Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người "đánh thức" bình minh ở thung lũng Tà Làng

Hồng Phúc - Văn Sơn - 08:55, 11/07/2024

Dưới chân núi A Rung, thôn Tà Làng, xã Bah Lêê, huyện Tây Giang (Quảng Nam), mỗi ngày người dân trong thôn đều nghe tiếng khèn bơrét vang lên từ ngôi nhà sàn của già Alăng Hót. Quá quen thuộc với thanh âm này, nên người dân thôn Tà Làng gọi già Alăng Hót là người đánh thức bình minh.

 Già Alăng Hót.
Già Alăng Hót

“Là người đàn ông Cơ Tu, biết đánh trống thổi khèn bơrét, gánh vác công việc trong làng và biết lo hạnh phúc gia đình/ Là người đàn bà Cơ Tu, biết cấy hái gieo trồng, sớm hôm lo việc ruộng nương lại khéo tay dệt thổ cẩm/ Việc nhà luôn giỏi giang, hát hay múa dẻo tay và dễ thương như những thiên thần...”. Quan sát người đàn ông 78 tuổi đang say sưa thổi khèn với giai điệu dân ca Cơ Tu lần đầu tiên được nghe, chúng tôi như lạc vào thế giới khác. 

Già Alăng Hót lớn lên ở làng Tà Làng, nằm bên con suối Chơr Lang hiền hòa từ thuở sơ khai. Theo lời già kể, trong một lần cùng ông nội phát rẫy, nghỉ trưa, thấy nội lấy từ trong gùi ra khèn bơrét rồi thổi khiến già mê mẩn đến ngẩn ngơ và yêu thích khèn từ ngày đó. Nhìn nội làm khèn bơrét nhiều lần nên già mày mò làm theo. Chất đam mê âm nhạc trong già ngày càng tăng khi già được ông nội khuyến khích và hướng dẫn. Lên 15 tuổi, già đã biết chế tác và thổi được khèn bơrét.

Già Hót chia sẻ, khèn bơrét đã gắn bó khăng khít với cuộc sống hằng ngày của người Cơ Tu. Bơrét theo chân đồng bào Cơ Tu mỗi sớm lên rẫy, mỗi hoàng hôn trở về nhà. Bơrét là một phần quan trọng tạo nên nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Cơ Tu. 

Già kể, để có nguyên liệu chế tác, già phải mất vài tháng ngược núi A Tép để tuyển chọn ống nứa chất lượng, có khả năng tạo ra âm thanh trầm bổng đặc trưng của khèn. Đó là loại nứa thường mọc ở nơi rừng rậm nên khá hiếm. Loài nứa có vỏ mỏng nên rất phù hợp cho việc tạo ra âm thanh cho khèn bơrét. 

Bí quyết làm ra một cây khèn chuẩn, là phải chọn ống nứa thật già, thẳng, có đốt dài và không bị sâu mọt hoặc kiến đục lỗ. Những ống nứa sau khi mang về thường được để nơi thoáng mát tránh nắng, hoặc để trên giàn bếp cho khô để tránh bị nứt, sau đó dùng dao phân chia từng ống tỉa tót, đục lỗ tạo khí hơi.

Bơrét gồm 14 ống nứa nhỏ sắp xếp song song từng đôi một thành 7 hàng từ ngắn đến dài. Đôi ống dài nhất là 60cm và đôi ngắn nhất là 35cm, mỗi ống sẽ cho một âm thanh riêng. Khèn bơrét cấu tạo rất phức tạp, các ống này đều gắn lưỡi gà - được xuyên qua bầu của khèn, được làm bằng gỗ dẻo, người Cơ Tu gọi là apúc.

Người đánh thức bình minh ở thung lũng Tà Làng
Già Hót tay thổi một làn điệu dân ca Cơ Tu bằng khèn bơrét

Phần ống có gắn lưỡi gà đều được đặt trong apúc được bít kín các khe bằng sáp ong ruồi. Lỗ thổi khoét ngay đầu bầu khèn, có thể đồng thời vừa chơi giai điệu vừa thực hiện các chồng âm đệm theo, cũng như âm trì tục kéo dài. Khèn bơrét là nhạc cụ hơi, đa thanh, thường có âm vực rộng, hình thành hàng âm không bán âm. 

Bơrét được người đàn ông Cơ Tu sử dụng rất đa dạng theo từng hoàn cảnh khác nhau, trong những dịp lễ hội truyền thống của cộng đồng như: Lễ ăn mừng lúa mới, ăn mừng Gươl mới (nhà sinh hoạt cộng đồng), lễ kết nghĩa pơ ngót, Tết Nguyên đán, đón và mời khách trong đám cưới... Dần dà theo năm tháng, dưới chân núi A Rung, tiếng bơrét của già Hót trở thành nhạc cụ gần gũi với người dân trong thôn Tà Làng nhiều hơn.

Theo già Alăng Hót, mỗi khi thổi bơrét, người thổi luồng hơi thổi ra ngoài, khiến âm thanh của khèn trở nên trong và ấm hơn. Trong 14 ống của khèn bơrét được khoét lỗ, khi thổi kèn, nghệ nhân tuần tự gác lỗ, khèn bơrét sẽ cho 3 âm thanh có âm vực cách xa nhau tạo thành phối âm phù hợp với các chiếc chiêng của người Cơ Tu. Theo truyền thống, loại nhạc cụ này dùng để đàn ông Cơ Tu sử dụng trong vui chơi hội họp, hát giao duyên, không sử dụng trong nghi lễ cúng tế thần linh.

Người đánh thức bình minh ở thung lũng Tà Làng 1
Khèn bơrét tạo thành phối âm phù hợp với các chiếc chiêng của người Cơ Tu

Anh Alăng A Hon - cán bộ phụ trách văn hóa xã Bha Lêê chia sẻ: Già Alăng Hót một người rất am hiểu văn hóa truyền thống, đặc biệt là các loại nhạc cụ của dân tộc Cơ Tu. Từ nhiều năm qua, bằng khả năng chơi các loại nhạc cụ, trong đó có khèn bơrét của người Cơ Tu, già Alăng Hót đã đóng góp tích cực vào công tác bảo tồn, phát huy bản săn sắc văn hoá của đồng bào Cơ Tu. 

"Cùng với một số nghệ nhân khác, già Alăng Hót đã làm sống dậy văn hóa của đồng bào, từng bước giúp phục hồi văn hóa của người Cơ Tu tại địa phương trước nguy cơ mai một. Chính quyền địa phương đang tiếp tục xây dựng chính sách đãi ngộ tốt hơn đối với những nghệ nhân như già Alăng Hót, để họ tiếp gìn giữ nhạc cụ truyền thống của dân tộc mình", anh Alăng A Hon nói thêm.

Rời thung lũng Tà Làng khi hoàng hôn vừa buông xuống, bên tai chúng tôi vẫn âm vang âm thanh giai điệu tiếng khèn bơrét của già Alăng Hót tặng chúng tôi lúc chia tay...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.