Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Đôi bờ Ví, Giặm

Thanh Hải - 10:35, 26/07/2023

Cùng với Đờn ca tài tử, Không gian Cồng chiêng Tây Nguyên, Nhã nhạc Cung đình Huế, hát Xoan, Quan họ Bắc Ninh; “Non nước Lam Hồng” với cái nôi dân ca Ví, Giặm đang là trung tâm kết nối của con đường di sản quốc gia. Đôi bờ Ví, Giặm cũng vì thế mà thêm thủy chung “gừng cay muối mặn” để những lời ca mộc mạc, thân tình, là hồn cốt của người Nghệ Tĩnh “cất cánh bay xa”.

Diễn xướng dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh.
Diễn xướng dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh.

Hồn cốt của người Nghệ Tĩnh

Những đêm trăng thanh, những khi hội hè hay giữa lúc nông vụ vội vàng, những lời ca mộc mạc, nhuốm phương ngữ của dân ca Ví, Giặm đã cất lên tự nhiên như chính môi trường diễn xướng mà lời ca ấy hình thành.

Ví, Giặm Nghệ Tĩnh là lối hát vừa mang tính ngẫu hứng, vừa có thủ tục và quy cách cụ thể; có chung đặc tính địa phương về thang điệu, điệu thức, tiết tấu, giai điệu và giọng hát, được diễn xướng theo ba hình thức: Hát lẻ, hát đối và hát cuộc.

Ra đời và gắn chặt với đời sống lao động sản xuất, sinh hoạt đời thường của người dân nên Ví, Giặm có rất nhiều làn điệu gắn với đặc thù nghề nghiệp, công việc. Theo một thống kê sơ bộ, Ví, Giặm xứ Nghệ có đến 15 điệu Ví, 8 điệu Giặm, được gọi tên theo bối cảnh cuộc sống, lao động, nghề nghiệp. Đó là Ví phường rèn, Ví đò đưa, Ví phường củi cỏ, Giặm kể, Giặm ru, Giặm khuyên… Người dân xứ Nghệ vừa đi cấy, dệt vải, trèo non, chèo đò, ru con, kéo lưới… vừa hát. Tiếng hát gắn liền với động tác, hài hòa uyển chuyển, nhịp nhàng.

Trong môi trường diễn xướng ấy, tiếng hát, lời ca đã không cần đến nhạc đệm, không cần chuẩn bị về trang phục hay không gian, thời gian. Còn giai điệu, làn điệu, ca từ của Ví, Giặm cũng không có quy chuẩn chặt chẽ mà rất uyển chuyển, người hát có thể tùy biến cho phù hợp với hoàn cảnh, tâm trạng bản thân. Đặc trưng “mở” này đã dẫn đến hiện tượng có rất nhiều ca khúc phát triển, hoặc mang âm hưởng Ví, Giặm của các nhạc sĩ hiện đại.

Tiết mục dân ca Ví, Giặm “Gieo duyên phường vải” do CLB dân ca xã Tùng Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) biểu diễn, tái hiện không gian diễn xướng văn hóa dân gian tại làng Trường Lưu thế kỷ XVIII.
Tiết mục dân ca Ví, Giặm “Gieo duyên phường vải” do CLB dân ca xã Tùng Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) biểu diễn, tái hiện không gian diễn xướng văn hóa dân gian tại làng Trường Lưu thế kỷ XVIII.

Không gian văn hóa của Ví, Giặm trải dài, phủ rộng trên địa bàn 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, từ miền núi đến đồng bằng ven biển và hai bên bờ sông Lam. Dù hát trên sông, trên đồng ruộng, trên bến dưới thuyền hay bên khung cửi sau lũy tre làng... thì không gian diễn xướng vẫn là không gian mở, không có luật lệ nghiêm ngặt, không phân biệt trên dưới, sang hèn.

