Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người Sán Chỉ bảo tồn văn hóa dân tộc

PV - 16:06, 26/03/2021

Dân tộc Sán Chỉ sống rải rác ở các tỉnh vùng Đông Bắc Việt Nam như Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Tuyên Quang, Thái Nguyên...

Hát giao duyên là nét văn hóa độc đáo của người Sán Chỉ.
Hát giao duyên là nét văn hóa độc đáo của người Sán Chỉ.

Vốn là cư dân nông nghiệp, lại sống định canh, định cư theo từng bản làng nên dân tộc Sán Chỉ có tính cộng đồng cao. Đặc biệt, đến nay, đồng bào còn giữ được nhiều nét đẹp văn hoá truyền thống quý báu.

Người Sán Chỉ thường sống tập trung thành xóm nhỏ ở các vùng núi cao. Nhà sàn 4 mái vững chãi là kiểu dáng nhà ở đặc trưng của họ. Tuy nhiên, nhà ở của người Sán Chỉ cũng có thay đổi theo từng vùng miền. Ở Cao Bằng, Tuyên Quang, Lạng Sơn thì người Sán Chỉ ở nhà sàn còn ở Quảng Ninh thì họ ở nhà vách đất hoặc xây bằng gạch không nung.

Tỉnh Quảng Ninh với nhiều thành phần dân tộc, trong đó đồng bào Sán Chỉ là một trong các dân tộc có dân cư đông, chiếm khoảng 12% dân số toàn tỉnh. Tại đây, người Sán Chỉ sinh sống chủ yếu ở huyện Tiên Yên và Bình Liêu. Những nếp nhà sàn là một minh chứng rõ nét về sức sống lâu bền trong văn hoá của đồng bào nơi đây. Mỗi ngôi nhà là một không gian văn hoá rất đặc biệt.

Ngôi nhà của ông Nình A Liềng, xã Đại Dực (Tiên Yên) được làm từ năm 1969, do chính tay ông đi kiếm đá cuội, gạch, ngói để xây. Ông Liềng chia sẻ, ngôi nhà chính là gốc tích để lưu giữ lại văn hóa của dân tộc mình.

Cũng theo ông Liềng, việc bài trí nội thất trong ngôi nhà sàn của người Sán Chỉ gắn liền với tín ngưỡng của đồng bào. Đối diện với cửa chính có bàn thờ tổ tiên. Gian chính dành cho đàn ông ngủ. Gian nhỏ hai bên là chỗ ngủ của phụ nữ. Nhà của người Sán Chỉ thường dùng đá suối xây bao quanh che kín khu vực gầm sàn. Bếp được đặt ở vị trí trung tâm của nhà, phía trên bếp có giàn gác để chứa các loại hạt giống và nông cụ, đồ dùng gia đình. Hai đầu hồi có hai chái nhà không làm sàn, một chái là nơi để cối xay thóc, giã gạo; một chái đựng chum hứng nước chảy từ khe về.

Đồng bào Sán Chỉ tham gia hoạt động lễ hội. Ảnh: Công Thành.
Đồng bào Sán Chỉ tham gia hoạt động lễ hội. Ảnh: Công Thành.

Trong đời sống tâm linh của người Sán Chỉ, đồng bào rất coi trọng các lễ cúng, các vật tổ với quan niệm, các vị thần luôn bảo trợ, che chở họ mọi lúc, mọi nơi. Do vậy, để hiểu được các nghi lễ cúng bái thì việc tìm hiểu và gìn giữ chữ viết cũng rất quan trọng. Người Sán Chỉ không có chữ viết riêng mà sử dụng hệ thống bộ chữ Hán, phần biểu nghĩa, phần biểu âm ghép lại thành chữ nôm Sán Chỉ, giống như chữ Hán Nôm người Kinh để ghi chép các bộ sách cúng, sách dạy học, các tập sách hát Soóng Cọ.

