Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những phát hiện mới về di sản văn hóa ở Tây Nguyên

PV - 11:33, 27/03/2021

Gần đây, các nhà khoa học của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam có nhiều phát hiện mới về di sản văn hóa ở Tây Nguyên.

Tiến sĩ La Thế Phúc (người ngồi giữa) cùng các cộng sự tại buổi thẩm định kết quả phát hiện tại sườn núi Chư A Thai.
Tiến sĩ La Thế Phúc (người ngồi giữa) cùng các cộng sự tại buổi thẩm định kết quả phát hiện tại sườn núi Chư A Thai.

Trong đó, nổi bật là các di tích khảo cổ tiền sử trên miệng núi lửa Hố Tre (thôn Hòa Tây, xã Ea Bông, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk) và trên các thềm sông cổ dọc thung lũng sông Ba, thuộc tỉnh Gia Lai.

Những phát hiện này góp phần bổ sung tư liệu nghiên cứu các giai đoạn phát triển của con người ở Việt Nam cũng như trong khu vực, đồng thời là cơ sở để xây dựng bảo tàng bảo tồn tại chỗ, phát triển du lịch địa phương.

Tiến sĩ La Thế Phúc (Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam) cho biết, trong các đợt khảo sát thực địa thuộc đề tài khoa học và công nghệ cấp nhà nước, ông cùng các cộng sự đã phát hiện các di tích khảo cổ thời tiền sử ở Hố Tre và thềm sông cổ thuộc lưu vực sông Ba. Hố Tre là một miệng núi lửa, trước đây mọc nhiều tre nên được người dân bản địa gọi là Hố Tre. Địa hình miệng núi lửa Hố Tre đã bị bào mòn mạnh bởi thiên nhiên và con người san ủi hạ độ cao để làm rẫy, cho nên rất khó nhận diện được địa hình núi lửa trên thực địa. Trong miệng núi lửa là một trũng họng núi lửa có hình lòng chảo, chứa nước. Người tiền sử đã cư trú và sinh tồn trên miệng núi lửa Hố Tre, tạo nên một gò đất nổi tự nhiên trên trũng họng núi lửa. Tại gò nổi này lộ ra rất nhiều công cụ đá, mảnh tước, hòn ghè, hòn kê, hòn lấy lửa (?), hạch đá, bàn mài và mảnh gốm tiền sử, với mật độ dày đặc, nhiều hơn so với mật độ di vật ở những chỗ khác trên miệng núi lửa. Bên vách kênh đào dẫn nước từ trũng họng núi lửa qua gò nổi đã xuất lộ tầng văn hóa.

Các nhà khoa học đã khảo sát sơ bộ tầng văn hóa ở vách kênh và nhận thấy, chiều dày tầng văn hóa khoảng 0,8 m, tại độ sâu từ 0,6 đến 0,8 m đã xuất lộ một cụm đá xếp (rộng khoảng 0,3 m, dài khoảng 0,5 m) bao gồm: một hòn ghè (dùng để đập, ghè vật cứng khác); một hòn kê (dùng để kê khi ghè đập vật cứng) với nhiều lỗ lõm sâu; chung quanh là rìu hình bầu dục, rìu ngắn, mảnh tước (mảnh đá bị tách ra khi chế tác công cụ lao động), hạch đá (hòn đá bị ghè đập, tạo ra mảnh tước). Cụm đá xếp này có khả năng là nơi chế tác công cụ đá tại chỗ của cư dân thời tiền sử.

Các công cụ đá thu thập tại di tích Hố Tre có chất liệu chủ yếu là đá cuội ba-dan, số ít là đá cát kết dạng quarzit, rất hiếm thạch anh, tương ứng với các loại đá trong khu vực. Có thể người tiền sử đã thích ứng, lựa chọn sử dụng đá cuội ba-dan và đá cát kết dạng quarzit tại chỗ để chế tác công cụ, phục vụ cuộc sống sinh tồn. Mảnh gốm tại di tích Hố Tre thô, cứng, độ nung không cao; độ kết dính giữa các thành phần trong xương gốm, giữa áo gốm và xương gốm không cao. Số hiện vật được thu thập ngẫu nhiên tại đây khá lớn (hơn 500 hiện vật), đã đưa về Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam 103 hiện vật; số còn lại để phục vụ trưng bày bảo tàng bảo tồn tại chỗ, giới thiệu khách tham quan trong tương lai.

