Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo tục ngữ của người Mông

PV - 14:38, 05/07/2021

Dân tộc Mông Tuyên Quang có một nền văn học dân gian phong phú, đa dạng phản ánh đời sống văn hóa cũng như tâm tư, nguyện vọng của cộng đồng. Trong đó, ca dao, tục ngữ là sự kết tinh, lắng đọng vốn sống và những kinh nghiệm quý báu của người Mông. Đây là loại hình văn nghệ truyền miệng từ đời này qua đời khác và đến nay vẫn được sử dụng.

Thiếu nữ Mông Kiến Thiết (Yên Sơn) học thêu thùa. Ảnh: Quang Minh
Thiếu nữ Mông xã Kiến Thiết (huyện Yên Sơn, Tuyên Quang) học thêu thùa. Ảnh: Quang Minh

Nghệ nhân Ưu tú Ma Văn Đức, người thường xuyên nghiên cứu văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh cho biết: “Đặc điểm của tục ngữ nói chung và tục ngữ Mông nói riêng là ngắn gọn, súc tích, tuy chứa đựng những nội dung tương đối lớn nhưng hình thức mỗi câu lại rất nhỏ: Ép chặt thành từng từ như ép ngón tay thành quả đấm, dè sẻn từng tiếng sao cho lời nói cô đọng giàu ý nghĩa”.

Tục ngữ Mông có tính bền vững, ổn định, là những câu ngắn gọn, dễ nhớ, dễ truyền khẩu, ít dị bản, là lời ăn tiếng nói của người Mông. Ông Chẩn Tờ Mậu, một già làng ở thôn Ngòi Nghìn, xã Đạo Viện (Yên Sơn) nói, người Mông rất coi trọng tình cảm gia đình, do đó nhiều lời khuyên răn mang ý nghĩa sâu sắc: Anh em ghét nhau không được bỏ dòng họ.

Phụ nữ người Mông thôn Tiên Tốc, xã Bình An (Lâm Bình) chuẩn bị trang phục đi chơi hội
Phụ nữ người Mông thôn Tiên Tốc, xã Bình An (Lâm Bình) chuẩn bị trang phục đi chơi hội

Phụng dưỡng và kính yêu cha mẹ là đạo lý muôn đời nên người Mông đã nhắn nhủ: “Mình cư xử với mẹ cha ra sao/Về sau con cái cũng đối xử với mình như vậy”. Trong gia đình cha mẹ là tất cả đối với con cái. Có cha mẹ còn tất cả, mất mẹ cha thì gia đình đổ vỡ, cảnh nhà tan hoang. Tục ngữ đã đúc kết và nói rất sâu sắc về nội dung này: “Có bố mẹ, than thân không ra nước mắt/Mất bố mẹ, khóc than đến chết ngất”.

Người Mông cũng luôn coi trọng sự gắn bó, thủy chung; nhường nhịn, hòa hợp trong tình cảm vợ chồng. Vì thế, đồng bào thường khuyên con cháu mình: Vợ chồng bực nhau không được ngủ khác giường. Hay: “Hàm răng đẹp đôi khi cũng cắn phải lưỡi/Vợ chồng hòa hợp đôi khi cũng có dỗi hờn”; “Tình yêu tốt một thời/Vợ chồng tốt một đời”.

Trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ nam nữ cũng được đề cao ở trong tục ngữ Mông: Phản ánh khát vọng yêu đương, ca ngợi tình yêu thủy chung... Trong vấn đề lựa chọn bạn đời, người Mông đề cao những phẩm chất như chăm làm, tháo vát, chung thủy của người bạn đời: “Gái đẹp không biết làm lanh cũng xấu/Trai khỏe không biết làm rẫy cũng hèn”. 

Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, thôn Khuổi Khít, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên luyện tập.  Ảnh: Minh Thủy
Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, thôn Khuổi Khít, xã Kiến Thiết (Yên Sơn) thường xuyên luyện tập. Ảnh: Minh Thủy

Tục ngữ là “lời nói hay” có nhiều giá trị, một hình thức giao tiếp quan trọng. Do đó, trong ứng xử hàng ngày, đồng bào rất coi trọng lời nói: “Biết nói người ta yêu, người ta quý/Vụng nói người ta ghét, người ta giận”. Và khuyên nên: “Nghĩ trước nói sau”. Đặc biệt, từ những hình ảnh trong thực tế được nâng lên tầm khái quát và vận dụng vào cuộc sống như là một bài học về lối sống có văn hóa: “Chặt cây phải xem cành khô/Nói năng cần nhìn trên dưới”.

