Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Nhiếp ảnh gia Lò Văn Chiến với văn hóa Pú Nả

Hà Minh Hưng - 22:46, 30/07/2022

Ở cái tuổi “xưa nay hiếm”, người ta vẫn thấy già Chiến (Nghệ sỹ Lò Văn Chiến - Hội viên Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam) lỉnh kỉnh trên lưng balo, máy ảnh. Nhiều người bảo ông được trời phú cho sức khoẻ. Đúng thế, ngoài 80 mà ông vẫn chạy Honda cả trăm km khắp các bản làng nơi vùng cao Tây Bắc một cách ngon lành để ghi lại những “khoảnh khắc” vùng cao và “chép lại” một cách sinh động văn hoá của người Pú Nả (một nhánh của dân tộc Giáy).

Hàng ngày ông Chiến vẫn một mình cặm cụi bên máy tính và những trang bản thảo
Hàng ngày ông Chiến vẫn một mình cặm cụi bên máy tính và những trang bản thảo

Những “đứa con” của duyên nợ và trách nhiệm

Để tìm hiểu về văn hóa Pú Nả, tôi tìm đến bản Tả Xin Chải, phường Đông Phong, thành phố Lai Châu, tỉnh Lai Châu (trước đây bản thuộc xã San Thàng) các cao niên trong bản chỉ tới nhà nhiếp ảnh gia Lò Văn Chiến – Hội viên Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam. Tả Xin Chải được bao quanh bởi những hàng rào đá rất đẹp. Bởi thế vùng này được du khách gọi với cái tên khá mỹ miều - “phố đá”. Đặc biệt bà con nơi đây vẫn giữ nhiều nét văn hóa truyền thống qua trang phục và nếp sinh hoạt thường ngày.

Bước vào nhà già Chiến, khi ông đang chăm chú bên máy tính cùng những tư liệu viết tay dang dở đang bày la liệt trên bàn. Bên ấm trà đặc quánh hương vị núi San Thàng, ông cười và “nhả” mấy câu thành ngữ Pú Nả: “Vứt được quần áo rách/ Không bỏ được anh em/ Mười nán nương không bằng một góc ruộng/ Suối không cá, ruộng không thóc…” (phóng viên).

Qua câu chuyện, được biết, ông học xong lớp 4 thì làm cán bộ xã, ông kinh qua nhiều vị trí công tác, cao nhất là Chủ tịch UBND huyện (huyện Phong Thổ cũ). Nhưng đi đâu, làm gì, những câu chuyện cổ dân tộc Pú Nả mẹ kể đêm hè, những tháng Giêng lễ hội truyền thống, cảnh trai gái xúng xinh trong lễ hội “Lồng tồng” (xuống đồng), những ngày xuân rực rỡ sắc màu truyền thống văn hóa Pú Nả, trong tiếng kèn pí kẻo của đám rước dâu; hay những đêm hương án nghi ngút nghe các thầy mo xin cầu… tất cả, chưa khi nào rời tâm trí ông.

Nhấp ngụm trà, già Chiến ngâm nga vài câu ca dao người Pú Nả, rồi ông vui mừng giới thiệu với chúng tôi gần 10 đầu sách về: tín ngưỡng, văn hóa, ẩm thực người Pú Nả được các nhà xuất bản Hội Nhà văn, Văn hóa Dân tộc ấn hành.

Đến nay, Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Lò Văn Chiến có gần mười đầu sách sưu tầm, sáng tác văn học nghệ thuật về dân tộc Pú Nả
Đến nay, Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Lò Văn Chiến có gần mười đầu sách sưu tầm, sáng tác văn học nghệ thuật về dân tộc Pú Nả

Để phục vụ cho công tác biên soạn, xuất bản các công trình văn hóa dân tộc Pú Nả. Từ năm 1999 dến 2015, ông đã 2 lần sang Hà Giang khảo cứu, tìm hiểu, văn hóa dân tộc Bố Y, nhờ các nhà chuyên môn của Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam đánh giá, kiểm chứng, để từ đó có những kết luận chuẩn xác, phục vụ cho công tác xuất bản.

Rồi ông giới thiệu những trang bản thảo bao năm ông dày công sưu tầm, sáng tác về văn hóa Pú Nả: “Thuở nhỏ theo cha đi nghe hát đêm khắp bản này, mường kia. Có những cuộc hát được “thi triển” thâu đêm suốt sáng, bản nào có người ca hay, hát giỏi thì hãnh diện lắm. Cũng chính từ những cuộc hát đối mà nhiều đôi nên duyên, cha mẹ tôi cũng thành đôi từ những lần hát như thế…” - ông Chiến kể.

Nhìn ông nâng niu những những “đứa con tinh thần” mà bao năm ông chăm chút, phải là người tâm huyết, có một tình yêu rất đặc biệt với văn hoá Pú Nả mới cho ra đời những tác phẩm như: “Từ vựng Pú Nả - Việt ở vùng Tam Đường Lai Châu, Thơ dân ca Pú Nả, song ngữ, dân ca trong lễ cưới, Thơ dân ca giao duyên Pú Nả, Then của người Pú Nả Lai Châu, Văn hóa ẩm thực của người Pú Nả…”.

Hành trình bảo tồn văn hóa Pú Nả

Người dân Phong Thổ cũ vẫn nhắc chuyện thời trước, ngày cuối tuần lại thấy ông chủ tịch huyện lóc cóc chiếc xe đạp vào bản, chụp ảnh, ghi ghi chép chép cái gì đó. Năm 2000, ông nghỉ hưu, ông có nhiều thời gian hơn dành cho công việc tâm huyết bấy lâu. Già Chiến chia sẻ: “Mỗi lần về bản lại buồn, thấy ngày lễ hội trẻ em, phụ nữ mặc trang phục truyền thống ít hơn, số người biết hát dân ca ngày một thưa, phần lớn không thuộc lời, hoặc không thích hát”. Chính vì điều đó càng thôi thúc ông phải tranh thủ gặp các “bảo tàng sống”ghi chép ngay những giá trị văn hóa phi vật thể để lưu giữ lại cho con cháu.

Bằng tình yêu với văn hóa Pú Nả, ông đã “thổi” lên ngọn lửa yêu nghệ thuật đến với bà con bản Giáy, Tả Xin Chải. Năm 2020, ông Chiến đã tập hợp được hơn 30 thành viên là những người đam mê, cùng say, yêu văn hóa nghệ thuật Pú Nả, gồm các nhóm bảo tồn như: Dân ca dân vũ; dệt thổ cẩm, sưu tầm các cổ vật Pú Nả; theo kế hoạch, khi được chính quyền cho phép sẽ trưng bày các hiện vật tại nhà văn hóa bản.

Với ông Lò Văn Chiến, 82 tuổi (áo đen), bản Tả Xín Chải, phường Đông Phong, thành phố Lai Châu, xem việc gìn giữ bảo tồn văn hoá người Pú Nả Lai Châu là duyên phận trách nhiệm
Với ông Lò Văn Chiến, việc gìn giữ bảo tồn văn hoá người Pú Nả Lai Châu là duyên phận và trách nhiệm

Chị Trần Thị Phấy, dân tộc Giáy, thuộc nhóm dân ca dân vũ của Câu lạc bộ (CLB) bảo tồn văn hóa dân tộc Pú Nả cho biết: “Bà con ai cũng yêu văn hoá văn nghệ, chúng tôi là thế hệ trẻ, nhờ có già Chiến mới rõ nguồn gốc văn hóa dân tộc mình. Qua những cuốn sách về dân ca người Pú Nả, từ vựng, thơ song ngữ, văn hoá ẩm thực… của già Chiến mà nhiều anh chị em đã thuộc dân ca Pú Nả, biết về nghệ thuật hát đối, biết những câu chuyện dân gian, những luật tục trong tang ma, lễ cưới cần phải gìn giữ bảo tồn, để bản sắc dân tộc mình, không bị mai một…”.

Năm 2021, già Chiến cũng với các thành viên chủ chốt của bản đã hoàn thiện hồ sơ xin thành lập CLB bảo tồn văn hóa dân tộc Pú Nả bản Tả Xin Chải. Hiện hồ sơ, thủ tục xin thành lập CLB đã hoàn tất và đang chờ cấp có thẩm quyền công nhận.

Về bản tìm tư liệu, nghiên cứu văn hoá, chụp ảnh là niềm đam mê với Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Lò Văn Chiến (áo đen)
Về bản tìm tư liệu, nghiên cứu văn hoá, chụp ảnh là niềm đam mê với Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Lò Văn Chiến (áo đen)

Ngày ngày, ông vẫn đều đặn đến thăm CLB bảo tồn văn hoá Pú Nả, ông say sưa chỉ bảo từng động tác, nhịp điệu, trang phục của mỗi bài dân ca, điệu múa. Anh Lù Văn Quải, thành viên CLB vui vẻ: “nhờ có ông Chiến, bà con Pú Nả thêm yêu bản mình, qua đó thắt chặt, vun đắp tình đoàn kết cộng đồng”.

Nhà văn Đỗ Thị Tấc - Nguyên Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Lai Châu cho biết: “Nghệ sỹ Lò Văn Chiến là người Lai Châu duy nhất dành nhiều tâm huyết trong việc giữ gìn truyền thống văn hoá Pú Nả. ông Chiến không chỉ yêu văn hóa Pú Nả mà ông là người nghiên cứu văn hóa Pú Nả rất trách nhiệm, toàn bộ thời gian và sức lực cuối đời bác dành trọn cho công tác bảo tồn văn hóa Pú Nả. Đặc biệt là công tác tuyên truyền văn hóa Pú Nả qua thơ song ngữ, qua nhiếp ảnh”.

Chia tay ông, chia tay bà con người Giáy Tả Xín Chải khi hoàng hôn treo đỉnh núi. Chúng tôi nhìn sâu vào ánh mắt người già, ở cái tuổi bách niên, đôi mắt ấy vẫn ngời sáng mộc mạc như những trang sách, những con chữ, nơi ấy là cả một kho tàng văn hóa địa phương cần được gìn giữ... 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.