Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo tục ngữ của người Mông

PV - 14:38, 05/07/2021

Dân tộc Mông Tuyên Quang có một nền văn học dân gian phong phú, đa dạng phản ánh đời sống văn hóa cũng như tâm tư, nguyện vọng của cộng đồng. Trong đó, ca dao, tục ngữ là sự kết tinh, lắng đọng vốn sống và những kinh nghiệm quý báu của người Mông. Đây là loại hình văn nghệ truyền miệng từ đời này qua đời khác và đến nay vẫn được sử dụng.

Thiếu nữ Mông Kiến Thiết (Yên Sơn) học thêu thùa. Ảnh: Quang Minh
Thiếu nữ Mông xã Kiến Thiết (huyện Yên Sơn, Tuyên Quang) học thêu thùa. Ảnh: Quang Minh

Nghệ nhân Ưu tú Ma Văn Đức, người thường xuyên nghiên cứu văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh cho biết: “Đặc điểm của tục ngữ nói chung và tục ngữ Mông nói riêng là ngắn gọn, súc tích, tuy chứa đựng những nội dung tương đối lớn nhưng hình thức mỗi câu lại rất nhỏ: Ép chặt thành từng từ như ép ngón tay thành quả đấm, dè sẻn từng tiếng sao cho lời nói cô đọng giàu ý nghĩa”.

Tục ngữ Mông có tính bền vững, ổn định, là những câu ngắn gọn, dễ nhớ, dễ truyền khẩu, ít dị bản, là lời ăn tiếng nói của người Mông. Ông Chẩn Tờ Mậu, một già làng ở thôn Ngòi Nghìn, xã Đạo Viện (Yên Sơn) nói, người Mông rất coi trọng tình cảm gia đình, do đó nhiều lời khuyên răn mang ý nghĩa sâu sắc: Anh em ghét nhau không được bỏ dòng họ.

Phụ nữ người Mông thôn Tiên Tốc, xã Bình An (Lâm Bình) chuẩn bị trang phục đi chơi hội
Phụ nữ người Mông thôn Tiên Tốc, xã Bình An (Lâm Bình) chuẩn bị trang phục đi chơi hội

Phụng dưỡng và kính yêu cha mẹ là đạo lý muôn đời nên người Mông đã nhắn nhủ: “Mình cư xử với mẹ cha ra sao/Về sau con cái cũng đối xử với mình như vậy”. Trong gia đình cha mẹ là tất cả đối với con cái. Có cha mẹ còn tất cả, mất mẹ cha thì gia đình đổ vỡ, cảnh nhà tan hoang. Tục ngữ đã đúc kết và nói rất sâu sắc về nội dung này: “Có bố mẹ, than thân không ra nước mắt/Mất bố mẹ, khóc than đến chết ngất”.

Người Mông cũng luôn coi trọng sự gắn bó, thủy chung; nhường nhịn, hòa hợp trong tình cảm vợ chồng. Vì thế, đồng bào thường khuyên con cháu mình: Vợ chồng bực nhau không được ngủ khác giường. Hay: “Hàm răng đẹp đôi khi cũng cắn phải lưỡi/Vợ chồng hòa hợp đôi khi cũng có dỗi hờn”; “Tình yêu tốt một thời/Vợ chồng tốt một đời”.

Trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ nam nữ cũng được đề cao ở trong tục ngữ Mông: Phản ánh khát vọng yêu đương, ca ngợi tình yêu thủy chung... Trong vấn đề lựa chọn bạn đời, người Mông đề cao những phẩm chất như chăm làm, tháo vát, chung thủy của người bạn đời: “Gái đẹp không biết làm lanh cũng xấu/Trai khỏe không biết làm rẫy cũng hèn”. 

Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, thôn Khuổi Khít, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên luyện tập.  Ảnh: Minh Thủy
Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, thôn Khuổi Khít, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên luyện tập. Ảnh: Minh Thủy

Tục ngữ là “lời nói hay” có nhiều giá trị, một hình thức giao tiếp quan trọng. Do đó, trong ứng xử hàng ngày, đồng bào rất coi trọng lời nói: “Biết nói người ta yêu, người ta quý/Vụng nói người ta ghét, người ta giận”. Và khuyên nên: “Nghĩ trước nói sau”. Đặc biệt, từ những hình ảnh trong thực tế được nâng lên tầm khái quát và vận dụng vào cuộc sống như là một bài học về lối sống có văn hóa: “Chặt cây phải xem cành khô/Nói năng cần nhìn trên dưới”.

Từ những quan sát trong thực tiễn, đồng bào Mông đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm về quy luật biến đổi của thời tiết: “Trời xanh thì nắng/Mây đen thì mưa”. Những đúc rút kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp: "Tháng bảy trồng kiệu/Tháng tám trồng tỏi, Tháng ba chặt lanh/Tháng bảy chặt gai".

Ngày nay, trong đời sống văn hóa tinh thần, người Mông vẫn lưu truyền nhiều câu thành ngữ, tục ngữ. Loại hình văn hóa truyền miệng này đã trở thành nguồn nhựa sống để nuôi dưỡng tâm hồn cho thế hệ người Mông của hôm nay và mai sau.


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ hội Việt Nam tại Nhật Bản

Lễ hội Việt Nam tại Nhật Bản

Lễ hội Việt Nam tại Nhật Bản sẽ được tổ chức tại công viên Yoyogi, Tokyo vào ngày 3 - 4/6 tới. Buổi khai mạc dự kiến sẽ có sự tham dự của thành viên hoàng gia Nhật Bản, Bộ trưởng Ngoại giao hai nước.
Ban Dân tộc tỉnh Tuyên Quang đưa Đoàn đại biểu Người có uy tín đi học tập kinh nghiệm tại miền Trung

Ban Dân tộc tỉnh Tuyên Quang đưa Đoàn đại biểu Người có uy tín đi học tập kinh nghiệm tại miền Trung

Chính sách dân tộc - Mạnh Cường - 2 giờ trước
Từ ngày 26/5 đến ngày 3/6/2023, Ban Dân tộc tỉnh Tuyên Quang đã tổ chức đưa Đoàn đại biểu Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Tuyên Quang đi học tập kinh nghiệm tại các tỉnh miền Trung. Đoàn gồm 35 Người có uy tín, do bà Hoàng Thị Thắm - Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh làm Trưởng đoàn.
Công ty Điện lực Thanh Hóa ra quân giải phóng hành lang an toàn lưới điện

Công ty Điện lực Thanh Hóa ra quân giải phóng hành lang an toàn lưới điện

Trang địa phương - Quỳnh Trâm - 3 giờ trước
Ngày 1/6, Công ty Điện lực Thanh Hóa phối hợp với huyện miền núi Thường Xuân tổ chức lễ ra quân giải phóng hành lang an toàn lưới điện, nhằm giải phóng triệt để số lượng cây cối trong và ngoài hành lang có nguy đổ, va quệt gây sự cố lưới điện, gây nguy hiểm cho con người và động vật.
Quảng Ninh thông báo tìm các nạn nhân vụ cán bộ ngân hàng lừa đảo 80 tỷ đồng

Quảng Ninh thông báo tìm các nạn nhân vụ cán bộ ngân hàng lừa đảo 80 tỷ đồng

Pháp luật - Mỹ Dung - 4 giờ trước
Ngày 1/6, Cơ quan Cảnh sát Điều tra (CSĐT) Công an tỉnh Quảng Ninh cho biết, đã khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam 4 tháng đối với Đào Quang Hiệp (SN 1989, trú tại tổ 3, khu 1, phường Yết Kiêu, Tp. Hạ Long) để điều tra làm rõ về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản", quy định tại khoản 4, Điều 174 Bộ luật Hình sự.
Thanh Hóa tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công

