Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nuôi dưỡng niềm đam mê và trách nhiệm cho những người hết lòng với văn hóa dân tộc

Song An - 06:44, 13/11/2022

Di sản văn hóa phi vật thể được sinh ra trong đời sống cộng đồng và được gìn giữ, phát huy tốt nhất trong cộng đồng. Trong bối cảnh xã hội hiện đại, người trẻ dần quên đi những giá trị văn hóa truyền thống, thì vai trò của các nghệ nhân lại càng quan trọng. Hiện nay, các nghệ nhân không chỉ được Đảng, Nhà nước tôn vinh mà còn được hưởng những chính sách đãi ngộ thiết thực, kịp thời để những “báu vật sống” chuyên tâm cống hiến cho công tác bảo tồn, truyền giữ văn hóa dân tộc.

Nghệ nhân Lường Thị May (người đi đầu) làm chủ nghi thức xin nước tại Tết Bun Huột Nặm của đồng bào Lào ở Na Sang.
Nghệ nhân Lường Thị May (người đi đầu) làm chủ nghi thức xin nước tại Tết Bun Huột Nặm của đồng bào Lào ở Na Sang.

Những “báu vật sống”

Trong hầu hết lễ hội, sự kiện văn hóa của cộng đồng dân tộc Lào tại bản Na Sang 1, xã Núa Ngam (huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biện) đều có sự hiện diện của Nghệ nhân ưu tú Lường Thị May. Bà được biết đến bỡi những cống hiến, đóng góp không nhỏ cho công tác bảo tồn các giá trị văn hóa của người Lào ở Ðiện Biên. Đồng thời cũng là một trong số rất ít người dành nhiều tâm huyết sưu tầm, thể hiện gần như nguyên vẹn các bài dân ca, dân vũ, tế lễ, nghi thức dân gian của dân tộc Lào.

Sinh ra và lớn lên trên vùng đất giàu văn hóa Núa Ngam, tuổi thơ bà May gắn liền với những điệu hát ru từ các bà, các mẹ. Sau khi học xong chương trình phổ thông, bà May có 5 năm tham gia giảng dạy xóa mù chữ tại địa phương trước khi chuyển sang công tác tại Hội Phụ nữ xã. Cũng từ đây, tình yêu văn hóa, văn nghệ trong bà như có thêm cơ hội để phát huy, nuôi dưỡng.

Tranh thủ mọi cơ hội tiếp cận với các bà, các mẹ trong bản, trong xã, bà May tìm hiểu, ôn lại các bài hát ru, hát giao duyên, cưới hỏi, hát mừng bản, mừng mường hay các điệu múa lăm vông, múa vui mùa vụ… Sau đó bà thực hành và biểu diễn trong các dịp lễ, tết hay những cuộc thi văn nghệ diễn ra tại địa phương.

Năm 1992, bà May vinh dự đại diện cho tỉnh Lai Châu (cũ) tham gia cuộc thi Hát ru tại TP. Huế và đoạt giải Nhất. Đến năm 2011, sau khi nghỉ hưu, bà dành toàn bộ thời gian để đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu, khôi phục nhiều loại hình văn hóa dân gian của dân tộc. Ngoài các điệu múa, trò chơi dân gian, bà bắt đầu sưu tầm tài liệu về các bài cúng, các lễ hội như: Mừng cơm mới; lễ tạ ơn; mừng nhà mới; lễ đưa dâu về nhà chồng, múa lăm vông…

Trong đó, tiêu biểu phải kể đến việc phục dựng thành công tết Té nước (Bun Huột Nặm) của người Lào. Ngày nay, Tết té nước của dân tộc Lào đã được khôi phục, duy trì tổ chức thường niên không chỉ với người Lào Núa Ngam mà còn ở nhiều cộng đồng dân tộc Lào các địa phương trong tỉnh Điện Biên. Lễ hội này đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Hiện nay, mặc dù đã gần bước sang tuổi 70 song nghệ nhân Lường Thị May vẫn miệt mài truyền dạy các bài dân ca, dân vũ và một số lễ hội, nghi thức dân gian khác của dân tộc Lào cho thế hệ trẻ và cộng đồng người Lào ở các xã Pa Thơm (huyện Điện Biên), Mường Luân (huyện Điện Biên Đông)…

Cũng như bà May, ở tuổi 78, Nghệ nhân ưu tú Quàng Văn Hom, bản Nà Ten, xã Hua Thanh, huyện Điện Biên vẫn giữ thói quen thổi pí hàng ngày và chế tác ra những cây pí mang âm điệu của núi rừng. Ông Hom tâm sự, năm 12 tuổi, ông bắt đầu học cách làm pí và sử dụng các loại pí khác nhau. Hai năm sau, ông đã thổi pí thành thạo, tự tin tham gia các lễ hội trong vùng. Tính đến nay đã hơn 60 năm, cây pí cùng ông trải qua những vui buồn, thăng trầm của cuộc sống. Giá trị hơn, ông Hom đã truyền dạy cho hơn 100 người cách thổi, lấy hơi, luyến láy giai điệu pí.

Dù đã ở tuổi 78, song nghệ nhân Quàng Văn Hom vẫn giữ thói quen thổi pí hàng ngày.
Dù đã ở tuổi 78, song nghệ nhân Quàng Văn Hom vẫn giữ thói quen thổi pí hàng ngày.

