Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Nhịp chày giã gạo còn vang

PV - 15:22, 24/03/2021

Khi máy xay xát có mặt khắp làng, những tưởng tiếng chày chỉ còn trong câu chuyện xưa cũ của ông bà kể lại. Nhưng không, ở làng Kon Jơ Dreh, xã Đăk Blà (thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum), tiếng nổ ồn ào của những cỗ máy xay xát không thay thế được tiếng chày giã gạo. Trong nhịp sống hối hả, vội vã, nhà nhà vẫn giữ việc giã gạo hàng ngày như một phần tất yếu của cuộc sống, vừa để bữa cơm thêm ngon, vừa lưu lại nét đẹp văn hóa của người Ba Na tự bao đời.

Giã gạo là công việc thường ngày của chị em phụ nữ ở làng Kon Jơ Dreh. Ảnh: H.T
Giã gạo là công việc thường ngày của chị em phụ nữ ở làng Kon Jơ Dreh. Ảnh: H.T

Khi tiếng gà gáy gọi nhà nhà thức giấc cũng là lúc ngày mới bắt đầu ở làng Kon Jơ Dreh. Không còn ủ mình trong chiếc chăn dày cộm, Y Ngân dụi mắt, đánh răng, rửa mặt, xuống cầu thang, cột gọn gàng mái tóc dài rồi bắt đầu công việc thường ngày: giã gạo.

Đổ những hạt thóc vàng ươm vào chiếc cối tròn đã mòn vẹt bởi thời gian, Ngân nhịp nhàng giã. Thụp, thùm thụp, thùm thụp… sau 4-5 nhịp đều đặn, những hạt thóc văng dần lớp vỏ vàng, hạt gạo trắng lấm tấm dần xuất hiện trong chiếc cối. Khi những hạt gạo thoát ra khỏi lớp áo bọc cũng là lúc Y Ngân vã mồ hồi. Ngưng nhịp chày, Y Ngân ôn tồn: “Từ khi còn nhỏ, lúc bố mẹ ra ruộng, lên rẫy, bọn em ở nhà phụ giúp giã gạo, dọn dẹp nhà cửa. Ở làng này, chẳng riêng em, hầu như chị em nữ, ai cũng biết giã gạo”.

Tôi mượn chiếc chày, từ Y Ngân để thử sức mình. Dù đã được hướng dẫn kỹ, nhưng sau nhiều nhịp giã, mồ hôi vã, đôi tay mỏi nhừ, hạt lúa vẫn còn nguyên vẹn. Hình dáng giã gạo của khách khiến Y Ngân và các chị cười rôm rả: “Nhìn vậy chứ không phải đơn giản đâu, phải có sức và phải đúng nhịp nữa.

Trong tiếng nói cười ngân vang khắp làng, như để giúp khách đến thăm làng hiểu thêm về việc giã gạo, chị Y Hồng – hàng xóm của Y Ngân về nhà, lấy thêm 1 chiếc chày ở góc bếp, chạy sang cùng giã. Không có chút khó khăn, trên cùng 1 chiếc cối nhỏ, hai chị em vừa giã, vừa cười rất vui vẻ. Hai chân đứng vững tay cầm chày đặt thẳng trước mặt, khi chị Hồng cúi người giã cũng là lúc Y Ngân nâng chày. Và cứ thế, nhịp nhàng, thụp, thùm thụp… tiếng giã gạo ngân lên như hòa thành một bản nhạc độc đáo.

Trong khi khách trầm trồ ngưỡng mộ, chị Y Hồng giải thích thêm: “Hai người giã phải hiểu ý nhau. Chiếc cối nhỏ, người này giã, người kia phải nâng và phải làm đều đặn, nhịp nhàng, nếu không sẽ vướng chày, không giã được đâu. Mình ở đây giã quen rồi, cứ thế là làm thôi, chứ nhiều người học mãi vẫn không vào nhịp được”.

Sau khoảng 15 phút cùng giã, tất cả gạo lẫn trấu được đổ ra một chiếc nia lớn. Trong lúc Y Ngân ngồi cẩn thận lấy từng hạt gạo văng ra ngoài đất bỏ vào trong nia, chị Y Hồng lấy một ít từ nia, bỏ vào cái sàng và sảy. Chị nắm 2 bên vành cái sàng, đưa 2 tay đều đều theo 1 vòng tròn và thỉnh thoảng nhấc 1 tay cho các hạt thóc gom lại.