Thanh Hóa tập trung đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công

Trang địa phương - Quỳnh Trâm - 4 giờ trước
Ngày 1/6, UBND tỉnh Thanh Hóa tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn tỉnh về tình hình giải ngân vốn đầu tư công; thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, giải phóng mặt bằng và thu ngân sách nhà nước.
Tỉnh táo trước luận điệu xuyên tạc một số dự án luật về an ninh, trật tự

Tỉnh táo trước luận điệu xuyên tạc một số dự án luật về an ninh, trật tự

Chống diễn biến hòa bình - PV - 5 giờ trước
Trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN và quá trình hội nhập quốc tế, việc bảo đảm công khai, minh bạch, dân chủ trong xây dựng các dự án luật là yêu cầu khách quan.
Đặc sắc chợ phiên Xín Cái

Đặc sắc chợ phiên Xín Cái

Chợ phiên Xín Cái nằm cách đường biên giới khoảng 500m, thuộc thôn Lùng Vần Chải, xã Xín Cái, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Chợ phiên Xín Cái là một trong những khu chợ đặc biệt, bởi nơi đây có khung lịch họp chợ vô cùng kì lạ, chợ chỉ họp 1 lần 1 tuần và theo lịch lùi.
Lễ hội Việt Nam tại Nhật Bản

Lễ hội Việt Nam tại Nhật Bản

Sắc màu 54 - Anh Trúc - 5 giờ trước
Lễ hội Việt Nam tại Nhật Bản sẽ được tổ chức tại công viên Yoyogi, Tokyo vào ngày 3 - 4/6 tới. Buổi khai mạc dự kiến sẽ có sự tham dự của thành viên hoàng gia Nhật Bản, Bộ trưởng Ngoại giao hai nước.
Những trò chơi thú vị tại nhà cùng con nhân Ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Những trò chơi thú vị tại nhà cùng con nhân Ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6

Photo - Ngân Nhi - 5 giờ trước
Quốc tế thiếu nhi là một ngày ý nghĩa đối với trẻ em. Vào dịp này, bên cạnh việc đưa trẻ đi chơi, bố mẹ có thể dành thời gian cùng chơi với trẻ những trò chơi thú vị tại nhà, như: Cùng làm đồ thủ công, vẽ tranh, đọc sách, cùng trẻ chuẩn bị một bữa ăn...
Nhiều chương trình nghệ thuật hấp dẫn phục vụ thiếu nhi Hè 2023

Nhiều chương trình nghệ thuật hấp dẫn phục vụ thiếu nhi Hè 2023

Giải trí - PV - 5 giờ trước
"Tấm Cám", "Cây tre trăm đốt", "Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn"... sẽ mang một màu sắc mới trong các vở kịch xiếc, kịch nói được dàn dựng công phu, sinh động và cuốn hút phục vụ khán giả nhí Hè 2023.
Bà Rịa - Vũng Tàu Khai mạc Hè 2023

Bà Rịa - Vũng Tàu Khai mạc Hè 2023

Trang địa phương - Lê Vũ - 5 giờ trước
Sáng 1/6, Ban Chỉ đạo Hè tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã tổ chức Lễ khai mạc Hè 2023 với chủ đề “Hè sôi động - Vui khỏe - An toàn” và phát động Tháng hành động vì trẻ em năm 2023 với chủ đề “Chung tay giảm thiểu tổn hại trẻ em”.
Quảng Ninh: Những thí sinh đầu tiên trên toàn quốc bước vào Kỳ thi tuyển sinh lớp 10

Quảng Ninh: Những thí sinh đầu tiên trên toàn quốc bước vào Kỳ thi tuyển sinh lớp 10

Giáo dục - Mỹ Dung - 9 giờ trước
Sáng 1/6, hơn 15.000 thí sinh trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã chính thức bước vào Kỳ thi tuyển sinh lớp 10 THPT năm học 2023 - 2024 với môn thi đầu tiên là môn Ngữ văn, thời gian làm bài 120 phút.