“Sử dụng pí không khó, nhưng để chế tác ra nó thì yêu cầu kỳ công, kiên nhẫn, tỉ mỉ lắm. Bởi vậy cho đến giờ vẫn chưa tìm được người kế tục thực sự say mê, yêu thích. Tôi mong những năm tháng còn lại có thể dốc hết những hiểu biết, kỹ năng về pí và các loại nhạc cụ truyền thống để truyền dạy cho thế hệ sau. Làm sao để những giá trị ấy sẽ luôn được gìn giữ, phát huy dẫu trong bất cứ giai đoạn nào”.

Động lực “cống hiến”

Cả đời gắn bó với cây pí (nhạc cụ truyền thống dân tộc Thái), năm 2018 ông Hom được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Với ông, đây là niềm vinh dự và đầy tự hào ghi nhận cả quá trình cống hiến tình yêu của bản thân với văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, ông Hom cũng thẳng thắn chia sẻ, do hoàn cảnh gia đình khó khăn, nên ông không thể giành nhiều thời gian, tâm huyết cho thứ “tình yêu” đặc biệt này. Đặc biệt là việc tham gia các hoạt động truyền dạy, phổ biến, quảng bá làn điệu pí.

“Cho đến khi chính thức được hưởng trợ cấp của Nhà nước từ Nghị định 109/2015/NĐ-CP của Chính phủ, mặc dù số tiền không lớn, song nguồn hỗ trợ đều đặn giúp tôi giảm bớt gánh nặng kinh tế hàng tháng. Thêm vào đó, tôi cũng thấy mình càng cần phải có trách nhiệm hơn trong hoạt động góp sức gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc mình, sao cho đúng như danh hiệu Nhà nước phong tặng”, ông Hom bộc bạch.

Tương tự, nghệ nhân Lò Thị Phúc, bản Lọng Bon, xã Sam Mứn, huyện Điện Biên cũng đang hưởng trợ cấp hàng tháng từ Nghị định 109/2015/NĐ-CP của Chính phủ. Khoản tiền này đã hỗ trợ bà rất nhiều trong sinh hoạt, cuộc sống hàng ngày.

Nghệ nhân ưu tú Hù Văn Sẩm thực hiện nghi lễ trong Tết Hoa truyền thống của dân tộc Cống.
Nghệ nhân ưu tú Hù Văn Sẩm thực hiện nghi lễ trong Tết Hoa truyền thống của dân tộc Cống.

Sinh sống tại địa bàn miền núi khó khăn, kinh tế gia đình bà Phúc cũng eo hẹp. Căn nhà sàn cũ kỹ, đơn giản là nơi sinh hoạt, nghỉ ngơi của đôi vợ chồng già. Vì không có thu nhập thường xuyên, lại thường xuyên đau nhức xương khớp, khó lao động, đi lại nên thường ngày bà Phúc và chồng chỉ quanh quẩn cắt cỏ, chăn châu, trồng vài luống rau. Mỗi lần ốm đau, hay có việc lại chạy vạy vay mượn hàng xóm để lo toan.

“Tuy mức hỗ trợ 700.000 đồng/tháng không cao, nhưng với chúng tôi là nguồn động viên rất lớn. Vừa giúp tôi có thêm đồng mua thuốc khi đau ốm mà cũng cảm thấy được quan tâm hơn. Từ ngày nhận phụ cấp, chồng tôi cũng động viên yên tâm, dành thời gian để tiếp tục sưu tầm, sáng tác những lời ca, câu hát của dân tộc mình”, bà Phúc chia sẻ.

Hiện nay, tỉnh Điện Biên có 28 người đã được trao tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, thuộc nhiều thành phần dân tộc khác nhau: Thái, Mông, Khơ Mú, Dao, Lào, Cống, Xinh Mun... Theo đánh giá từ Ngành Văn hóa địa phương, đây là những cá nhân thực sự tiêu biểu, xuất sắc, đang nắm giữ các loại hình di sản văn hóa khác nhau của các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh, bao gồm: Tiếng nói, chữ viết; ngữ văn dân gian; nghệ thuật trình diễn dân gian; tập quán xã hội và tín ngưỡng; lễ hội truyền thống; tri thức dân gian.

Tuy nhiên, hầu hết nghệ nhân đã cao tuổi, sống ở vùng cao, nông thôn, gia đình thuần nông, trông chờ vào ruộng nương, không có thu nhập ổn định. Đơn cử như các nghệ nhân: Lò Văn Keo (huyện Mường Ảng); Giàng A Sử, Mào Văn Nom, Sình A Tâu, Phàn Quang Châu (huyện Tủa Chùa); Lò Văn Pháng (Điện Biên Đông); Khoàng Văn Dọng, Lò Thị Lom, Quàng Thị Dua (Mường Chà)...

Qua rà soát, hiện có 21 Nghệ nhân ưu tú trong số này hoàn cảnh khó khăn, mức thu nhập bình quân đầu người hàng tháng từ 50% mức lương cơ sở đến dưới mức lương cơ sở. Dựa trên những yếu tố này, UBND các địa phương tại Điện Biên đã triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ theo Nghị định 109/2015/NĐ-CP của Chính phủ cho 21 nghệ nhân hưởng trợ cấp sinh hoạt hàng tháng. Trong đó, 5 nghệ nhân hưởng mức trợ cấp 850.000 đồng/tháng,15 nghệ nhân hưởng mức 700.000 đồng/tháng. Đồng thời tiến hành cấp thẻ bảo hiểm y tế khám chữa bệnh cho các nghệ nhân thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.