Quảng Nam: Phục dựng Lễ cúng máng nước của đồng bào Ca Dong

Lễ hội được tổ chức tại Làng Lê, thuộc xã Trà Don, huyện Nam Trà My - nơi cộng đồng người Ca Dong sinh sống lâu đời và còn giữ nhiều nét văn hóa truyền thống. Lễ cúng máng nước hay còn gọi là Tết máng nước thường được người Ca Dong tổ chức vào những ngày đầu năm mới, sau khi kết thúc lễ hội ăn trâu, vì theo quan niệm của đồng bào thì vào mùa này, nguồn nước trong rừng sẽ trong lành, mát mẻ. Phong tục này xưa kia được tổ chức thường niên ở tất cả các làng, nóc. Xuyên suốt lễ hội là nghi lễ cúng đất trời, thần linh tại đầu nguồn nước, chân cây nêu và nhà già làng.

Theo già làng Hồ Văn Ba, để chuẩn bị cho Tết cúng máng nước thì già làng sẽ triệu tập những thanh niên trai tráng trong làng giao nhiệm vụ làm cây nêu, phát dọn lối đi sạch sẽ vào khu vực dòng suối lấy nước. Nguồn nước mà dân làng lấy về sử dụng thường ở trong khu rừng già và cách biệt những khu rừng ma. Mỗi làng cũng sẽ chuẩn bị hai con gà trống và một con heo để tế lễ.

Sau khi cây nêu dựng xong, tất cả đàn ông trong làng sẽ mang lễ vật vào địa điểm lấy nước trên dòng suối. Khi già làng thực hiện xong nghi lễ tế thần, từng hộ gia đình sẽ dùng một ống nứa rừng múc nguồn nước dưới suối đã được hòa với tiết gà, tiết heo mang về nhà nhóm bếp nấu cơm. Các thanh niên trong làng sẽ đặt ống dẫn nước xuống khe suối để đưa nước về làng.

“Khi cúng xong, người dân trong làng phải hứa với thần linh luôn sống thẳng thắn, trung thực, không được làm chuyện xấu. Nếu vi phạm lệ làng sẽ bị phạt nộp heo, gà… Nhờ đó mà Tết máng nước là một trong những phong tục giúp cho dân làng chúng tôi sống đoàn kết, hòa thuận, luôn hướng đến những việc tốt đẹp”, già làng Ba chia sẻ.

Sau khi thực hiện xong các nghi lễ cúng máng nước, cả làng sẽ mở hội ăn mừng nguồn nước mới. Tất cả các hộ dân trong làng đều nấu rượu cần, cơm lam để đãi khách. Nhà này sẽ đến thăm nhà khác, nóc này đến thăm nóc khác để cùng uống rượu cần, ăn thịt và chúc phúc cho nhau. Nhiều nóc còn tưng bừng tổ chức đánh cồng chiêng, hát dân ca suốt thời gian diễn ra phần hội để tăng thêm không khí rộn ràng của Tết máng nước. Những hộ gia đình khá giả còn dự trữ thịt sấy giàn bếp hoặc mổ gà, heo để ăn mừng Tết máng nước.

Theo các già làng, nghi thức tổ chức Tết máng nước ở một số vùng của huyện Nam Trà My vẫn được bà con tổ chức thường xuyên hàng năm, nghi lễ vẫn còn khá nguyên vẹn. Tuy nhiên, tại Làng Lê, thuộc xã Trà Don, Lễ cúng máng nước đã bị mai một ít nhiều, vì vậy việc phục dựng lại Tết máng nước nhằm để người Ca Dong nâng bảo tồn, gìn giữ những giá trị văn hóa tiêu biểu của cha ông mình như múa cồng chiêng, hát ting ting, hát ru…