Tuy chưa khai quật, nhưng trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm tổ hợp hiện vật, loại hình công cụ và phương thức chế tác, đặc điểm đồ gốm… và đối sánh với các di tích khác ở lưu vực sông Sê-rê-pốc nói riêng và trong khu vực nói chung, các nhà khoa học cho rằng, di tích Hố Tre thuộc loại hình di tích cư trú và di tích công xưởng có niên đại Trung kỳ đá mới. Đây là di tích thời tiền sử đầu tiên tại Tây Nguyên được phát hiện trên miệng núi lửa, tạo nên di sản kép có tính độc đáo ở Tây Nguyên và rất có giá trị trong nghiên cứu thời tiền sử ở Đắk Lắk nói riêng, trong dòng chảy lịch sử thời tiền sử ở khu vực nam Tây Nguyên cũng như Đông - Nam Á nói chung.

Cùng với đó, TS La Thế Phúc và cộng sự đã phát hiện hàng loạt các điểm, cụm điểm di tích thời đại đá cũ dọc lưu vực sông Ba. Mở đầu cho chuỗi phát hiện này là phát hiện các công cụ đá, mảnh tước, hạch đá phân bố rải rác ở sườn và chân núi Chư A Thai, xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện (Gia Lai). Núi Chư A Thai nổi tiếng bởi có trữ lượng gỗ hóa thạch (silic hóa) lớn. Cư dân tiền sử ở đây đã sử dụng gỗ hóa thạch làm công cụ, tạo nên nét độc đáo về chất liệu công cụ thời đại đá cũ ở đây. Trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm phân bố các hiện vật tiền sử trong mối liên quan với đặc điểm địa chất, địa hình địa mạo… tại thực địa, các nhà khoa học đã rút ra được các dấu hiệu tìm kiếm di tích tiền sử rất quan trọng, đó là: các bậc địa hình ở sườn núi có độ cao nhỏ hơn 100 m và các thềm sông cổ bậc một, bậc hai và bậc ba của sông Ba là các dấu hiệu trực tiếp cho tìm kiếm di tích tiền sử.

Mở rộng tìm kiếm theo các dấu hiệu này, các nhà khoa học đã thu được nhiều kết quả ngoài mong đợi, đó là hệ thống các điểm di tích tiền sử phân bố có quy luật trên một vùng địa lý rộng lớn của lưu vực sông Ba, thuộc địa phận các huyện K’Bang, Chư Sê, Phú Thiện, Ia Pa, Ayun Pa, Krông Pa (Gia Lai); huyện Ea Ka (Đắk Lắk). Kết quả thu được hàng trăm hiện vật đá, bao gồm: rìu tay, ghè một mặt và hai mặt, công cụ chặt thô rìa dọc và rìa ngang, mảnh tước, hạch đá,... Chất liệu công cụ chủ yếu là các loại cuội thạch anh, đá silic, quarzit, đá sừng, opal-chalcedon, gỗ hóa thạch và một ít ba-dan, đều là nguồn nguyên liệu tại chỗ. Kỹ nghệ chế tác là ghè đẽo thủ công trực tiếp và thô sơ, tạo các rìa lưỡi sắc thẳng hoặc dích dắc, mũi nhọn hoặc mũi nhọn tam diện. Phần lớn công cụ có trọng lượng lớn hơn nhiều so với các công cụ đá mới, trên công cụ còn bảo lưu một phần vỏ cuội tự nhiên ở phần tay cầm. Điều này phản ánh trình độ chế tác và nhu cầu sử dụng còn rất sơ khai và đơn giản.

TS La Thế Phúc cho biết, di tích thời đá mới ở Hố Tre và nhất là cụm di tích thời đá cũ ở huyện Phú Thiện nói riêng cũng như lưu vực sông Ba nói chung là những phát hiện mới về di tích tiền sử ở Tây Nguyên, có giá trị đặc biệt to lớn cả về khoa học và thực tiễn. Về khoa học, khẳng định sự xác thực về tính liên tục của dòng chảy lịch sử phát triển từ thời đại đá cũ đến nay, góp phần quan trọng trong nghiên cứu lịch sử tự nhiên, lịch sử dân tộc trong mối liên kết vùng và khu vực Đông - Nam Á; tạo nên các di sản hỗn hợp độc đáo, làm tăng thêm giá trị cho các di sản địa chất - di sản thiên nhiên. Về thực tiễn, di tích là cơ sở để xây dựng bảo tàng bảo tồn tại chỗ, khai thác phát huy các giá trị di sản, phát triển du lịch, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 dương lịch, các làng Chăm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận rộn ràng tổ chức đón mừng năm mới Chăm lịch 2025. Riêng làng Chăm Bỉnh Nghĩa tổ chức đón mừng năm mới với chuỗi hoạt động nghi lễ độc đáo, mang đậm sắc thái tâm linh cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, gia đình hạnh phúc. Nghi lễ đầu năm của người Chăm làng Bỉnh Nghĩa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia xứng tầm truyền thống văn hóa – lịch sử và sự phát triển của đất nước

