Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Mai một những nếp nhà sàn

PV - 11:00, 10/07/2018

Nhà sàn và không gian văn hóa nhà sàn không chỉ đơn thuần là nơi để ở với mục đích che mưa che nắng, phòng chống thú dữ mà còn phản ánh khá toàn diện về đời sống vật chất, tinh thần và văn hóa tâm linh của cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng cùng những quan niệm nhân sinh của họ.

Ký ức không gian văn hóa nhà sàn

Bắc Kạn là vùng được đánh giá có nhiều tầng văn hóa còn khá nguyên sơ trong khu vực Việt Bắc. Thế nhưng mươi mười lăm năm trở lại đây, những nếp nhà sàn đã dần vắng bóng, không gian văn hóa nhà sàn cũng bị phá vỡ, sai lệch bố cục. Nhà sàn được coi là biểu tượng văn hóa của đồng bào các dân tộc Tày-Nùng đang lui dần vào ký ức, thay vào đó là những ngôi nhà ngang, nhà tầng hiện đại. Chính cái sự hiện đại đó đã phá vỡ bố cục, thoát ly khỏi chính tiểu vùng văn hóa đang chứa đựng nó.

Những ngôi nhà sàn của đồng bào Tày tại xã Cổ Linh, huyện Pác Nặm, Bắc Kạn. Những ngôi nhà sàn của đồng bào Tày tại xã Cổ Linh,huyện Pác Nặm, Bắc Kạn.

Ông Nguyễn Tiến Vinh, một trí thức dân tộc Tày vùng Đại Sảo, huyện Chợ Đồn, Bắc Kạn cho biết, sự thay đổi này quá nhanh, nhanh đến độ những người già như chúng tôi không kịp chuẩn bị tâm thế để đón nhận. Chúng tôi cảm thấy hẫng hụt, chênh vênh…

Nhà ngang hay nhà xây mọc lên nhiều phản ánh sự giao thoa văn hóa cùng sự phát triển kinh tế hộ gia đình. Nhưng sự vắng bóng dần những ngôi nhà sàn tại các thôn bản lại cho thấy những khoảng trống về văn hóa ngày một lớn. Ông Vinh cho biết, trước đây, dọc từ TP. Bắc Kạn vào Chợ Đồn hay lên tuyến Quốc lộ 3 nhìn đâu cũng thấy nhà sàn ẩn hiện trong sương, mờ ảo sau các đồi cọ hay hiền hoà bên những con suối, được tô điểm thêm bằng những gốc đào phai mỗi độ Tết đến, Xuân về. Còn bây giờ chỉ lác đác vài ba ngôi nhà, có lẽ cũng sắp bị dỡ bỏ!

Cụ Nguyễn Thị Cắm (95 tuổi), thôn Pác Lèo, xã Đại Sảo nhớ lại, hồi trẻ, cụ cùng các nam thanh nữ tú sau những giờ lao động vất vả, tối đến, trăng lên lại tụ tập tại một ngôi nhà sàn nào đó trong bản cùng hát sli, lượn, cùng chuyện trò về mùa vụ, tình hình chiến sự lúc bấy giờ, đến mùa cốm thì giã cốm, mùa cơm mới thì giã bánh giày… Ngôi nhà sàn vừa là nơi ở, sinh hoạt của gia đình, vừa là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng nên nhà sàn ngày xưa rộng lắm chứ không bé như bây giờ. Ở đó vừa có chỗ cho sli, lượn, vừa có chỗ trà nước chuyện trò lại vừa có chỗ kiêng, hèm, không thể bạ đâu ngồi đấy. Các phòng trong ngôi nhà được ngăn tượng trưng bởi những màn vải chàm đen dài, tai và chân màn có họa tiết khá bắt mắt chứ không phải màn tuyn như bây giờ…

Mô hình làng văn hóa Pác Ngòi

Nhà sàn và không gian văn hóa nhà sàn dần chỉ còn được giữ lại một cách có ý thức như một chỉnh thể văn hóa hoàn chỉnh cả về bố cục lẫn phong thủy từ các dự án về bảo tồn, phát triển làng văn hóa như Làng Văn hóa Pác Ngòi của người Tày ở huyện Ba Bể (Bắc Kạn). Pác Ngòi có hơn 40 nếp nhà sàn truyền thống nằm nép mình bên triền núi, ngay bên hồ Ba Bể. Địa thế của làng mặt hướng ra hồ, lưng dựa vào núi, càng làm tôn thêm vẻ đẹp của vùng du lịch sinh thái vốn nổi tiếng nơi đây.

Một góc làng văn hóa Pác Ngòi huyện Ba Bể, Bắc Kạn. Một góc làng văn hóa Pác Ngòi huyện Ba Bể, Bắc Kạn.

Hiện nay, ngoài thôn Pác Ngòi, số các bản, làng còn lưu giữ được những nếp nhà sàn ở Bắc Kạn chỉ còn đếm trên đầu ngón tay như ở thôn Khuổi Cườm, xã Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn; thôn Khuổi Sluôn của người Nùng ở xã Dương Sơn, hay ở vùng Kim Hỷ, huyện Na Rì. Nhiều hơn chút thì có xã Bằng Thành, huyện Pác Nặm và lác đác một vài thôn khác tại xã Nguyên Bình của huyện Bạch Thông. Song, phần lớn nhà sàn nơi đây đều không còn nguyên bản mà đã được cách tân, biến đổi ít nhiều. Khi rừng đã trụi, ngói âm dương hay lá cọ lợp mái nhà cũng không còn phổ biến.

Về mô hình Làng Văn hóa Pác Ngòi, bà Nguyễn Thị Hằng, Chủ tịch UBND xã Nam Mẫu, Ba Bể cho biết: Nhà sàn tại thôn Pác Ngòi tuy ít nhiều có cải tiến, song vẫn giữ được những đặc trưng cơ bản của nhà sàn người Tày. Việc bảo tồn và đưa vào phát triển du lịch từ những ngôi nhà sàn ở Pác Ngòi thuộc xã Nam Mẫu hiện nay rất hiệu quả, vừa góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa, vừa đẩy lùi đói nghèo cho đồng bào tại địa phương, giúp nâng cao đời sống cho bà con. Nhờ có những nếp nhà sàn để phát triển du lịch cộng đồng, thôn Pác Ngòi hiện chỉ còn 5,26% hộ nghèo.

HOÀNG CHIẾN THẮNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.