu tư, hỗ trợ được ban hành giai đoạn trước, được thiết kế chủ yếu mới dừng lại ở hỗ trợ, hướng tới mục tiêu tăng thu nhập, từ đó thúc đẩy giảm nghèo.

Đột phá từ tiếp cận nghèo đa chiều

Giai đoạn 2016 – 2020, công tác giảm nghèo của Việt Nam có bước ngoặt khi Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg, ngày 19/11/2015, ban hành ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều. Đây là phương pháp tiếp cận mới, tiến bộ hơn, có tính nhân văn, tác động toàn diện hơn đến người nghèo; là bước phát triển mới về giảm nghèo của Việt Nam, phù hợp với xu hướng chung của thế giới.

Theo đó, từ năm 2016, hộ nghèo, hộ cận nghèo được đo lường bằng tiêu chí thu nhập và các dịch vụ xã hội cơ bản (có 5 dịch vụ gồm 10 chỉ số). Hộ nghèo trong giai đoạn 2016 – 2020 được nhận diện theo 2 nhóm: hoặc là dưới chuẩn thu nhập (thu nhập dưới 700 nghìn đồng/người/tháng ở khu vực nông thôn và 900 nghìn đồng/người/tháng ở khu vực thành thị); hoặc là vừa dưới chuẩn thu nhập vừa thiếu hụt 03/10 chỉ số của 5 dịch vụ xã hội cơ bản.

Việc áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều góp phần nhận diện thực trạng nghèo vùng đồng bào DTTS và miền núi. (Trong ảnh: Một góc bản Đoàn Kết, thị trấn Mường Lát, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa)
Việc áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều góp phần nhận diện thực trạng nghèo vùng đồng bào DTTS và miền núi. (Trong ảnh: Một góc bản Đoàn Kết, thị trấn Mường Lát, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa)

Với việc áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều đã tăng từ dưới 5% năm 2015 lên gần 10% năm 2016, theo Quyết định số 1905/QĐ-LĐTBXH ngày 22/8/2016 phê duyệt kết quả tổng điều tra hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2015 theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoại 2016 – 2020 của Bộ LĐTB&XH. Cũng theo Quyết định này, khu vực miền núi Tây Bắc có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất cả nước (34,52%), tiếp theo là miền núi Đông Bắc (20,74%) và Tây Nguyên (17,14%). Đông Nam bộ có tỉ lệ hộ nghèo thấp nhất cả nước với 1,23%, tỷ lệ hộ nghèo của Đồng bằng sông Hồng cũng chỉ 4,76%.

Những tỉnh có tỉ lệ hộ nghèo cao nhất cả nước là Điện Biên (48,14%), Hà Giang (43,65%), Cao Bằng (42,53%)... Thanh Hóa là tỉnh có số hộ nghèo nhiều nhất cả nước với 128.893 hộ, tiếp theo là Nghệ An với 95.205 hộ, Sơn La 92.754 hộ…

Trong giai đoạn 2016 – 2020, các chính sách đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS phần lớn được xây dựng từ giai đoạn trước, theo 13 nhóm chính sách trong Nghị định 05/2011/NĐ-CP ngày 14/1/2011 của Chính phủ. Do đó chưa có nhiều thay đổi để hướng tới giải quyết sự thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản cũng như thiếu hụt về thu nhập cho người nghèo. Trong giai đoạn này, có hai chính sách mới được xây dựng, ban hành theo Quyết định số 2085/QĐ-TTg và 2086/QĐ-TTg cùng được ký ngày 31/10/2016; nhưng do ban hành sau thời điểm kế hoạch đầu tư trung hạn đã được thông qua nên cả hai chính sách này không bố trú được vốn để triển khai.

Bước đột phá của lĩnh vực công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc là việc Ủy ban Dân tộc tham mưu, xây dựng trình Chính phủ để Chính phủ trình Quốc hội xem xét, thông qua Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn. Tiền đề của việc xây dựng Đề án xuất phát từ thực trạng nghèo của vùng đồng bào DTTS và miền núi su khi áp dụng chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều.

Trong Tờ trình số 473/TTr-CP ngày 11/10/2019 gửi Quốc hội khóa XIV, Chính phủ đánh giá, hiện nay, vùng đồng bào DTTS và miền núi vẫn là vùng khó khăn nhất, chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất, kinh tế - xã hội phát triển chậm nhất, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản thấp nhất, tỷ lệ hộ nghèo cao nhất.

Hết năm 2020, Thanh Hóa là tỉnh có số hộ nghèo nhiều nhất cả nước với 128.893 hộ. (Trong ảnh: Một góc bản Lách, xã Mường Chanh, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa)
Hết năm 2020, Thanh Hóa là tỉnh có số hộ nghèo nhiều nhất cả nước với 128.893 hộ. (Trong ảnh: Một góc bản Lách, xã Mường Chanh, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa)

“Từ tình hình trên, rất cần thiết phải xây dựng Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, khuyết điểm, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ, toàn diện vùng đồng bào DTTS và miền núi, góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng về công tác dân tộc và chính sách dân tộc”, Chính phủ khẳng định.

Đề án Tổng thể với trọng tâm là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 là bước đột phá của lĩnh vực công tác dân tộc trong giai đoạn mới. Những quyết sách này được kỳ vọng giải quyết triệt để, căn bản các nhu cầu cấp bách ở vùng đồng bào DTTS và miền núi. Để thực hiện thắng lợi các mục tiêu của Đề án Tổng thể cũng như của Chương trình mục tiêu quốc gia thì việc cần làm là cần thay đổi phương pháp nhận diện thực trạng nghèo. Bởi, chuẩn nghèo giai đoạn 2016 – 2020 dù đã có tiến bộ nhưng vẫn chưa tiếp cận được với khung chuẩn nghèo của thế giới.