Thủ tướng: Xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia xứng tầm truyền thống văn hóa – lịch sử và sự phát triển của đất nước

Sáng 19/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kiểm tra tiến độ xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia tại huyện Đông Anh, TP. Hà Nội và có cuộc làm việc về chuẩn bị tổ chức tại đây Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh.
Lào Cai tiếp tục triển khai, quán triệt thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nội dung Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị

Lào Cai tiếp tục triển khai, quán triệt thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nội dung Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị

Trang địa phương - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Sáng 19/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị, về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025).
Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Xã hội - Huy Trường - Thanh Huyền - 3 giờ trước
Dưới cái nắng tháng 5, chúng tôi trở lại vùng chồng lấn địa giới hành chính (ĐGHC) xã Trà Vinh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) và xã Đăk Nên (huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum). Hàng chục năm nay, người dân nơi đây bị cái nghèo đu bám do việc chồng lấn địa giới hành chính chưa được giải quyết.
Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Media - Quỳnh Trâm - CTV - 3 giờ trước
Theo thống kê của thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, trên địa bàn hiện có khoảng 60 trường hợp nuôi tôm tự phát, trái phép trên đất nông nghiệp, đất dự án. Dù chính quyền địa phương đã có những giải pháp xử lý vi phạm, thế nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết dứt điểm tình trạng này, gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng đến môi trường trên địa bàn, hiện UBND thị xã Nghi Sơn đang triển khai các giải pháp để giải quyết dứt điểm, tình trạng này.
Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Thu - 3 giờ trước
Trong những năm qua, được sự quan tâm hỗ trợ về vật chất, động viên tinh thần, bồi dưỡng kiến thức của các địa phương, đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS đã và đang phát huy mạnh mẽ vai trò trên nhiều lĩnh vực.
Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), sáng 19/5, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định tổ chức Lễ dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Thời sự - Hoàng Quý - 3 giờ trước
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường, để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku.
Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Thời sự - Hoàng Quý - 3 giờ trước
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1.
Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 3 giờ trước
Những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 dương lịch, các làng Chăm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận rộn ràng tổ chức đón mừng năm mới Chăm lịch 2025. Riêng làng Chăm Bỉnh Nghĩa tổ chức đón mừng năm mới với chuỗi hoạt động nghi lễ độc đáo, mang đậm sắc thái tâm linh cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, gia đình hạnh phúc. Nghi lễ đầu năm của người Chăm làng Bỉnh Nghĩa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021.
Khắc ghi lời Bác dạy, thanh niên các DTTS nỗ lực dựng xây tương lai

Khắc ghi lời Bác dạy, thanh niên các DTTS nỗ lực dựng xây tương lai

Sự kiện - Bình luận - Hồng Phúc - 8 giờ trước
Những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là kim chỉ nam, là nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ trẻ hôm nay, đặc biệt là thanh niên các dân tộc thiểu số (DTTS). Được sinh ra và lớn lên trong hòa bình, mang trong mình niềm tự hào dân tộc và lý tưởng cống hiến, nhiều bạn trẻ đã không ngừng học tập, rèn luyện để viết tiếp khát vọng mà Bác Hồ từng gửi gắm: "Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang... chính là nhờ công học tập của các cháu".
Thủ tướng phát lệnh khởi công cầu Tứ Liên (Hà Nội)

Thủ tướng phát lệnh khởi công cầu Tứ Liên (Hà Nội)

Thời sự - PV - 8 giờ trước
Sáng 19/5, tại Hà Nội, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Lễ khởi công dự án đầu tư xây dựng cầu Tứ Liên và đường hai đầu cầu (từ nút giao với đường Nghi Tàm đến nút giao với đường Trường Sa) với tổng mức đầu tư gần 20.000 tỷ đồng.