Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ thuật Rô băm Khmer trở lại phục vụ cộng đồng

PV - 10:15, 11/12/2021

Nghệ thuật sân khấu Rô băm của dân tộc Khmer vốn là thể loại kịch múa cung đình của người Khmer xưa, từng phát triển rực rỡ và chi phối đến đời sống tinh thần, tín ngưỡng của họ. Mới đây, trong Tuần lễ “Đại đoàn kết dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam” tháng 11-2021, các nghệ nhân Rô băm người Khmer đã có dịp biểu diễn và giao lưu với công chúng về loại hình nghệ thuật còn ít người biết đến này.

Nghệ nhân Lâm Thị Hương và gia đình biểu diễn kịch múa Rô băm đánh chằn tinh tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam (tháng 11-2021). Ảnh: TTH
Nghệ nhân Lâm Thị Hương và gia đình biểu diễn kịch múa Rô băm đánh chằn tinh tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam (tháng 11-2021). Ảnh: TTH

Nghệ nhân Lâm Thị Hương rạng rỡ trong vai diễn múa đánh chằn - một điệu múa Rô băm truyền thống đã trở thành di sản phi vật thể quốc gia. Trang phục của nhân vật sặc sỡ và chau chuốt tỉ mỉ với chi tiết hình khối và hoa văn đặc trưng của dân tộc Khmer. Bản thân nghệ nhân Lâm Thị Hương là một nghệ sĩ Rô băm xuất thân ở ấp Bưng Chông, xã Tài Văn, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng. Bà cũng là trưởng đoàn nghệ thuật Rô băm của Bưng Chông, một đoàn nghệ thuật hết sức đặc biệt ở chỗ phát triển theo kết cấu dòng tộc, gia đình. Cũng chính đoàn nghệ thuật này đại diện tiêu biểu trình diễn thuyết phục để nghệ thuật Rô - băm trở thành di sản phi vật thể quốc gia.

Nghệ nhân Lâm Thị Hương cho biết, bà đã hơn 60 tuổi đời và suốt cuộc đời bà say mê với nghệ thuật Rô băm đến mức điệu múa sân khấu này ăn sâu vào tiềm thức của bà. Bà chỉ muốn nhiều người biết đến nó, sức lan tỏa rộng hơn, để Rô băm chiếm lĩnh sân khấu, chiếm lĩnh tâm hồn và đời sống đồng bào Khmer như khi xưa mỗi kỳ lễ hội, tết đón năm mới, tết truyền thống, tết dâng y, dâng hoa, Tết Sen - đôn - ta đều không thể thiếu điệu múa Rô băm tưng bừng. 

Điều đặc biệt là nghệ nhân Lâm Thị Hương cùng cả gia đình mình đã duy trì được đoàn nghệ thuật quy mô dòng tộc của mình gần như cả đời người. Bà là nghệ nhân thứ sáu trong gia tộc có truyền thống múa cung đình sân khấu, nắm giữ tinh túy của nghệ thuật kịch hát Rô băm được truyền lại hết đời này qua đời khác trong vòng hơn 100 năm qua.

Thể loại kịch múa sân khấu có đeo mặt nạ, có dàn nhạc đệm dân ca cổ điển phát triển rực rỡ vào thập niên từ 60 đến 80 của thế kỷ XX. Đã có thời Rô băm nổi bật đến độ cứ nhắc đến dân tộc Khmer là gắn liền với hình ảnh kịch múa sân khấu cổ điển với hình ảnh của Khỉ hanuman, chằn tinh, chim thần, phượng hoàng, rắn... Sân khấu Rô băm dùng ngôn ngữ hình thể của diễn viên trong các điệu múa để diễn lại các điển tích, là tổ hợp nghệ thuật của trang phục, múa, hát, dàn nhạc cụ, kịch bản cổ, dàn dựng sân khấu, mặt nạ... Các điển tích này lại xuất phát từ chuyện thần thoại, truyền thuyết, dã sử của người Khmer theo đạo Phật, đạo Bà-la-môn của người Khmer xưa.

Nghệ thuật Rô băm dùng chính sân khấu để duy trì và truyền lại những triết lý về tôn giáo, giáo dục và đạo lý của đồng bào Khmer. Loại hình nghệ thuật này cũng chính là sản phẩm của trí tuệ, là mảng văn hóa đặc sắc, rực rỡ và riêng có của người Khmer. Kịch múa Rô băm phân chia rõ thiện - ác, trắng - đen, nhân vật đeo mặt nạ là vai ác, vai phản diện, nhân vật không đeo mặt nạ là vai thiện lành mang sứ mệnh chống lại cái ác. Lời thoại cổ trên sân khấu Rô băm thường khó hiểu vì kịch bản diễn cổ dành cho tầng lớp quý tộc.

Trên sâu khấu, các diễn viên không chỉ múa, hát, thoại mà còn biểu diễn hình khối, động tác tay chân đẹp mắt, mỹ thuật và tạo hình đi liền nhau. Ngoài mặt nạ có quy ước riêng, trang phục trên sân khấu của các nhân vật cũng được quy định riêng cho yếm, khăn cổ, yếm trước bụng và sau lưng, bao chân, bao tay có thêu thùa chỉ ngũ sắc, đắp vải trang trí độc đáo. Ngay cả việc chọn thần thái nghệ nhân cho nhân vật phù hợp cũng là nghệ thuật bí truyền của đoàn nghệ thuật. Chỉ cần sai lệch đi thì người xem sẽ nhận ra ngay trật tự có xô lệch, mất hồn cốt và tinh thần của vở kịch múa.

Mặc dù khó và không phải là một bộ môn nghệ thuật phổ thông, dễ học và dễ truyền dạy nhưng nghệ nhân Lâm Thị Hương cùng gia đình đã duy trì biểu diễn nhiều thập kỷ qua. Bà cởi mở và sẵn sàng giao lưu với khán giả để giải đáp các câu hỏi tìm hiểu về loại hình nghệ thuật này. Trên thực tế, các ngôi chùa Khmer ở Nam Bộ đều bảo trợ cho các đoàn nghệ thuật hoạt động riêng trong chùa. Khi nào có lễ hội và tết dâng y và dâng hoa thì biểu diễn để bà con cùng xem. Tại các vùng có nhiều đồng bào Khmer sinh sống thì các dòng họ lớn đều có riêng đoàn nghệ thuật. Thành viên của đoàn là con em trong dòng họ, gia đình. Những năm gần đây, đời sống bà con dần phát triển, Rô băm trở lại phục vụ cộng đồng. Các dòng họ thuê mướn thầy dạy tốt, các nghệ nhân về để truyền dạy lại cho thế hệ trẻ. Các đoàn kịch múa Rô băm đều được trẻ hóa gồm toàn các thanh thiếu niên. Vào ngày hội lớn, các dòng tộc nổi trống hội và biểu diễn phục vụ bà con chòm xóm, ngay trong phum sóc của mình.

Rô băm rất dễ trở thành một loại kịch múa đường phố để tạo nên không khí lễ hội. Và sự thật thì tại các ngôi chùa, Rô băm đã từ cung đình bước ra sân khấu ngoài trời. Sự dân gian hóa, biến chuyển của loại hình nghệ thuật này xuất phát từ nhu cầu của cộng đồng một cách tự nhiên. Hơn nữa loại hình nghệ thuật này còn trở thành đặc sản văn hóa độc đáo của một dân tộc có đặc tính cư trú vùng đồng bằng như đồng bào Khmer.

Nghệ thuật Rô băm đã có sự trở lại mạnh mẽ để phục vụ cộng đồng, lan rộng ra trong đời sống của các khu dân cư, vỗ về tinh thần và niềm tin tôn giáo của người Khmer. Đạo lý thiện thắng ác, ánh sáng luôn đẩy lùi bóng tối và thế lực hắc ám luôn sẽ bị tiêu diệt thấm sâu vào đời sống cộng đồng những người Khmer theo đạo Phật. Đó là sự kì diệu của nghệ thuật Rô băm, không chỉ là điệu múa đơn thuần./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Họa sĩ KPă Tý: Gìn giữ “hồn cốt” văn hóa Ê Đê qua nét vẽ

Họa sĩ KPă Tý: Gìn giữ “hồn cốt” văn hóa Ê Đê qua nét vẽ

Sinh ra và lớn lên ở Buôn Bầu, xã Ea Trol, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên, họa sĩ KPă Tý (41 tuổi) mang trong mình dòng máu Ê Đê thuần khiết. Ngay từ thuở nhỏ, anh đã say mê vẽ bằng những công cụ đơn giản như bút chì, bút sáp, ghi lại những hình ảnh thân thuộc của buôn làng, núi rừng và con người xung quanh. Niềm đam mê ấy không chỉ là trò chơi trẻ con mà dần trở thành hành trình nghệ thuật nghiêm túc, đưa anh trở thành một trong những họa sĩ người DTTS đầu tiên và duy nhất ở Chi hội Mỹ thuật thuộc Hội Văn học Nghệ thuật Phú Yên.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.