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dungnày trong số báo tiếp theo.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Chiến sĩ quân hàm xanh đưa công nghệ số đến với người dân vùng cao

Chiến sĩ quân hàm xanh đưa công nghệ số đến với người dân vùng cao

Ở những bản làng cheo leo ở vùng biên Lai Châu, hình ảnh người lính quân hàm xanh cầm chiếc điện thoại chỉ dẫn từng thao tác nhỏ không còn xa lạ với bà con nơi đây. Ở nơi vùng sâu, vùng xa, biên giới công nghệ số tưởng chừng xa vời, nay đã và đang trở nên hiện thực và hữu ích, nhờ sự kiên nhẫn và tận tụy của những người lính Biên phòng.
Tin nổi bật trang chủ
Đắk Lắk hoàn thành chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát

Đắk Lắk hoàn thành chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát

Xã hội - Hoàng Thùy - 12 phút trước
Cùng cả nước thực hiện phong trào thi đua xóa nhà tạm, nhà dột nát, đến nay, tỉnh Đắk Lắk đã hoàn thành việc xây mới, sửa chữa gần 9.000 căn nhà cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ gia đình người có công, thân nhân liệt sĩ.
Bồi dưỡng kiến thức dân tộc cho cán bộ, chiến sĩ BĐBP tỉnh Vĩnh Long

Bồi dưỡng kiến thức dân tộc cho cán bộ, chiến sĩ BĐBP tỉnh Vĩnh Long

Công tác Dân tộc - Tào Đạt - Sa Rây - 14 phút trước
Từ ngày 18 - 23/8, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Vĩnh Long tổ chức lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức dân tộc năm 2025 cho cán bộ, chiến sĩ BĐBP tỉnh Vĩnh Long. Tham dự và giảng bài cho lớp tập huấn có bà Thạch Thị Thu Hà - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh.
Thủ tướng: Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm hành trình vì nước, vì dân

Thủ tướng: Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm hành trình vì nước, vì dân

Thời sự - PV - 15:38, 20/08/2025
Sáng 20/8, Lễ kỷ niệm 80 năm thành lập Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (28/8/1945 - 28/8/2025) được long trọng tổ chức tại Hà Nội. Đây là lần đầu tiên Chính phủ tổ chức kỷ niệm ngày thành lập.
Gia Lai: Xây dựng xã biên giới Ia Púch vững mạnh toàn diện

Gia Lai: Xây dựng xã biên giới Ia Púch vững mạnh toàn diện

Tin tức - Ngọc Thu - 14:52, 20/08/2025
Là xã biên giới nằm ở phía Tây của tỉnh Gia Lai, Ia Púch có gần 8,8 km đường biên giới tiếp giáp với Vương quốc Campuchia. Thời gian qua, xã Ia Púch đã tập trung phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống Nhân dân, thực hiện đạt chỉ tiêu đã được tỉnh định hướng và cụ thể hóa trong Nghị quyết của Đại hội.
Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Tin tức - Tào Đạt - 14:42, 20/08/2025
Trong 2 ngày 19 và 20/8, Đảng bộ Đặc khu Thổ Châu (tỉnh An Giang) đã tổ chức Đại hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đại tá Nguyễn Văn Ngành, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh dự và chỉ đạo Đại hội.
Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Để thuận tiện cho việc đi lại và vận chuyển nông sản, từ nhiều năm trước, người dân thôn Kon Vi Vàng, xã Đắk Kôi, tỉnh Quảng Ngãi đã tự làm một cây cầu treo dài hơn 50m vượt sông Đăk Snghé. Sau nhiều năm sử dụng, cây cầu treo đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều tấm ván mặt cầu đã bị mục nát. Mặc dù biết là không an toàn, nhưng người dân vẫn qua lại hằng ngày, bất chấp những cảnh báo của chính quyền về an toàn.
Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Tin tức - Quỳnh Trâm - 14:40, 20/08/2025
Cuộc sống của 78 hộ gia đình với 350 nhân khẩu bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tình trạng sạt lở bờ hữu suối Son, đoạn qua bản Sa Ná, xã Na Mèo, tỉnh Thanh Hóa.
Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 14:22, 20/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Gia Lai vừa phát hiện và xử lý vụ buôn bán hàng giả với hơn 40.000 sản phẩm tiêu dùng nhái nhiều nhãn hiệu nổi tiếng.
Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Xã hội - Ngọc Chí - 14:03, 20/08/2025
Sáng 20/8, UBND xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức khánh thành Chợ trung tâm xã và Phiên chợ 0 đồng với nhiều phần quà tặng cho đồng bào Xơ Đăng. Đây là công trình được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719).
U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 11:20, 20/08/2025
Tối 19/8, trên sân Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển U23 Australia đã vượt qua Myanmar với tỷ số tối thiểu 1-0 để chính thức trở thành nhà vô địch AFF Cup nữ 2025. Đây là lần đầu tiên U23 Australia bước lên bục cao nhất của giải đấu, đồng thời cũng là lần thứ hai bóng đá nữ Australia giành chức vô địch sau lần đầu vào năm 2008.
Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 21:21, 19/08/2025
Chiều 19/8, trên sân vận động Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển nữ Việt Nam đã xuất sắc đánh bại Thái Lan với tỷ số 3-1, qua đó khép lại hành trình tại Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á - AFF Cup 2025 với tấm Huy chương Đồng.