Từ một hình thức văn nghệ dân gian của người lao động, cùng với sự đẽo gọt, tu chỉnh của nhiều thế hệ nghệ nhân, sự tham gia trau chuốt của các nho gia, danh sĩ, khoa bảng… theo dòng thời gian, loại hình dân ca này ngày càng được hoàn thiện, có bố cục chặt chẽ, câu từ tinh tế, vần điệu chắt lọc để trở thành một loại hình văn hóa hấp dẫn có giá trị nghệ thuật cao. Đặc biệt là vào năm 2014, dân ca Ví, Giặm đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Vẫn “một lòng đợi bạn”

Về Nghệ Tĩnh hôm nay, thoảng trong gió nhẹ là câu hò, điệu Ví văng vẳng giữa mênh mang sóng nước dòng Lam, giữa mênh mông đồng ruộng ngút ngàn lúa, ngô, khoai... Là cái nôi của dân ca Ví, Giặm nên ở xứ Nghệ hầu như nơi nào cũng có câu lạc bộ (CLB) dân ca Ví, Giặm. Nghệ nhân Nhân dân Võ Thị Hồng Vân (huyện Thanh Chương, Nghệ An) nhận định: “Những người yêu, mê, say dân ca Ví, Giặm tự tìm đến nhau để giao lời, để thỏa nỗi khát khao được hát, được đắm say trong những câu hò, điệu Ví ân tình”.

Nghệ nhân Võ Thị Hồng Vân (Thanh Chương, Nghệ An) với các em học sinh tại lớp dạy dân ca miễn phí.
Nghệ nhân Võ Thị Hồng Vân (Thanh Chương, Nghệ An) với các em học sinh tại lớp dạy dân ca miễn phí

Trăn trở với câu hò, điệu Ví, ngành Văn hóa hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh cũng đã tổ chức sưu tầm, nghiên cứu; tuyên truyền, quảng bá, xuất bản; vinh danh nghệ nhân, hỗ trợ thành lập các CLB dân ca; tổ chức các liên hoan, hội thi, hội diễn, trại sáng tác; đưa dân ca vào trường học và dạy đàn, hát dân ca trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Tĩnh, Võ Hồng Sơn cho biết: “Chúng tôi đã phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo thực hiện chương trình đưa dân ca vào trường học với giáo trình dạy hát dân ca bài bản. Trong đó tập trung vào dân ca Ví, Giặm gắn với việc biên soạn các làn điệu dân ca có tính phổ biến phù hợp với đối tượng trong nhà trường”.

Ngành chức năng hai tỉnh cũng nỗ lực đưa Ví, Giặm về với đời sống thường nhật của người dân. Từ nhiều năm trước, không gian diễn xướng được Trung tâm Bảo tồn dân ca Ví, Giặm (nay là Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh) tìm cách phục dựng ở khắp nơi trên địa bàn tỉnh. Điển hình là Ví phường vải, Ví phường nón, Ví đò đưa ở rất nhiều làng quê nơi có các làng nghề quay tơ dệt vải, làm nón.

Dân ca Ví, Giặm đang hướng tới Kỷ niệm 10 năm được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nằm trong chuỗi hoạt động ấy, hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh đang phối hợp cùng các bộ, ngành tổ chức chương trình nghệ thuật Festival dân ca Ví, Giặm năm 2023. Festival sẽ là ngày hội lớn mà người dân Nghệ Tĩnh muốn giới thiệu đến bạn bè gần xa những tinh hoa của loại hình dân ca đặc biệt này, để từ đó góp phần gìn giữ, phát huy và lan tỏa mạnh mẽ giá trị của di sản trong đời sống đương đại. Bởi hơn bao giờ hết, Nghệ Tĩnh với đặc sản gió Lào, nếu thiếu đi tinh hoa nghệ thuật của Ví, Giặm thì còn đâu là hơi thở, là tiếng lòng, là sức sống mãnh liệt của một vùng đất.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.