Từ những quan sát trong thực tiễn, đồng bào Mông đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm về quy luật biến đổi của thời tiết: “Trời xanh thì nắng/Mây đen thì mưa”. Những đúc rút kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp: "Tháng bảy trồng kiệu/Tháng tám trồng tỏi, Tháng ba chặt lanh/Tháng bảy chặt gai".

Ngày nay, trong đời sống văn hóa tinh thần, người Mông vẫn lưu truyền nhiều câu thành ngữ, tục ngữ. Loại hình văn hóa truyền miệng này đã trở thành nguồn nhựa sống để nuôi dưỡng tâm hồn cho thế hệ người Mông của hôm nay và mai sau.


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Bảo vệ "tính thiêng" trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Bảo vệ "tính thiêng" trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại 7 năm qua. Việc khai thác và tiếp lửa di sản văn hóa này là một việc nên làm, và cần được khuyến khích. Tuy nhiên, làm sao để bảo tồn, quảng bá nghi thức cho phù hợp với đời sống đương đại, mà không làm mất đi giá trị linh thiêng vốn có, vẫn là câu chuyện trăn trở của các nhà quản lý văn hóa, chuyên gia và những người thực hành di sản.
Tin nổi bật trang chủ
Đầu tư ứng trước cho đồng bào DTTS - Cách làm hay ở Bình Thuận

Đầu tư ứng trước cho đồng bào DTTS - Cách làm hay ở Bình Thuận

Thông qua Trung tâm Dịch vụ miền núi, Ban Dân tộc tỉnh Bình Thuận đã triển khai chính sách đầu tư ứng trước, trợ cước vận chuyển giống, vật tư..., đồng thời thu mua nông sản cho bà con đồng bào DTTS với giá ổn định hơn so với thị trường. Chính sách này không chỉ giúp bà con có điều kiện để sản xuất, hạn chế tình trạng vay mượn vốn từ bên ngoài với lãi suất cao mà quan trọng hơn là đã khơi dậy ý chí vươn lên thoát nghèo của người dân, góp phần thúc đẩy phát triển toàn diện kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đắk Lắk: Bắt đối tượng trong đường dây lừa đảo hơn 300 người qua App

Đắk Lắk: Bắt đối tượng trong đường dây lừa đảo hơn 300 người qua App

Pháp luật - Lê Hường - 20:24, 03/10/2023
Ngày 3/10, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đắk Lắk cho biết, đơn vị vừa bắt giữ một đối tượng trong đường dây lừa đảo hơn 300 người qua App “Henho” và “Kynu” chiếm đoạt trên 200 tỷ đồng.
Tin trong ngày - 3/10/2023

Tin trong ngày - 3/10/2023

Media - BDT - 20:00, 03/10/2023
Bản tin hôm nay, ngày 3/10, có những thông tin đáng chú ý sau: Tiếp tục phát huy mạnh mẽ hơn nữa truyền thống đại đoàn kết dân tộc. Cao Bằng: Sẵn sàng cho chương trình xác lập kỷ lục về Hát Then, đàn Tính. Người La Chí xóa bỏ tập tục lạc hậu. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Cầu mây Việt Nam đứng trước cơ hội đoạt tấm Huy chương Vàng Asiad 19

Cầu mây Việt Nam đứng trước cơ hội đoạt tấm Huy chương Vàng Asiad 19

Thể thao - PV - 19:13, 03/10/2023
Đội tuyển cầu mây Việt Nam đã giành quyền vào chơi trận chung kết tranh Huy chương Vàng nội dung cầu mây 4 nữ, sau khi dễ dàng vượt qua chủ nhà Trung Quốc với tỷ số 2-0 tại trận bán kết chiều nay, 3/10.
Đắk Lắk: Hơn 300 Người có uy tín được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức

Đắk Lắk: Hơn 300 Người có uy tín được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức

Người có uy tín - Lê Hường - 19:12, 03/10/2023
Ngày 3/10, Ban Dân tộc tỉnh Đắk Lắk cho biết, đến thời điểm hiện tại, Ban Dân tộc đã tổ chức 4 hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức đối với Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Đắk Lắk năm 2023.
Miss Universe sẽ kiểm tra tính minh bạch của Miss Universe Vietnam 2023

