Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân đa tài

PV - 14:53, 19/08/2020

Đó là ông A In (66 tuổi, trú ở làng Kon Chênh, xã Măng Cành, huyện Kon Plông). Ông đã được Chủ tịch nước phong tặng Nghệ nhân ưu tú năm 2019 vì những đóng góp trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Các nghệ nhân làng Kon Chênh cùng đánh cồng chiêng, thổi tà vẩu. Ảnh: X.B
Các nghệ nhân làng Kon Chênh cùng đánh cồng chiêng, thổi tà vẩu. Ảnh: X.B

Trò chuyện với chúng tôi, A In bộc bạch: Ông sinh ra và lớn lên cùng với tiếng cồng, tiếng chiêng, tiếng tà vẩu, tiếng khung. Những âm thanh này đã ăn sâu vào tâm trí của ông từ nhỏ. Năm 16 tuổi, ông đã biết đánh thuần thục các bộ cồng chiêng, khung, thổi tà vẩu và chế tác được bộ khung.

Theo ông A In, để hòa nhịp với đời sống tinh thần, giao lưu văn hóa văn nghệ, bày tỏ tình cảm của mình với đối phương và thu hút nhiều bạn gái, người con trai phải biết đánh cồng chiêng thật giỏi, chơi khung thật hay. Và cứ như vậy, ông say mê học đánh cồng chiêng, bộ gõ khung từ cha và ông nội.

Không dừng lại ở đó, để học được nhiều bài chiêng khác nhau (vui, buồn, cưới hỏi, tang ma...), A In cùng một số thanh niên trong làng thường đi sang các làng bên để giao lưu, học hỏi.

Ông kể: Hàng năm, cứ sau mỗi mùa rẫy, khắp thôn làng tưng bừng bước vào mùa lễ hội như lễ đâm trâu, lễ làm chuồng trâu, lễ gieo mạ, lễ làm máng nước... Trong các ngày lễ hội đó, người Mơ Nâm không thể thiếu cồng chiêng, tà vẩu và tiếng khung. Đây là dịp để dân làng thể hiện tình đoàn kết, đánh cồng chiêng, múa xoang và truyền dạy những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình cho con cháu để không bị mai một.

Theo ông A In, một bộ khung có 3 chiếc. Loại nhạc cụ này được làm thủ công, không có sự can thiệp của bất kỳ loại máy móc hiện đại nào, đòi hỏi nghệ nhân phải có sự khéo léo trong cách chế tác cũng như khả năng thẩm âm tốt mới có thể làm ra một bộ khung như ý.

Nghệ nhân A In. Ảnh: QĐ
Nghệ nhân A In. Ảnh: QĐ

Để làm được một bộ khung có âm thanh rõ, vang, ngân, người chế tác phải có kinh nghiệm sử dụng các loại vật liệu. Từ đoạn thân của cây nứa già (ống nứa có độ dài khác nhau từ 30cm - 60cm), mọc hướng đông, 1 đầu trên của ống cây nứa bịt kín, 1 đầu dưới của ống nứa được vát nhọn; phần giữa thân nứa được người chế tác nhạc cụ đục một khe nhỏ hình chữ nhật rồi dùng sáp ong gắn vào đó một thanh nứa mỏng và nhỏ (lưỡi tà vẩu) để tạo âm thanh.

Ông A In cho hay, việc chơi tốt nhạc cụ khung là một nghệ thuật. Tay trái cầm khung, tay phải cầm thanh gõ đánh vào thanh các ống nứa theo lực mạnh, nhẹ khác nhau sao cho ăn khớp với giai điệu, tiết tấu từng bài cồng chiêng để các âm thanh hòa quyện vào nhau thêm du dương, trầm bổng hoặc đệm cho các bài hát dân ca của người Mơ Nâm. Người chơi khung phải có đôi tai và khả năng thẩm âm thật tốt mới có thể đánh hòa hợp được với dàn cồng chiêng và tiếng tà vẩu.

Riêng đối với diễn tấu cồng chiêng, theo ông A In, người Mơ Nâm sử dụng 2 bộ: bộ 4 cồng và bộ 12 cồng, chiêng. Loại toàn cồng 4 chiếc, đánh kèm với tà vẩu, trống, bộ gõ khung. Loại cồng, chiêng 12 chiếc (3 cồng và 9 chiêng) diễn tấu với trống. Đánh cồng chiêng có thể gõ được bằng dùi, có thể đấm bằng tay, có bộ cồng chiêng có thể áp dụng kỹ thuật chặn bằng tay trái để ngắt nhịp.

“Khi đánh cồng chiêng thì không thể thiếu tà vẩu, trống, bộ gõ khung kết hợp với nhau tạo ra âm thanh vui nhộn, khiến người nghe vô cùng thích thú. Cùng với cách hòa âm, phối khí độc đáo từ cồng, tà vẩu, trống ngân vang hòa cùng âm thanh tiếng chiêng tạo nên bản hòa tấu vừa trầm hùng, vừa réo rắt, rung động, lôi cuốn người nghe” - A In phân tích.

Theo một cán bộ Phòng Văn hóa Thông tin huyện Kon Plông, cồng chiêng và bộ gõ khung là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian của các DTTS trên địa bàn huyện Kon Plông nói chung và dân tộc Xơ Đăng (nhánh Mơ Nâm) nói riêng. Các loại nhạc cụ này thường xuyên xuất hiện trong tất cả các hoạt động văn hóa của người dân, từ sinh hoạt gia đình đến sinh hoạt cộng đồng như đám cưới, lễ mừng nhà rông, mừng nhà mới và các sự kiện quan trọng của làng. Với những tiết tấu và nhịp điệu khác nhau, khi nhịp cồng chiêng và khung được đánh lên sẽ thu hút mọi người tham gia kết nối thành những vòng xoang xung quanh bếp lửa bập bùng, từ đó sự gắn kết cộng đồng ngày càng được nâng cao.

Cũng theo người cán bộ văn hóa này, ông A In là nghệ nhân đa tài. Ông vừa đánh cồng chiêng giỏi lại còn vừa rành việc chỉnh chiêng, chế tác khung. Ông thường xuyên tham gia truyền dạy về kỹ năng diễn tấu cồng chiêng, khung và kỹ thuật chế tác khung cho lớp trẻ trong cộng đồng và được dân làng kính trọng. Ngoài ra, ông cũng thường xuyên tham gia các hoạt động văn hóa do huyện, tỉnh tổ chức, góp phần tích cực vào gìn giữ, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của người Xơ Đăng.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Tin nổi bật trang chủ
Bất ổn ... Quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Bất ổn ... Quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Thời sự - Sỹ Hào - 13 giờ trước
Quỹ bình ổn giá xăng dầu đang dư hàng nghìn tỷ đồng nhưng lại không sử dụng để điều tiết giá xăng dầu trên thị trường. Đặc biệt người dân ở nhiều địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi phải mua giá xăng dầu theo giá vùng 2, gánh thêm một khoản chi phí, khiến cho cuộc sống đã khó khăn lại càng khó khăn hơn.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 13 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 13 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 13 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 13 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 13 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 14 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 14 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 14 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.
Sóc Trăng: Bộ đội Biên phòng tổng kết chuyên án mua bán người ST1223

Sóc Trăng: Bộ đội Biên phòng tổng kết chuyên án mua bán người ST1223

Pháp luật - Văn Long - Minh Triết - 14 giờ trước
Sáng 28/3, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng tổ chức Hội nghị tổng kết Chuyên án ST1223. Đại tá Trịnh Kim Khâm - Chỉ huy trưởng BĐBP tỉnh dự, chỉ đạo hội nghị; Đại tá Bùi Văn Bình - Phó chỉ huy trưởng Nghiệp vụ BĐBP tỉnh chủ trì hội nghị.