Đến Đại Dực (Tiên Yên, Quảng Ninh), hỏi về người Sán Chỉ, nhiều người cho biết nghệ nhân Lỷ A Sáng là “kho báu sống” của người Sán Chỉ ở địa phương này. Năm 2014, trước tình cảnh nhiều thanh niên trong bản quên cái chữ và quên bản sắc của dân tộc, ông Sáng đã thành lập CLB nghệ thuật dân tộc xã Đại Dực để bảo tồn và phát huy truyền thống dân tộc. Đến nay, CLB đã có gần 30 người. Không kể nắng, mưa, ông Sáng vẫn đến Nhà văn hóa thôn Phài Giác vào thứ Bảy, Chủ nhật để truyền dạy các điệu múa, hát của đồng bào mình cho thế hệ trẻ.

Người Sán Chỉ làm ruộng là chính, có nghề thủ công như làm mộc, đan lát mây tre, rèn. Tuy nhiên, những sản phẩm này chỉ mang tính tự cung, tự cấp trong cộng đồng, chưa trở thành hàng hóa phổ biến. Trang phục của người Sán Chỉ cũng do bàn tay khéo léo của phụ nữ Sán Chỉ làm ra, đơn giản và không rực rỡ như trang phục của người Mông, người Dao, nhưng vẫn có những nét độc đáo riêng biệt. Mặc trang phục truyền thống của dân tộc, phụ nữ Sán Chỉ phải vấn tóc, đội khăn màu đen và kèm theo các đồ trang sức như vòng cổ, vòng tay bằng bạc.

Mỗi cô gái Sán Chỉ đều có từ 2 - 3 chiếc thắt lưng làm bằng lụa hoặc nhiễu với nhiều màu sắc khác nhau được các cô khéo léo kết hợp cho phù hợp với trang phục của mình trong những ngày lễ, tết. Trang phục nam của người Sán Chỉ mộc mạc, đơn giản hơn nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp khoẻ khoắn, mạnh mẽ với áo màu chàm, có hai túi rộng; quần dài, cạp chun, ống quần rộng để thuận lợi cho việc leo núi đồi.

Bên cạnh đó, đến nay, đồng bào Sán Chỉ vẫn đang gìn giữ khá tốt tục cưới hỏi truyền thống. Mỗi bộ trang phục truyền thống, đặc biệt là trang phục ngày cưới chính là một tác phẩm nghệ thuật mà người Sán Chỉ đã tạo nên từ sự cần cù, khéo léo, tinh tế. Không chỉ mang giá trị vật chất đơn thuần mà còn chứa đựng trong đó cả giá trị nhân văn sâu sắc, giá trị thẩm mỹ cao. Ngày cưới của người dân tộc Sán Chỉ cũng là ngày vui chung của cả bản làng.

Cũng giống như các đồng bào dân tộc thiểu số khác, người Sán Chỉ rất yêu ca hát, nhảy múa. Những câu dân ca được cộng đồng sáng tác và lưu truyền trên cơ sở nét văn hoá riêng có của dân tộc, những phong tục, tập quán và qua quá trình lao động. Hát dân ca của người Sán Chỉ gắn liền với tập tục hôn nhân, chúc thọ, mời rượu, đối đáp trao duyên và được trình diễn dưới nhiều hình thức, bối cảnh và không gian khác nhau.

Sự phong phú về câu hát dân ca của người Sán Chỉ gắn liền với tài ứng khẩu và đặt lời mới của người hát. Với người Sán Chỉ, dân ca chính là một món ăn tinh thần không thể thiếu, có tác dụng khích lệ, động viên, giúp con người xích lại gần nhau, yêu quê hương, làng bản của mình hơn…

Có thể thấy, dù trải qua thời gian, có những thay đổi về kinh tế-xã hội thì người Sán Chỉ vẫn luôn mong muốn lưu giữ những nét đẹp trong văn hóa truyền thống dân tộc mình. Những ngày hội như Lễ hội văn hoá, thể thao dân tộc Sán Chỉ huyện Tiên Yên (Quảng Ninh) với các hoạt động thi hát giao duyên, tái hiện lễ cầu mùa, thi thể thao đi cà kheo... đậm chất văn hóa đồng bào dân tộc là những minh chứng rõ nét nhất.    

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.