Miss Universe sẽ kiểm tra tính minh bạch của Miss Universe Vietnam 2023

Giải trí - Trương Vui - 19:09, 03/10/2023
Thông tin tổ chức Miss Universe (MU) đang tiến hành kiểm tra tính minh bạch của kết quả cuộc thi Miss Universe Vietnam (MUVN) 2023 đang khiến dân mạng “dậy sóng”.
Tin trong ngày - 2/10/2023

Tin trong ngày - 2/10/2023

Bản tin hôm nay, 02/10 có những thông tin đáng chú ý sau: Khai mạc Hội nghị Trung ương 8 khóa XIII. Bộ Y tế phát động Tuần lễ làm mẹ an toàn năm 2023. Bám làng tận tâm “gieo chữ”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Yêu cầu giải trình việc Phú Lê mặc trang phục không phù hợp biểu diễn tại trường học vùng cao

Yêu cầu giải trình việc Phú Lê mặc trang phục không phù hợp biểu diễn tại trường học vùng cao

Xã hội - PV - 19:05, 03/10/2023
Chủ tịch UBND huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái đang yêu cầu báo cáo giải trình việc Phú Lê mặc trang phục như vua chúa nước ngoài, biểu diễn tại Trường Tiểu học và THCS Làng Nhì.
Ngân hàng Chính sách xã hội: Lan tỏa nghĩa cử cao đẹp từ phong trào hiến máu tình nguyện

Ngân hàng Chính sách xã hội: Lan tỏa nghĩa cử cao đẹp từ phong trào hiến máu tình nguyện

Xã hội - Việt Hải - Phan Anh - 18:40, 03/10/2023
Nhân Kỷ niệm 21 năm thành lập Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) (04/10/2002 - 04/10/2023), NHCSXH phối hợp với Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương tổ chức chương trình hiến máu tình nguyện với tinh thần “Một giọt máu cho đi - Một cuộc đời ở lại”, lan tỏa phong trào nhân đạo, hiến máu cứu người.
Quảng Nam: Xử phạt Cơ sở bánh mì Phượng gần 100 triệu đồng, đình chỉ hoạt động 3 tháng

Quảng Nam: Xử phạt Cơ sở bánh mì Phượng gần 100 triệu đồng, đình chỉ hoạt động 3 tháng

Pháp luật - T.Nhân - N.Quỳnh - 18:36, 03/10/2023
Ngày 3/10, ông Lê Trí Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đã ký quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với hộ kinh doanh bánh mì Phượng (số 2B Phan Châu Trinh, phường Minh An, Tp. Hội An, tỉnh Quảng Nam). Ngoài việc bị tạm đình chỉ hoạt động 3 tháng, cơ sở kinh doanh bánh mì Phượng 2 (Tp. Hội An, Quảng Nam) còn bị phạt hành chính 96 triệu đồng và phải hoàn trả kinh phí cho các cá nhân, tổ chức bị ngộ độc thực phẩm được khám và điều trị tại các cơ sở y tế…
Đắk Lắk: Củng cố hồ sơ xử lý người bị cụt bàn tay, không có Giấy phép lái xe vẫn điều khiển xe ô tô

Đắk Lắk: Củng cố hồ sơ xử lý người bị cụt bàn tay, không có Giấy phép lái xe vẫn điều khiển xe ô tô

Pháp luật - Hoàng Thùy - 17:02, 03/10/2023
Ngày 3/10, lãnh đạo Công an huyện Krông Pắk, tỉnh Đắk Lắk cho biết, đơn vị đang củng cố hồ sơ để xử lý 1 trường hợp bị cụt bàn tay, không có Giấy phép lái xe, nhưng vẫn điều khiển xe ô tô.
Giữ bình yên cho vùng biên giới Long An

Giữ bình yên cho vùng biên giới Long An

Pháp luật - Minh Luận – Đinh Quân - 17:01, 03/10/2023
Cuộc chiến phòng, chống các loại tội phạm trên tuyến biên giới luôn là trận chiến đầy cam go và nguy hiểm. Nhưng với bản lĩnh chính trị vững vàng, sự mưu trí, dũng cảm, cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Cửa khẩu Mỹ Quý Tây (Bộ đội Biên phòng tỉnh Long An) đã đấu tranh, triệt phá thành công nhiều chuyên án, bắt giữ nhiều đối tượng tội phạm nguy hiểm, kiểm soát bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia...