Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ thuật tạo hình và sắc màu tinh tế trên thổ cẩm của người Ê Đê

Hoàng Hà Thế - 15:43, 19/08/2021

Tỉnh Phú Yên có gần 25.000 người Ê Đê sinh sống, tập trung nhiều nhất là ở huyện miền núi Sông Hinh. Đồng bào Ê Đê có nhiều di sản văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú, đặc sắc, đặc biệt là nghệ thuật tạo hình hoa văn trên vải (thổ cẩm).

Họa tiết trên trang phục thiếu nữ Ê Đê ở buôn La Diêm, thị trấn Hai Riêng, huyện Sông Hinh (Phú Yên)
Thiếu nữ Ê Đê ở buôn La Diêm, thị trấn Hai Riêng, huyện Sông Hinh (Phú Yên) trong trang phục truyền thống

Sáng tạo từ cuộc sống

Nguyên liệu dệt tấm thổ cẩm của người Ê Đê là cây bông (tiếng Ê Đê gọi là blang). Quả bông đem về bóc vỏ, lấy phần ruột và phơi. Sau đó tách hạt, bật cho bông tơi ra rồi xe lại thành những con bông, từ con bông lại kéo thành sợi chỉ thô (sợi chưa qua công đoạn nhuộm).

Ngày xưa, sắc màu thổ cẩm của người Ê Đê có hai tông màu chủ đạo: Đen và đỏ. Ngày nay, có 5 màu cơ bản, theo tiếng của Ê Đê là: Hrah (đỏ), yadu (đen), cakni (vàng), apiek (xanh) và kỗ (trắng). Để tạo ra sắc màu trên tấm thổ cẩm, người phụ nữ Ê Đê đã tìm nguyên liệu từ các loại lá, rễ cây rừng.

Người Ê Đê vào rừng hái lá krum già để chuẩn bị thuốc nhuộm. Đồng bào phơi vỏ ốc suối thật khô, nung lên, ngâm thành vôi rồi trộn với nước lá krum. Sợi nhuộm từ hỗn hợp nước lá - vôi ốc sẽ có màu xanh. Nếu thêm vào hỗn hợp trên nước lá knung giã nhỏ, nấu với rễ cây chàm sẽ cho ra màu đen, rất bền màu.

Họa tiết trên trang phục thiếu nữ Ê Đê ở buôn Kít, xã Sông Hinh, huyện Sông Hinh
Họa tiết trên trang phục thiếu nữ Ê Đê ở buôn Kít, xã Sông Hinh, huyện Sông Hinh

Màu đỏ được tạo từ loại vỏ cây krung già giã ra, nấu lên. Màu đỏ không tươi, chỉ đậm hơn màu đất nung một chút. Sản phẩm dệt màu đỏ được coi trọng hơn hết. Màu vàng được nhuộm từ củ nghệ. Người Ê Đê chọn những củ già, mài nhỏ hoặc cho vào cối giã rồi vắt nước để nhuộm. Khi phơi sợi, đồng bào sử dụng một chiếc bàn chải (kruamrai), chải dọc theo cuộn sợi để gỡ sạch các vụn màu, vỏ cây.

Việc tạo hoa văn đòi hỏi người dệt phải nắm bắt ý đồ từ khi mắc sợi. Mỗi loại hoa văn có sợi dọc, sợi ngang khác nhau (dựa vào kỹ thuật nâng và hạ sợi ở khung dệt). Thông thường trên một khổ vải rộng khoảng 0,9 m, người Ê Đê tạo những đường viền (diềm) nhỏ ở hai đầu biên vải. Phần hoa văn chính tập trung cách biên một chút, rộng khoảng 20 - 30cm và một số đường trang trí nhỏ chạy giữa thân vải.

Nền thổ cẩm người Ê Đê là màu đen hoặc chàm sẫm không sáng và sặc sỡ như thổ  cẩm của các tộc thiểu số khác. Sự phối màu giữa đỏ và đen, đỏ với chàm sẫm hoặc đen phối với vàng… đã tạo nên những hoa văn bắt mắt.

Dải hoa văn chiếm diện tích từ 1/4 đến 1/3 bề mặt tấm thổ cẩm, gồm những chuỗi họa tiết: Cỏ, cây, hoa, lá, chim muông, cầm thú… được cách điệu dưới dạng hình học như: hình tam giác, hình chữ nhật, hình thoi, hình mũi tên, đường gấp khúc, 2 đường thẳng song song. 

Họa tiết trên trang phục thiếu nữ và thanh niên Ê Đê ở buôn Thống Nhất, xã Ea Chà Rang huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên
Họa tiết trên trang phục thiếu nữ và thanh niên Ê Đê ở buôn Thống Nhất, xã Ea Chà Rang huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên

Bà Tun Thảo, (85 tuổi, nghệ nhân người Ê Đê ở buôn Lê Diêm, thị trấn Hai Riêng, huyện Sông Hinh) cho biết: “Dệt được một tấm thổ cẩm để may chiếc váy, áo, khố, mền… người phụ nữ Ê Đê phải làm trong 4 tháng. Cũng có thể kéo dài hơn vì tuỳ thuộc vào kích thước và các hoa văn của tấm vải. Vì vậy, trước khi dệt, người phụ nữ Ê Đê đã có ý tưởng sắp xếp họa tiết trong đầu, để khi bắt tay vào dệt, các hoa văn được bố trí hài hòa, cân xứng”.

Bảo tồn và phát triển

Dệt thổ cẩm không chỉ là một nghề mưu sinh mà còn là nét đẹp truyền thống, bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Ê Đê. Màu sắc, hoa văn trên thổ cẩm càng đẹp, càng tỉ mỉ và sắc sảo thì càng chứng tỏ giá trị tay nghề cao của người phụ nữ Ê Đê.

Thường thì mùa màng thu hoạch xong là lúc phụ nữ Ê Đê luôn dành nhiều thời gian hơn để dệt thổ cẩm. Bà Lát (66 tuổi ở buôn Bá, xã Ea Bá, huyện Sông Hinh) là người dệt thổ cẩm giỏi nhất trong buôn. Bà Lát chia sẻ: “Từ nhỏ, tôi được mẹ dạy cho cách xoe vải, nhuộm màu, dệt túi vải, khăn... rồi khó dần lên là dệt chăn, quần áo truyền thống. Cứ như vậy, tôi thành thạo nghề và gìn giữ cho đến bây giờ”.

Phụ nữ Ê Đê tham gia Hội thi dệt thổ cẩm ở thôn Xây Dựng, xã Suối Trai, huyện Sơn Hòa
Phụ nữ Ê Đê tham gia Hội thi dệt thổ cẩm ở thôn Xây Dựng, xã Suối Trai, huyện Sơn Hòa

Còn ở thôn Xây Dựng, xã Suối Trai (huyện Sơn Hòa) đã thành lập CLB dệt thổ cẩm (ngày 21/10/2020) với 24 thành viên. Đây là nơi các thành viên học tập, chia sẻ kinh nghiệm dệt thổ cẩm, để cùng nhau bảo tồn và phát triển nghề dệt của người Ê Đê.

Hiện nay, người Ê Đê ở Phú Yên còn lưu giữ khá nhiều trang phục truyền thống, có họa tiết hoa văn đẹp trên những chiếc váy, các loại áo dài tay của phụ nữ. Chiếc khố, áo dài tay có khuy cài trước ngực của nam giới. Ông Ka Sô Liễng, Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian ở buôn Kiến Thiết, xã Ea Chà Rang, huyện Sơn Hòa chia sẻ: “Trang phục của người Ê Đê nói chung ít nhiều cũng bị cách tân, do ảnh hưởng quá trình phát triển kinh tế và giao lưu văn hóa từ các vùng miền. Tuy nhiên, người Ê Đê ở Phú Yên vẫn luôn gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc mình, và luôn tự hào về nghệ thuật trang trí hoa văn, cùng với những sắc màu tinh tế trên nền thổ cẩm …” 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.