Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Nhịp chày giã gạo còn vang

PV - 15:22, 24/03/2021

Khi máy xay xát có mặt khắp làng, những tưởng tiếng chày chỉ còn trong câu chuyện xưa cũ của ông bà kể lại. Nhưng không, ở làng Kon Jơ Dreh, xã Đăk Blà (thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum), tiếng nổ ồn ào của những cỗ máy xay xát không thay thế được tiếng chày giã gạo. Trong nhịp sống hối hả, vội vã, nhà nhà vẫn giữ việc giã gạo hàng ngày như một phần tất yếu của cuộc sống, vừa để bữa cơm thêm ngon, vừa lưu lại nét đẹp văn hóa của người Ba Na tự bao đời.

Giã gạo là công việc thường ngày của chị em phụ nữ ở làng Kon Jơ Dreh. Ảnh: H.T
Giã gạo là công việc thường ngày của chị em phụ nữ ở làng Kon Jơ Dreh. Ảnh: H.T

Khi tiếng gà gáy gọi nhà nhà thức giấc cũng là lúc ngày mới bắt đầu ở làng Kon Jơ Dreh. Không còn ủ mình trong chiếc chăn dày cộm, Y Ngân dụi mắt, đánh răng, rửa mặt, xuống cầu thang, cột gọn gàng mái tóc dài rồi bắt đầu công việc thường ngày: giã gạo.

Đổ những hạt thóc vàng ươm vào chiếc cối tròn đã mòn vẹt bởi thời gian, Ngân nhịp nhàng giã. Thụp, thùm thụp, thùm thụp… sau 4-5 nhịp đều đặn, những hạt thóc văng dần lớp vỏ vàng, hạt gạo trắng lấm tấm dần xuất hiện trong chiếc cối. Khi những hạt gạo thoát ra khỏi lớp áo bọc cũng là lúc Y Ngân vã mồ hồi. Ngưng nhịp chày, Y Ngân ôn tồn: “Từ khi còn nhỏ, lúc bố mẹ ra ruộng, lên rẫy, bọn em ở nhà phụ giúp giã gạo, dọn dẹp nhà cửa. Ở làng này, chẳng riêng em, hầu như chị em nữ, ai cũng biết giã gạo”.

Tôi mượn chiếc chày, từ Y Ngân để thử sức mình. Dù đã được hướng dẫn kỹ, nhưng sau nhiều nhịp giã, mồ hôi vã, đôi tay mỏi nhừ, hạt lúa vẫn còn nguyên vẹn. Hình dáng giã gạo của khách khiến Y Ngân và các chị cười rôm rả: “Nhìn vậy chứ không phải đơn giản đâu, phải có sức và phải đúng nhịp nữa.

Trong tiếng nói cười ngân vang khắp làng, như để giúp khách đến thăm làng hiểu thêm về việc giã gạo, chị Y Hồng – hàng xóm của Y Ngân về nhà, lấy thêm 1 chiếc chày ở góc bếp, chạy sang cùng giã. Không có chút khó khăn, trên cùng 1 chiếc cối nhỏ, hai chị em vừa giã, vừa cười rất vui vẻ. Hai chân đứng vững tay cầm chày đặt thẳng trước mặt, khi chị Hồng cúi người giã cũng là lúc Y Ngân nâng chày. Và cứ thế, nhịp nhàng, thụp, thùm thụp… tiếng giã gạo ngân lên như hòa thành một bản nhạc độc đáo.

Trong khi khách trầm trồ ngưỡng mộ, chị Y Hồng giải thích thêm: “Hai người giã phải hiểu ý nhau. Chiếc cối nhỏ, người này giã, người kia phải nâng và phải làm đều đặn, nhịp nhàng, nếu không sẽ vướng chày, không giã được đâu. Mình ở đây giã quen rồi, cứ thế là làm thôi, chứ nhiều người học mãi vẫn không vào nhịp được”.

Sau khoảng 15 phút cùng giã, tất cả gạo lẫn trấu được đổ ra một chiếc nia lớn. Trong lúc Y Ngân ngồi cẩn thận lấy từng hạt gạo văng ra ngoài đất bỏ vào trong nia, chị Y Hồng lấy một ít từ nia, bỏ vào cái sàng và sảy. Chị nắm 2 bên vành cái sàng, đưa 2 tay đều đều theo 1 vòng tròn và thỉnh thoảng nhấc 1 tay cho các hạt thóc gom lại.

