Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo tục ngữ của người Mông

PV - 14:38, 05/07/2021

Dân tộc Mông Tuyên Quang có một nền văn học dân gian phong phú, đa dạng phản ánh đời sống văn hóa cũng như tâm tư, nguyện vọng của cộng đồng. Trong đó, ca dao, tục ngữ là sự kết tinh, lắng đọng vốn sống và những kinh nghiệm quý báu của người Mông. Đây là loại hình văn nghệ truyền miệng từ đời này qua đời khác và đến nay vẫn được sử dụng.

Thiếu nữ Mông Kiến Thiết (Yên Sơn) học thêu thùa. Ảnh: Quang Minh
Thiếu nữ Mông xã Kiến Thiết (huyện Yên Sơn, Tuyên Quang) học thêu thùa. Ảnh: Quang Minh

Nghệ nhân Ưu tú Ma Văn Đức, người thường xuyên nghiên cứu văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh cho biết: “Đặc điểm của tục ngữ nói chung và tục ngữ Mông nói riêng là ngắn gọn, súc tích, tuy chứa đựng những nội dung tương đối lớn nhưng hình thức mỗi câu lại rất nhỏ: Ép chặt thành từng từ như ép ngón tay thành quả đấm, dè sẻn từng tiếng sao cho lời nói cô đọng giàu ý nghĩa”.

Tục ngữ Mông có tính bền vững, ổn định, là những câu ngắn gọn, dễ nhớ, dễ truyền khẩu, ít dị bản, là lời ăn tiếng nói của người Mông. Ông Chẩn Tờ Mậu, một già làng ở thôn Ngòi Nghìn, xã Đạo Viện (Yên Sơn) nói, người Mông rất coi trọng tình cảm gia đình, do đó nhiều lời khuyên răn mang ý nghĩa sâu sắc: Anh em ghét nhau không được bỏ dòng họ.

Phụ nữ người Mông thôn Tiên Tốc, xã Bình An (Lâm Bình) chuẩn bị trang phục đi chơi hội
Phụ nữ người Mông thôn Tiên Tốc, xã Bình An (Lâm Bình) chuẩn bị trang phục đi chơi hội

Phụng dưỡng và kính yêu cha mẹ là đạo lý muôn đời nên người Mông đã nhắn nhủ: “Mình cư xử với mẹ cha ra sao/Về sau con cái cũng đối xử với mình như vậy”. Trong gia đình cha mẹ là tất cả đối với con cái. Có cha mẹ còn tất cả, mất mẹ cha thì gia đình đổ vỡ, cảnh nhà tan hoang. Tục ngữ đã đúc kết và nói rất sâu sắc về nội dung này: “Có bố mẹ, than thân không ra nước mắt/Mất bố mẹ, khóc than đến chết ngất”.

Người Mông cũng luôn coi trọng sự gắn bó, thủy chung; nhường nhịn, hòa hợp trong tình cảm vợ chồng. Vì thế, đồng bào thường khuyên con cháu mình: Vợ chồng bực nhau không được ngủ khác giường. Hay: “Hàm răng đẹp đôi khi cũng cắn phải lưỡi/Vợ chồng hòa hợp đôi khi cũng có dỗi hờn”; “Tình yêu tốt một thời/Vợ chồng tốt một đời”.

Trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ nam nữ cũng được đề cao ở trong tục ngữ Mông: Phản ánh khát vọng yêu đương, ca ngợi tình yêu thủy chung... Trong vấn đề lựa chọn bạn đời, người Mông đề cao những phẩm chất như chăm làm, tháo vát, chung thủy của người bạn đời: “Gái đẹp không biết làm lanh cũng xấu/Trai khỏe không biết làm rẫy cũng hèn”. 

Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, thôn Khuổi Khít, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên luyện tập.  Ảnh: Minh Thủy
Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, thôn Khuổi Khít, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên luyện tập. Ảnh: Minh Thủy

Tục ngữ là “lời nói hay” có nhiều giá trị, một hình thức giao tiếp quan trọng. Do đó, trong ứng xử hàng ngày, đồng bào rất coi trọng lời nói: “Biết nói người ta yêu, người ta quý/Vụng nói người ta ghét, người ta giận”. Và khuyên nên: “Nghĩ trước nói sau”. Đặc biệt, từ những hình ảnh trong thực tế được nâng lên tầm khái quát và vận dụng vào cuộc sống như là một bài học về lối sống có văn hóa: “Chặt cây phải xem cành khô/Nói năng cần nhìn trên dưới”.

Từ những quan sát trong thực tiễn, đồng bào Mông đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm về quy luật biến đổi của thời tiết: “Trời xanh thì nắng/Mây đen thì mưa”. Những đúc rút kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp: "Tháng bảy trồng kiệu/Tháng tám trồng tỏi, Tháng ba chặt lanh/Tháng bảy chặt gai".

Ngày nay, trong đời sống văn hóa tinh thần, người Mông vẫn lưu truyền nhiều câu thành ngữ, tục ngữ. Loại hình văn hóa truyền miệng này đã trở thành nguồn nhựa sống để nuôi dưỡng tâm hồn cho thế hệ người Mông của hôm nay và mai sau.


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Là ngôi tháp cuối cùng của người Chăm được xây dựng bằng chất liệu gạch nung còn bảo tồn nguyên vẹn, đền tháp Po Ramê không chỉ là di sản kiến trúc độc đáo mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng Chăm. Việc bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phục dựng các lễ hội truyền thống tại đây đang được triển khai gắn với phát triển du lịch theo Dự án 6 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030.
Tin nổi bật trang chủ
Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Thách thức mới trên tinh thần ham học của người Dao (Bài cuối)

Học vấn - Con đường phát triển bền vững của người Dao: Thách thức mới trên tinh thần ham học của người Dao (Bài cuối)

Dù đã trải qua bao thế hệ, dòng suối hiếu học của người Dao vẫn không ngừng tuôn chảy, từ mái nhà tranh vang tiếng ê a kinh Nôm, đến giảng đường đại học rộn ràng bước chân người trẻ. Nhưng ở thế kỷ XXI, tinh thần ham học ấy đang đối diện với những thử thách chưa từng có. Trước những giá trị cũ dần mai một, môi trường sống thay đổi, thế hệ trẻ người Dao - đặc biệt là Gen Z - đứng giữa ngã ba thời đại: tiếp nối hay đứt đoạn? hội nhập hay tan loãng? Và để truyền thống ham học tập của dân tộc không sụp đổ, điều gì là then chốt?
Khánh Hòa: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025

Khánh Hòa: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân - H.Trường - 5 phút trước
Ngày 16/5, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa tổ chức Hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025. Tham dự hội nghị có hơn 50 đại biểu là chức sắc, chức việc, nhà tu hành đại diện các tổ chức tôn giáo.
Ý nghĩa chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” tại xã biên giới của Long An

Ý nghĩa chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” tại xã biên giới của Long An

Nhịp cầu nhân ái - Tào Đạt - Sa Rây - 15 phút trước
Ngày 16/5, tại xã Bình Thạnh (huyện Mộc Hóa, tỉnh Long An), Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) tỉnh Trà Vinh và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Trà Vinh phối hợp với Hội LHPN tỉnh Long An và Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Long An đã tổ chức Chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” năm 2025.
Các nạn nhân bị thương vụ sạt lở tại huyện Phong Thổ đang được điều trị tích cực

Các nạn nhân bị thương vụ sạt lở tại huyện Phong Thổ đang được điều trị tích cực

Thời sự - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Vụ sạt lở tại công trường thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, thuộc bản Lản Nhì Thàng, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu đã làm 05 người mất tích và 04 người bị thương. Hiện, các nạn nhân bị thương đang được điều trị tích cực tại Bệnh viên Đa khoa tỉnh Lai Châu.
Xác định danh tính các nạn nhân mất tích vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Xác định danh tính các nạn nhân mất tích vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Thời sự - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Vụ sạt lở đất tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, thuộc bản Lản Nhì Thàng, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, ngày 16/5 làm 9 người bị thương và mất tích.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Media - BDT - 1 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lễ hội Làng Sen 2025 - “Tượng đài trong muôn triệu trái tim”

Lễ hội Làng Sen 2025 - “Tượng đài trong muôn triệu trái tim”

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 16/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Làng Sen 2025 - “Tượng đài trong muôn triệu trái tim”. Về Bình Phước khám phá hồ thủy điện Thác Mơ. Đồng bào Bắc Trà My làm du lịch cộng đồng. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Ánh sáng từ bi lan tỏa nơi vùng cao A Lưới

Ánh sáng từ bi lan tỏa nơi vùng cao A Lưới

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Minh Ngọc - 23:08, 16/05/2025
Không chỉ làm tốt Phật sự, nhiều tăng ni và Phật tử Phật giáo ở A Lưới, TP. Huế còn chung tay với chính quyền và các ban ngành đoàn thể làm tốt công tác xóa đói giảm nghèo, xóa nhà tạm, nhà dột nát giúp đồng bào DTTS miền biên giới ngày càng no ấm hơn.
Đăk Hà (Kon Tum): Nhiều người dân không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học

Đăk Hà (Kon Tum): Nhiều người dân không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học

Pháp luật - Ngọc Chí - 22:57, 16/05/2025
Những ngày này người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà (Kon Tum) bàn tán xôn xao việc UBND xã thông báo tháo dỡ nhà rông truyền thống để xây dựng 2 phòng học tại điểm trường làng. Chủ trương này chưa được người dân trong làng đồng thuận nên đã gây ra nhiều ý kiến trái chiều, người dân mong muốn được giữ lại nhà rông vì đã gắn bó với họ từ thời điểm lập làng năm 1976.
Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích đền tháp Po Ramê

Sắc màu 54 - Bá Minh Truyền - 22:54, 16/05/2025
Là ngôi tháp cuối cùng của người Chăm được xây dựng bằng chất liệu gạch nung còn bảo tồn nguyên vẹn, đền tháp Po Ramê không chỉ là di sản kiến trúc độc đáo mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng Chăm. Việc bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phục dựng các lễ hội truyền thống tại đây đang được triển khai gắn với phát triển du lịch theo Dự án 6 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030.
Chạy đôi tàu khách từ Quảng Bình đến Quảng Trị: Giải pháp di chuyển cho công chức đi làm sau khi sáp nhập tỉnh

Chạy đôi tàu khách từ Quảng Bình đến Quảng Trị: Giải pháp di chuyển cho công chức đi làm sau khi sáp nhập tỉnh

Xã hội - Tào Đạt - 22:50, 16/05/2025
Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho biết, đơn vị đang xây dựng phương án chạy đôi tàu khách từ ga Đồng Hới đến ga Đông Hà và ngược lại.
Hội thảo khoa học “Bình Định 300 ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc”

Hội thảo khoa học “Bình Định 300 ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc”

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 22:49, 16/05/2025
Nhân kỷ niệm 70 năm Ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc tại Quy Nhơn (16/5/1955 - 16/5/2025), chiều16/5, Tỉnh ủy Bình Định phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Đảng ủy - Bộ Tư lệnh Quân khu V tổ chức Hội thảo khoa học: “Bình Định 300 ngày cán bộ, chiến sĩ, đồng bào và học sinh miền Nam hoàn thành việc chuyển quân tập kết ra Bắc tại Quy Nhơn”.