Các công đoạn đều yêu cầu sự khéo léo. Ảnh: H.T
Các công đoạn đều yêu cầu sự khéo léo. Ảnh: H.T

Đôi bàn tay sảy nhanh khiến cả lúa và thóc như tạo thành một lớp sóng. Sau những cái lắc người, lắc tay đều đặn, chị Hồng đã nhóm vào giữa mặt sàng là trấu, những hạt lép và một bên là những hạt gạo. Chị loại bỏ những hạt lép và đổ gạo vào thúng.

Không trắng như gạo xát bằng máy, hạt gạo được giã xong vẫn đục, lớp vỏ gạo vẫn còn. Cặm cụi ngồi nhặt những hạt sạn, hạt thóc còn lẫn trong gạo, các chị bảo, chính lớp vỏ gạo này mới có chất, khi nấu cơm, ăn có vị ngòn ngọt. Bởi lẽ đó, bà con thích ăn gạo tự giã hơn gạo xay xát. Và cũng bởi gạo giã giữ được tinh chất, ngon hơn so với gạo xay xát nên những ngày trước các lễ hội, tết, người dân nơi đây thường dành thời gian để giã thật nhiều gạo, để sử dụng làm rượu cần hoặc các món ăn dân dã.

Biết giã gạo từ thuở thiếu niên, bây giờ đã qua tuổi 50, việc giã gạo như trở thành hơi thở cuộc sống của cô Y Hắt. Cứ mỗi sáng, bên bếp lửa đỏ rực tỏa hơi ấm, cô lại bắt đầu giã rồi lại giần sàng… để lấy gạo chuẩn bị bữa sáng cho cả gia đình. “Khi có thời gian, tôi thường giã gạo để sẵn, nhưng những lúc bận rộn, cứ chiều hoặc sáng sớm tôi tranh thủ giã để kịp bữa ăn cho gia đình. Giã gạo xong nấu liền mới ngon nên mỗi ngày nhịp chày cứ thình thụp từ đầu làng đến cuối làng. Mọi người cứ bảo xay xát tiện, nhưng bà con vẫn thích tự tay giã gạo hơn. Dù giã gạo mệt và tốn thời gian nhưng đó là nhịp sống thường ngày rồi, chẳng ai muốn bỏ”- cô nói.

Giã gạo, nấu một bữa cơm ngon cũng là cách thể hiện tình yêu thương. Ảnh: H.T
Giã gạo, nấu một bữa cơm ngon cũng là cách thể hiện tình yêu thương. Ảnh: H.T

Nhìn các công đoạn để hạt thóc trở thành hạt gạo mới thấy mỗi công đoạn đều yêu cầu ở người làm sự khéo léo, tỉ mẩn, chuyên tâm, chăm chút. “Chính việc giã gạo dạy cho em trân quý những hạt gạo, hiểu được cách chăm sóc và chăm chút cho những người thân yêu. Giã gạo, nấu bữa cơm ngon cho bố mẹ mỗi ngày, đó cũng là cách yêu thương” – Y Ngân chia sẻ.

Bếp lửa đỏ rực, nồi cơm sôi sùng sục, nước cơm được chắt ra, hòa với ít đường cho lũ trẻ nhỏ. Đợi thêm vài phút, cơm chín, thơm ngây ngất. Tất cả hoàn tất, mâm cơm được bày ra giữa nhà sàn, cả nhà quây quần trong bữa cơm sáng. Chỉ với ít cá kho, rau luộc, muối đậu mà bữa sáng thật ngon lành. Hạt cơm ngọt dịu quyện với vị thức ăn, người nào cũng ăn trọn 2-3 bát. Cái bụng đã no, ai nấy đều sẵn sàng cho một ngày làm việc hiệu quả.

Chợt nghĩ, xã hội phát triển, mai này không ai biết nhịp chày có còn vang ở các làng nữa hay không, nhưng nhiều người thừa nhận rằng, hạt gạo trắng từ chày giã gạo nấu cơm thường thơm ngon và ý vị hơn cơm gạo từ máy xay xát.



Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.