Các công đoạn đều yêu cầu sự khéo léo. Ảnh: H.T
Các công đoạn đều yêu cầu sự khéo léo. Ảnh: H.T

Đôi bàn tay sảy nhanh khiến cả lúa và thóc như tạo thành một lớp sóng. Sau những cái lắc người, lắc tay đều đặn, chị Hồng đã nhóm vào giữa mặt sàng là trấu, những hạt lép và một bên là những hạt gạo. Chị loại bỏ những hạt lép và đổ gạo vào thúng.

Không trắng như gạo xát bằng máy, hạt gạo được giã xong vẫn đục, lớp vỏ gạo vẫn còn. Cặm cụi ngồi nhặt những hạt sạn, hạt thóc còn lẫn trong gạo, các chị bảo, chính lớp vỏ gạo này mới có chất, khi nấu cơm, ăn có vị ngòn ngọt. Bởi lẽ đó, bà con thích ăn gạo tự giã hơn gạo xay xát. Và cũng bởi gạo giã giữ được tinh chất, ngon hơn so với gạo xay xát nên những ngày trước các lễ hội, tết, người dân nơi đây thường dành thời gian để giã thật nhiều gạo, để sử dụng làm rượu cần hoặc các món ăn dân dã.

Biết giã gạo từ thuở thiếu niên, bây giờ đã qua tuổi 50, việc giã gạo như trở thành hơi thở cuộc sống của cô Y Hắt. Cứ mỗi sáng, bên bếp lửa đỏ rực tỏa hơi ấm, cô lại bắt đầu giã rồi lại giần sàng… để lấy gạo chuẩn bị bữa sáng cho cả gia đình. “Khi có thời gian, tôi thường giã gạo để sẵn, nhưng những lúc bận rộn, cứ chiều hoặc sáng sớm tôi tranh thủ giã để kịp bữa ăn cho gia đình. Giã gạo xong nấu liền mới ngon nên mỗi ngày nhịp chày cứ thình thụp từ đầu làng đến cuối làng. Mọi người cứ bảo xay xát tiện, nhưng bà con vẫn thích tự tay giã gạo hơn. Dù giã gạo mệt và tốn thời gian nhưng đó là nhịp sống thường ngày rồi, chẳng ai muốn bỏ”- cô nói.

Giã gạo, nấu một bữa cơm ngon cũng là cách thể hiện tình yêu thương. Ảnh: H.T
Giã gạo, nấu một bữa cơm ngon cũng là cách thể hiện tình yêu thương. Ảnh: H.T

Nhìn các công đoạn để hạt thóc trở thành hạt gạo mới thấy mỗi công đoạn đều yêu cầu ở người làm sự khéo léo, tỉ mẩn, chuyên tâm, chăm chút. “Chính việc giã gạo dạy cho em trân quý những hạt gạo, hiểu được cách chăm sóc và chăm chút cho những người thân yêu. Giã gạo, nấu bữa cơm ngon cho bố mẹ mỗi ngày, đó cũng là cách yêu thương” – Y Ngân chia sẻ.

Bếp lửa đỏ rực, nồi cơm sôi sùng sục, nước cơm được chắt ra, hòa với ít đường cho lũ trẻ nhỏ. Đợi thêm vài phút, cơm chín, thơm ngây ngất. Tất cả hoàn tất, mâm cơm được bày ra giữa nhà sàn, cả nhà quây quần trong bữa cơm sáng. Chỉ với ít cá kho, rau luộc, muối đậu mà bữa sáng thật ngon lành. Hạt cơm ngọt dịu quyện với vị thức ăn, người nào cũng ăn trọn 2-3 bát. Cái bụng đã no, ai nấy đều sẵn sàng cho một ngày làm việc hiệu quả.

Chợt nghĩ, xã hội phát triển, mai này không ai biết nhịp chày có còn vang ở các làng nữa hay không, nhưng nhiều người thừa nhận rằng, hạt gạo trắng từ chày giã gạo nấu cơm thường thơm ngon và ý vị hơn cơm gạo từ máy xay xát.



Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Giữa trập trùng núi rừng huyện Tiên Yên (Quảng Ninh), đồng bào Sán Chỉ xã vùng cao Đại Dực đang viết nên câu chuyện mới cho vùng đất nghèo khó, với nhiều thay đổi ấn tượng từ nhận thức đến hành động. Đặc biệt là việc gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, góp phần cho sự phát triển bền vững tại vùng cao nơi đây.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia xứng tầm truyền thống văn hóa – lịch sử và sự phát triển của đất nước

Thủ tướng: Xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia xứng tầm truyền thống văn hóa – lịch sử và sự phát triển của đất nước

Sáng 19/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kiểm tra tiến độ xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia tại huyện Đông Anh, TP. Hà Nội và có cuộc làm việc về chuẩn bị tổ chức tại đây Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh.
Lào Cai tiếp tục triển khai, quán triệt thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nội dung Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị

Lào Cai tiếp tục triển khai, quán triệt thực hiện nghiêm túc, đầy đủ nội dung Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị

Trang địa phương - Trọng Bảo - 4 giờ trước
Sáng 19/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị, về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025).
Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Rào cản thoát nghèo do tình trạng chồng lấn địa giới hành chính: Cái nghèo đu bám (Bài 1)

Xã hội - Huy Trường - Thanh Huyền - 4 giờ trước
Dưới cái nắng tháng 5, chúng tôi trở lại vùng chồng lấn địa giới hành chính (ĐGHC) xã Trà Vinh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) và xã Đăk Nên (huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum). Hàng chục năm nay, người dân nơi đây bị cái nghèo đu bám do việc chồng lấn địa giới hành chính chưa được giải quyết.
Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Thanh Hóa: Nhiều hộ nuôi tôm trái phép tại khu vực ven biển

Media - Quỳnh Trâm - CTV - 4 giờ trước
Theo thống kê của thị xã Nghi Sơn, tỉnh Thanh Hóa, trên địa bàn hiện có khoảng 60 trường hợp nuôi tôm tự phát, trái phép trên đất nông nghiệp, đất dự án. Dù chính quyền địa phương đã có những giải pháp xử lý vi phạm, thế nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết dứt điểm tình trạng này, gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng đến môi trường trên địa bàn, hiện UBND thị xã Nghi Sơn đang triển khai các giải pháp để giải quyết dứt điểm, tình trạng này.
Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Người có uy tín phát huy vai trò trên nhiều lĩnh vực

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Thu - 4 giờ trước
Trong những năm qua, được sự quan tâm hỗ trợ về vật chất, động viên tinh thần, bồi dưỡng kiến thức của các địa phương, đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS đã và đang phát huy mạnh mẽ vai trò trên nhiều lĩnh vực.
Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Bình Định: Lãnh đạo tỉnh dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), sáng 19/5, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bình Định tổ chức Lễ dâng hoa tại Tượng đài Nguyễn Sinh Sắc - Nguyễn Tất Thành.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Trình Quốc hội xem xét Dự án đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Thời sự - Hoàng Quý - 4 giờ trước
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường, để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku.
Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Trình Quốc hội xem xét điều chỉnh Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu

Thời sự - Hoàng Quý - 4 giờ trước
Ngày 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1.
Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Di sản văn hóa ở làng Chăm Bỉnh Nghĩa

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 4 giờ trước
Những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 dương lịch, các làng Chăm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận rộn ràng tổ chức đón mừng năm mới Chăm lịch 2025. Riêng làng Chăm Bỉnh Nghĩa tổ chức đón mừng năm mới với chuỗi hoạt động nghi lễ độc đáo, mang đậm sắc thái tâm linh cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, gia đình hạnh phúc. Nghi lễ đầu năm của người Chăm làng Bỉnh Nghĩa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021.
Khắc ghi lời Bác dạy, thanh niên các DTTS nỗ lực dựng xây tương lai

Khắc ghi lời Bác dạy, thanh niên các DTTS nỗ lực dựng xây tương lai

Sự kiện - Bình luận - Hồng Phúc - 9 giờ trước
Những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là kim chỉ nam, là nguồn cảm hứng bất tận cho thế hệ trẻ hôm nay, đặc biệt là thanh niên các dân tộc thiểu số (DTTS). Được sinh ra và lớn lên trong hòa bình, mang trong mình niềm tự hào dân tộc và lý tưởng cống hiến, nhiều bạn trẻ đã không ngừng học tập, rèn luyện để viết tiếp khát vọng mà Bác Hồ từng gửi gắm: "Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang... chính là nhờ công học tập của các cháu".
Thủ tướng phát lệnh khởi công cầu Tứ Liên (Hà Nội)

Thủ tướng phát lệnh khởi công cầu Tứ Liên (Hà Nội)

Thời sự - PV - 9 giờ trước
Sáng 19/5, tại Hà Nội, Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Lễ khởi công dự án đầu tư xây dựng cầu Tứ Liên và đường hai đầu cầu (từ nút giao với đường Nghi Tàm đến nút giao với đường Trường Sa) với tổng mức đầu tư gần 20.000 tỷ đồng.